FOLKLORİZM, FAKELORE, İCAT EDİLMİŞ GELENEK VE REKLAM

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 27 - 50, 28.12.2021

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.53440/bad.1005440

Cited By: 3

Öz

Günümüz dünyasında hızlı bir değişim yaşanmaktadır. Bu değişim birçok bilim dalının inceleme/araştırma alanını yeniden belirlemektedir. Yaşanan değişimlerden etkilenen ve kendisini yeni dünyaya uyumlu hâle getirmeye çalışan bilim dallarından biri de halk bilimidir. Halk bilimi geçmişin malzemelerinin meydana getirdiği geleneklere dayanır. Her yenilik insanları gelenekler üzerinde yeniden düşünmeye zorlar. Halk bilimciler arasında hızlı dönüşüm sürecinin halk biliminin çalışma alanını daralttığı düşüncesi tartışılmaktadır. Bu endişe bazı araştırmacılar tarafından halk bilimi için bir tehdit olarak algılanmaktadır. Halk bilimi ürünlerinin yeni bağlamlarda geleneksel yapılarından farklı biçimde üretimi/kullanımı çeşitli kavramlarla adlandırılmaktadır. “Folklorizm”, “fakelore” ve “geleneğin icadı” kavramları halk biliminin geçirdiği yenilikleri ifade etmekte yaygın olarak kullanılan kavramlardandır. Bu kavramlar, halk biliminin doğal süreci dışında belli kitleler tarafından bilinçli biçimde üretilen ürünlerini tanımlamak için kullanılmaktadır. Bu durum bazı araştırmacılar tarafından olumsuz biçimde değerlendirilirken bazıları tarafından halk biliminin yaşamını sağlayıcı bir güç olarak görülmektedir. Reklam ile kültür arasında güçlü bir ilişki vardır. Reklamcılık geleneksel kültürün sembol ve değerlerinin yeniden yaratılarak kullanıldığı alanlardan biridir. Çalışmamızda folklorizm, fakelore ve geleneğin icadı kavramları çerçevesinde reklamlar incelenmiştir. Reklamlarda sürekli üretilen yeni anlamların bu kavramlara göre bir değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmada geleneksel ürünlerin reklam aracılığıyla farklı bağlamlarda yeniden inşa edilmesinin folklorizm, fakelore veya icat edilmiş gelenek olarak adlandırılabileceği sonucuna varılmıştır. Geleneğin reklamlarda kullanımı bir manipülasyon değildir, aksine halk bilimini yeniden yapılandırmakta/yaratmaktadır. Böylece halk bilimi yaşanılan zamanın/mekânın ihtiyaçlarına uygun hale getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

