ÇAPAKÇUR KAZASI MÜDÜRÜ SÜLEYMAN BEY (1786-1873)

Yıl 2022, Sayı: 17, 95 - 122, 28.12.2022

Yaşar Baş

https://doi.org/10.53440/bad.1200606

Öz

19. yüzyılın ortalarından itibaren idarî ve sosyal alanda Osmanlı yenileşme düşüncesi oldukça geniş bir uygulama zemini bulmuştur. Taşra teşkilatı, bu dönemde yeniden yapılandırılmıştır ve kaza idaresi de ilk defa idari birim olarak teşkilata girmiştir. Uygulama ile taşrada devletin kontrolünün arttırılması, haksızlıkların ve yolsuzlukların giderilmesi, idarî, malî, siyasi ve sosyal düzensizliklerin önlenmesi amaçlanmıştır. Bu yönde mahalli idarecilerden de beklentiler olmuştur. Ancak bu sırada mahalli güçlü ailelere mensup kimseler arasından seçilen kaymakamlar veya kaza müdürleri, genellikle eskiden beri sürdüregeldikleri olumsuz alışkanlıkarını bırakamamışlardır. Taşra idaresinde yapılmak istenen değişiklikler dolayısıyla yaşanan problemler, 20. yüzyılın başlarına kadar bu konuda ulaşılmak istenen hedeflere yaklaşılmasını zorlaştırmıştır.
Söz konusu problemlerin benzeri Çapakçur Kazası örneğinde de görülmüştür. Bu dönemde görev alan Kaza Müdürü Süleyman Bey, 1830’lu yıllardan başlamak üzere yaklaşık kırk yıl boyunca Çapakçur bölgesinin idaresini üstlenmiştir. Ayrıca Meneşkut ve Genç kazalarında da müdürlük yapmıştır. Bu görevi yanında İsfahan Bey Camii ve Zaviyesi Vakfı’nın mütevelliliğini de yürütmüştür. Bu zat, Osmanlı öncesinden itibaren Çapakçur çevresinde öne çıkan Süveydi ailesine mensuptur. Kişiliği ve uygulamaları ile Tanzimat Dönemi’nin problemli mahalli idarecilerinden biri olmuştur. Vakıf mütevelliliği dolayısıyla bazı olumlu çalışmaları görülmüştür. Ancak kendisi, kardeşi, oğulları ve adamları ahali ile oldukça fazla anlaşmazlıklar yaşamışlardır. Usulsüz ve haksız uygulamaları dolayısıyla pek çok defa muhakeme edilmişlerdir. Bu durumları dolayısıyla Süleyman Bey 1863 yılında kaza müdürlüğünden alınmıştır. Kendisi, bir süre muhakeme edilmiş, göz hapsinde kalmış ve bir yıl boyunca Harput’a sürgün cezası almıştır. Sürgünden sonra idari görev alamamıştır, ancak vakıf mütevelliliğini sürdürmüştür. 1873 yılında ve yaklaşık 87 yaşında ölünceye kadar adamları ile birlikte ahalinin şikâyetçi olduğu faaliyetlerine devam etmiştir. Aşağıda onun hayat hikayesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çapakçur, Tanzimat Devri, Süveydi ailesi, Kaza Müdürü Süleyman Bey, İsfahan Bey Vakfı, Çapakçur, Tanzimat Devri, Süveydi ailesi, Kaza Müdürü Süleyman Bey, İsfahan Bey Vakfı

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yayın heyetineteşekkür ediyorum

Kaynakça

• 1.1. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA)
• 1.1.1. Belge Tasnifleri
• A. MKT. DV, 192/78.
• A. MKT. MVL, 59/77.
• A. MKT. NZD, 105/64.
• A. MKT. UM, 76/14, 148/23
• BEO, 97/7252, 4062/304640.
• DH. MKT, 66-4, 701/4, 1684/4, 2032-46.
• İ. DH, 283/17797, 293/18452.
• İ. MVL, 230/7955.
• İ.DH 1165/91077, 1305.
• MF. MKT, 1154/29, 48; 1162/69.
• ML. EEM, 962/31, 1005/11.
• MVL, 201/36, 261/36, 265/22, 471/35, 471/71, 480/141, 484/48, 698/29, 600/72, 677/55, 694/12, 698/29,711/58, 711/86, 717/37.
• ŞD, 1879/20-5-8-9.
• 1.1.2. Defter Tasnifleri
• A.{DVNS MHM. d, 1, 2.
• DH. SAİD d, 4/760.
• EV. d, 12663, 19407, 14888.
• NFS. d, 27664.
• 1.2. Meşihat Diyarbekir (Amid) Şeriye Sicili Defterleri (MŞH. DŞSD.), 3691-106, 3691-1002a, 3691-1002b, 3695-35, 3695-38, 3695-39, 3695-55, 3695-86a-b, 3695-100, 3695-102/103, 3704-42, 3704-43, 3704-64, 3704-92, 3713-11, 3713-27a, 3713-27b, 3713-42, 3713-46a, 3713-46b, 3713-59, 3748-89, 3803-7.
• 1.3. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi (KKA), Tahrir Defteri (TD), 309.
• 1.4. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), EV. d, 582, 582/2, s. 528, sıra 404.
• 2. Araştırma İnceleme Kaynakları
• ATALAY, Talip (2007). “Diyar-ı Bekir Vilayeti Gazetesi’nde Çapakçur ve Genç”, I. Bingöl Sempozyumu 10-11 Haziran 2006, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Yayınları, Birinci Basım, Ankara.
• BAŞ, Yaşar, “Çapakçur (Bingöl) İsfahan Bey Camii ve Zaviyesi Vakfı”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı. 24, Bingöl, 2022, s. 342-363.
• ÇAPAK, Halis (2021). Diyarbekir (Âmid) Şer’iyye Sicillerine Göre Çapakçur Sancağı (H. 1065-1300), Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, [Yüksek Lisans Tezi], Bingöl.
• DEMİR, Abdullah (2014). “Belgelerle İsfahan Bey Camii ve Zaviyesi Vakfı”, Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl. 2, Sayı. 3, İkinci Basım, s. 39-50.
• DEMİR, Abdullah (2011). “18 ve 19.Yüzyıllarda Çapakçur Sancağı ve İdari Yapısı”, Arşiv Vesikalarına Göre Bingöl Kolokyumu, Bingöl Belediyesi Yayınları, s. 27-42.
• İNALCIK, Halil, “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Belleten, XXVIII/112, Ekim 1964, s. 623-690.