Altyapı ve Kazı Çalışmalarının Tarihi Yapılara Etkisi: Şeyh Murad Efendi Mescidi, Adile Sultan Türbesi ve İskender Paşa Camii Örneği

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 200 - 219, 12.07.2021

Mehmet Selim Ökten , Burcu Balaban Ökten , Savaş Ekinci

Öz

Çağdaş kentleşme sorunları ve yeni yapılanma baskıları tarihi yapıları etkileyen önemli başlıklardır. Yeni yolların açılması, mevcut yolların genişletilmesi, çevre düzenlemeleri, elektrik, su, kanalizasyon ve doğalgaz gibi alt yapı inşaatları kentin büyüyen ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleşirken, tarihi yapılar bu inşaat faaliyetlerinden yapısal olarak etkilenmektedir. Araştırmanın amacı tarihi yapıların çevresinde yapılan kazıların yapılara olan etkisinin literatür çalışmaları ve alan çalışması üzerinden araştırılmasıdır. Bu çalışmada İstanbul kentinde bulunan üç kültürel miras yapısının restorasyonu inşaat mühendisliği çerçevesinden incelenerek tarihi yapıların çevrelerinde gerçekleşen kazılardan yapısal olarak nasıl etkilendiği araştırılmıştır. Araştırma için seçilen üç proje; Şeyh Murad Efendi Mescidi, Adile Sultan Türbesi ve İskender Paşa Camii restorasyonlarıdır. Araştırmacı seçilen üç projede danışman inşaat mühendisi olarak görev almıştır. Bu araştırmada ilk olarak tarihi yapıların çevresinde yapılan kazıların yapılara olan etkisi ve alınacak önlemler ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. İkinci olarak araştırma için seçilen üç projeye ait restorasyon süreçleri açıklanarak yapılarda meydana gelen hasarlar ve bu hasarlar nedeniyle yapılara uygulanan güçlendirme yöntemleri açıklanmıştır. Son aşamada tespit edilen sorunlara getirilen güçlendirme önerilerinin tarihi yapılar için oluşturabileceği riskler tartışılmıştır. Yapılan çalışmanın sonucunda, tarihi yapıların çevresinde yapılan alt yapı çalışmalarının tarihi yapıların stabil durumunu bozarak yapılarda çatlamalara ve kısmi yıkılmalara sebep olduğu tespit edilmiştir. Özellikle tarihi eserlerin üzerine oturduğu zeminde oluşan değişimlerin müdahalesi zor yapısal sorunlara yol açtığı yapılan bu çalışmada görülebilmektedir. Bu çalışma ile gelecekte tarihi yapıların çevresinde yapılacak alt yapı ve üst yapı projelerindeki duyarlılığın arttırılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Derin kazılar, inşaat mühendisliği, tarihi yapılar, koruma, güçlendirme

The Effect of Infrastructure Projects and Excavations on Historical Buildings: The Cases of Seyh Murad Efendi Masjid, Adile Sultan Tomb and Iskender Pasha Mosque

Öz

Contemporary urbanization problems and reconstruction pressures are important topics that affect historical buildings. While opening new roads, widening existing roads, landscaping, infrastructure constructions such as electricity, water, sewage and natural gas are carried out to meet the growing needs of the city, historical buildings are structurally affected by these construction activities. The aim of the research is to investigate the effects of excavations around historical buildings to the structural systems of the buildings through literature studies and a case study. In this study, the restorations of three cultural heritage buildings in the city of Istanbul were examined within the framework of civil engineering and the effects of the excavations on the structural systems of these three buildings were under-inspection. Three projects were selected for the research; Seyh Murad Efendi Masjid, Adile Sultan Tomb and Iskender Pasha Mosque. One of the researchers worked as a consultant civil engineer in three selected projects. During the course of the research, firstly, the literature review about the effects of the excavations around historical buildings on the buildings and the precautions to be taken has been analysed. Secondly, by explaining the restoration processes of the three projects selected for the research, the damages in the buildings and the strengthening methods applied to the buildings due to these damages were explained. The risks posed by the retrofitting proposals to the problems identified at the last stage for historical buildings were discussed. As a result of the study, it was determined that the infrastructure works around the historical buildings disrupted the stable state of the historical buildings and caused cracks and partial collapse in the buildings. It can be seen in this study that the changes that occur especially below the foundations of the historical artifacts cause structural problems that are difficult to intervene. With this study, it is aimed to increase the awareness in infrastructure and superstructure projects to be built around historical buildings in the future.

Anahtar Kelimeler

Deep excavations, civil engineering, historical buildings, conservation, strengthening