falklorizm, fakelore, geleneğin icadı

Kaynakça

• Altay, Ayfer. (2000). “Reklam Çevirisi”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 17/1, 33-41.
• Aygün, Arzu. (2006). “Bildiğini Unut; Tıraş Ol, ‘Erkek’ Desinler!”. Millî Folklor, 71, 87-89.
• Baysal, Kadir; Gizem Özgürel. (2018). “Aydın Yöresi Gencer Geleneğinin Kültür Turizmi Açısından Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 8 (1), 97-104.
• Becan, Cihan. (2012). “Yeni (Duyuşsal) Reklam İletileri Bağlamında ‘Göstergeleri’ Okumak: Göstergebilimsel Yöntemden Yararlanarak Bir Reklam İletisi Çözümlemesi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 36-52.
• Bendix, Regina. (1997a). “Folklorismus/Folklorism”. Folklore: An Encyclopedia of Bliefs, Costums, Tales, Music and Art, 2 Volums, Santa-Barbara, California: ABC-CLIO, 337-339.
• Bendix, Regina. (1997b). “Fakelore”. Folklore: An Encyclopedia of Bliefs, Costums, Tales, Music and Art, 2 Volums, Santa-Barbara, California: ABC-CLIO, 275-277.
• Bluestein, Gene. (2014). “Poplore”. (çev. Sunay Çalış). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Zeynep Safiye Baki, Gözde Tekin). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 157-171.
• Boyraz, Şeref. (2001). “Halk Kültürü Unsurlarının Televizyon Reklamlarında Kullanılması”. Millî Folklor, 49, 93-108.
• Buğra, M. Gökşen. (2006). “Folklor-Reklam İlişkisi Bağlamında Yerellik ve Milliyetçilik Öğelerinin Kullanımı”. Millî Folklor, 71, 53-55.
• Çelik, Sedat; Lutfullah Sadi Toprak. (2018). “Şırnak Geleneksel El Sanatlarının Turistik Ürün Olarak Değerlendirilmesi”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 687–692.
• Çetin, Beyzade Nadir. (2014). “Yeniden Anlamlandırma Aracı Olarak Reklam”. Turkish Studies -International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/5, 559-573.
• Çobanoğlu, Özkul. (1999). “Halkbilimi Açısından Gelenek, Turizm ve İcad Edilmiş Gelenek Bağlamında Ayvalık Şeytan Sofrası Örneği”. Millî Folklor, 43, 7-12.
• Daşdemir, Özkan. (2014). “Sanal Ortamda Pazarlama Aracı Olarak Yenidenyazılan Nasreddin Hoca Fıkraları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 29, 210-219.
• Degh, Linda. (2010a). “Günümüz Bağlamında Efsane Üzerine Teorik Bir Düşünme ve Efsanenin Tanımı”. (çev. Selcan Gürçayır). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 204-210.
• Degh, Linda. (2010b). “Hikâye Anlatıcılar”. (çev. Adem Koç). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 211-223.
• Dorson, M. Richard. (2014). “Mitoloji ve Halk Bilimi”. (çev. Emine Çakır). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Zeynep Safiye Baki, Gözde Tekin). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 253-270.
• Dorson, Richard M. (2004). “Uygulamalı Halk Bilimi”. (çev. Selcan Gürçayır Teke). Uygulamalı Halk Bilimi (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 8-11.
• Dorson, Richard M. (2007). “Folklor ve Fake Lore”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 11-22.
• Dundes, Alan. (2006). “Halk Kimdir”. (çev. Metin Ekici). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Metin Ekici vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 11-26.
• Dundes, Alan. (2007). “Fakelore Fabrikasyonu”. (çev. Selcan Gürçayır, Aslı Uçar). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 71-86.
• Dundes, Alan. (2014). “21. Yüzyılda Akademik Halk Bilimi”. (çev. Ebru Kipay, Yasin Burak Sönmez). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Zeynep Safiye Baki, Gözde Tekin). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 129-152.
• Fishwick, Marshall W. (2007). “Paul’ün Oğulları Folklor mu Fakelore mu?”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 23-34.
• Fox, William S. (2007). “Folklor ve Fakelore: Bazı Sosyolojik Düşünceler”. (çev. Tolga Tanyel). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 35-50.
• Gökalp-Alpaslan, G. Gonca. (2007). Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanı’nın Çağdaş Yorumları. İstanbul: Multilingual.
• Günay, Umay. (1996). “Folklor, Reklam ve Tarhana”. Millî Folklor, 31-32, 3-12.
• Günaydın, Ayşegül Utku. (2006). “Akbank Reklamlarında Folklorik Unsurların, Kültürel Kod ve Göstergelerin İşlevi”. Millî Folklor, 71, 56-59.
• Güven, Oğuz. (2008). “Politik İdeolojinin İcat Ettiği Gelenek: Karagöz”. Millî Folklor, 79, 78-83.
• Hirsch, Jerrold. (2004). “Dönüşen Halk Bilimi”. (çev. Mehmet Emin Dede). Uygulamalı Halk Bilimi (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 18-55.
• Hobsbawm, Eric. (2006). “Gelenekleri İcat Etmek”. Geleneğin İcadı (drl. Eric Hobsbawm, Terence Ranger). (çev. Mehmet Murat Şahin). İstanbul: Agora Kitaplığı. 1-18.
• Howard, Robert Glenn. (2018). “Elektronik Melezlik: Yerel Ağların Israrcı Süreçleri”. (çev. Ahmet Erman Aral, Gözde Tekin). İnternet Folkloru: Netlore ve Netrografi. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 131-162.
• İplikçi, Handan Güler. (2015). “Reklamlarda Tüketiciyi İkna Etmek İçin Kullanılan Stratejiler ve Reklam Örnekleri”. Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 7/1, 65-77.
• Kebeli, Sevim. (2006). “Köyün Reklamlarda Parodileştirilmesi”. Millî Folklor, 71, 60-63.
• Kirshenblatt-Gimblett, Barbara. (2007). “Hatalı İkilikler”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 51-70.
• Koven, Mikel J. (2004). “Halk Bilimi Çalışmaları, Popüler Film ve Televizyon: Gerekli Bir Eleştirel Araştırma”. (çev. Gülşah Yüksel Halıcı). Uygulamalı Halk Bilimi (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 118-138.
• Lafazanovski, Ermis. (2007). “Halk Sevgisi: Yerel Kitle Kültürünün Kurtuluşu”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 167-173.
• Mengü, M. Murat. (2006). “Reklam Sloganları ve Tüketici Zihni”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 25, 109-121.
• Newall, Venetia J. (2004). “Halk Bilimi ve Geleneğin Uyumu (Folklorizm)”. (çev. Nejla Kayalı Orta). Uygulamalı Halk Bilimi (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 80-107.
• Okan, Zühal Akünal. (1998). “Dil ve Cinsiyet: Reklam Dili Çözümlemesi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 5/5, 187-198.
• Özdemir, Nebi. (2001). “Türkiye’de Halkbilimi/Kültürbilimi-Medya İlişkisi”. Türkbilig, 2, 110-117.
• Panchenko, Alexander A. (2007). “Lenin Kültü ve ‘Sovyet Folkloru”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 137-166.
• Rahimguliyev, Bayram. (2006). “Eski Köye Yeni Çikolata”. Millî Folklor, 71, 64-66.
• Roginsky, Dina. (2007). “Folklore, Folklorism, and Synchronization: Preserved-Created Folklore in Israel”. Journal of Folklore Research, 44 (1), 41-66.
• Singer, Eliot A. (2007). “Fakelore, Çok Kültürlülük ve Çocuk Edebiyatının Ahlak Sistemi”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 99-135.
• Şahin, Halil İbrahim. (2009). “Dalyan ve Köyceğiz Çevresinde Gelenek, Turizm ve Folklorizm”. Millî Folklor, 82, 50-58.
• Turdiyev, Azizbek. (2019). “Töre Süleyman’ın Eserleri Örneğinde Çağdaş Özbek Edebiyatında Folklorizmler”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19/2, 421-439.
• Uyanık, Seda. (2006). “Metalaştırılan Kültür”. Millî Folklor, 71, 79-82.
• Uyanık, Seda. (2008). “Kültür Endüstrisi ve Kentli Âşık.” Millî Folklor, 79, 59-64.
• Westerman, William. (2018). “Bilginin Kuramı, Bilgi Sosyolojisi ve Wikipedia Kullanıcı Çelişkisi”. (çev. Sabri Ülker). İnternet Folkloru: Netlore ve Netrografi. (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 211-244.
• Wolf-Knuts, Ulrika. (2007). “Folklorizm, Nostalji ve Kültürel Miras”. (çev. Selcan Gürçayır). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (yay. hzl. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 175-181.
• Yavuz, Şahinde. (2006). “Reklam ve Popüler Kültür”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 27, 149-161.
• Yeşil, Nilüfer. (2006). “Tiyatrodan Ekranlara Aktarılan Gölge Oyunu: Pepsi’nin Reklam Dizisinde ‘Biz”. Millî Folklor, 71, 83-86.