Kaynakça

• Kitapta Bölüm AMOROSI, A., BOLDINI, D., DE FELICE, G., LASCIARREA, W. G. ve MALENA, M., 2019. Three-Dimensional Numerical Modelling of Historical Masonry Structures Affected by Tunnelling-Induced Settlements. İçinde: R. AGUILAR, D. TORREALVA, S. MOREIRA, M. PANDO, L.F. RAMOS eds. Structural analysis of historical constructions. Springer Netherlands: RILEM Bookseries, s. 947–956.
• Konferansta bildiri ALONSO, E. E., 2018. Tunnelling in urban environments: Protecting sensitive buildings. İçinde: Wei Wu, Hai-Sui Yu, Proceedings of China-Europe Conference on Geotechnical Engineering, Springer Series in Geomechanics and Geoengineering. Springer, Cham, s. 1117–1127.
• LI, X., SHANG, D. F., GU, X. L., ZHANG, W. P., FU, Q. ve LI, Y. H., 2014. Monitoring and evaluation of construction impact of Shanghai Bund tunnel on neighboring historical. İçinde: Peña, F. ve Chávez, M., SAHC2014 – 9th International Conference on Structural Analysis of Historical Constructions, 14-17 October 2014, Mexico City. 45, s. 1-12.
• TOMCZAK, U., 2019. A parametric study of the impact of deep excavation on existing buildings. İçinde: Proceedings of the XVII ECSMGE-2019 Geotechnical Engineering foundation of the future, 1-6 September 2019, Reykjavik, Iceland. s. 891-899.
• Dergide makale AKTAN, E., 2015. Tarihi bir yapı kenarında yapılan derin kazıya ait vaka analizi. Türkiye Mühendislik Haberleri (TMH). (60), s. 46–54.
• AMOROSI, A., BOLDINI, D., DE FELICE, G., MALENA, M. ve SEBASTIANELLI, M., 2014. Tunnelling-induced deformation and damage on historical masonry structures. Geotechnique. (64), s. 118–130.
• BILOTTA, E., PAOLILLO, A., RUSSO, G. ve AVERSA, S., 2017. Displacements induced by tunnelling under a historical building. Tunnelling and Underground Space Technology. (61), s. 221–232.
• BOSCARDIN, M. D. ve CORDING, E. J., 1989. Building response to excavation‐induced settlement. Journal of Geotechnical Engineering. (115), s. 1–21.
• BRYSON, L. S. ve KOTHEIMER, M. J., 2011. Cracking in walls of a building adjacent to a deep excavation. Journal of Performance of Constructed Facilities. (25), s. 491–503.
• DALGIC, K. D., HENDRIKS, M. A. N., ILKI, A. ve BROERE, W., 2019. A two-stage numerical analysis approach for the assessment of the settlement response of the pre-damaged historic Hoca Pasha Mosque. International Journal of Architectural Heritage. (13), s. 704–724.
• FAN, F., CHEN, J. ve WANG, J., 2018. Protection of historical buildings in metro line construction: A case study in Shanghai, China. Journal of Shanghai Jiaotong University (Science). (23), s. 490–504.
• LEDESMA, A. ve ALONSO, E. E., 2017. Protecting sensitive constructions from tunnelling: the case of World Heritage buildings in Barcelona. Géotechnique. (67), s. 914–925.
• MILIZIANO, S. ve DE LILLIS, A., 2019. Predicted and observed settlements induced by the mechanized tunnel excavation of metro line C near S. Giovanni station in Rome. Tunnelling and Underground Space Technology. (86), s. 236–246.
• NAPOLITANO, R. ve GLISIC, B., 2019. Methodology for diagnosing crack patterns in masonry structures using photogrammetry and distinct element modeling. Engineering Structures. (181), s. 519–528.
• QIU, J., QIN, Y., FENG, Z., WANG, L. ve WANG, K., 2020. Safety risks and protection measures for city wall during construction and operation of Xi’an metro. Journal of Performance of Constructed Facilities. (34), s. 1-13.
• RAMPELLO, S., CALLISTO, L., VIGGIANI, G. ve SOCCODATO, F. M., 2012. Auswertung der auswirkungen des tunnelbaus auf historische gebäude am beispiel einer neuen u-bahnlinie in Rome. Geomechanik und Tunnelbau. (5), s. 275–299.
• SON, M. ve CORDING, E. J., 2011. Responses of buildings with different structural types to excavation-induced ground settlements. Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering. (137), s. 323–333.
• Tez KILINÇARSLAN, T., 2019. Şeyh Murad Buhari Tekkesi’nin mimari değerlendirmesi ve koruma sorunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• İnternet Kaynağı ŞENALP, M. H., 1982. Eyüp Sultan’da Şeyh Murad Külliyesi Hassa Mimarlık [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.hassa.com/en/node/525 [Erişim Tarihi 25 Haziran 2021].
• Arşiv Belgesi EKİNCİ, S., 2015. Şeyh Murad Efendi Tekkesi güçlendirme projesi çalışmaları. [modelleme] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı, İstanbul.
• EKİNCİ, S., 2015. Adile Sultan Türbesi güçlendirme projesi arşivi. [eskizler] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı, İstanbul.
• HASSA MİMARLIK, 2016. Şeyh Murad Efendi Tekkesi restorasyonu proje arşivi. [rölöve] HASSA MİMARLIK, İstanbul.
• HASSA MİMARLIK, 2015. Adile Sultan Türbesi restorasyon proje arşivi. [rölöve] HASSA MİMARLIK, İstanbul.
• HASSA MİMARLIK, 2014. Adile Sultan Türbesi restorasyon proje arşivi. [fotoğraf] HASSA MİMARLIK, İstanbul.
• HASSA MİMARLIK, 2008. İskender Paşa Camii restorasyon proje arşivi. [fotoğraf] HASSA MİMARLIK, İstanbul.
• HASSA MİMARLIK, 2004. İskender Paşa Camii restorasyon proje arşivi. [fotoğraf-rölöve] HASSA MİMARLIK, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2020. Şeyh Murad Buhari Tekkesi güçlendirme projesi arşivi. [fotoğraf] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2018. Adile Sultan Türbesi güçlendirme projesi arşivi. [fotoğraf] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2015a. Şeyh Murad Buhari Tekkesi güçlendirme raporu. [fotoğraf] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2015b. Adile Sultan Türbesi güçlendirme projesi öneri raporu. [rapor] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2014. Adile Sultan Türbesi güçlendirme projesi arşivi. [fotoğraf] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2014. Şeyh Murad Buhari Tekkesi güçlendirme raporu. [fotoğraf] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.
• ÖKTEN, M. S., 2011. Şeyh Murad Buhari Tekkesi güçlendirme raporu. [rapor] Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yapı Mühendisliği Bilim Dalı, İstanbul.