Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarına Yönelik Fen Öğretimi Öz Yeterlik İnancı Ölçeği Geliştirilmesi: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2022, , 1290 - 1313, 28.12.2022

Mehmet Sahın , Serap Altıncelep

https://doi.org/10.51460/baebd.1214225

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan yeni özel alan yeterlikleri kapsamında, fen bilimleri öğretmen adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançlarını ölçmek için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmesidir. Araştırma, Türkiye’nin farklı devlet üniversitelerinde öğrenim görmekte olan son sınıf fen bilimleri öğretmen adayının katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Ulaşılabilir örnekleme dayanan çalışma grubu, farklı bölgelerden toplam 9 üniversitenin eğitim fakültelerinden oluşturulmuştur. Ölçeğin geliştirilmesi aşamasında; madde havuzu oluşturulmuş, uzman görüşüne başvurulmuş, kapsam ve yapı geçerliği, açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre ölçeğin yedi bileşenden oluştuğu görülmüştür. AMOS ile yapılan doğrulayıcı faktör analizi ile bu bileşenler ayrı bir veri setiyle doğrulanmıştır. Ölçeğin faktörleri sırasıyla “Konu Hakimiyetini Sağlama”, “Öğrenme-Öğretme Sürecini Planlama ve Düzenleme”, “Bilimsel, Teknolojik ve Toplumsal Gelişim Sağlama”, “Okul, Aile ve Toplumla İş Birliği”, “Öğretim Ortamı Uyarlama”, “Gelişimi İzleme ve Değerlendirme” ve “Mesleki Gelişim Sağlama” olarak adlandırılmıştır. Faktörlerin Cronbach Alpha güvenirlik değerleri sırasıyla .87, .87, .84, .85, .76, .75 ve .73’dür. Ölçeğin geneline ait güvenirlik katsayısı .95 olarak bulunmuştur. Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılan ölçek, öğretmen adaylarının fen öğretimi öz yeterliklerini ölçmede kullanılabilir. Ayrıca fen bilimleri öğretmen adaylarının öz yeterlik inanç seviyeleri demografik değişkenlere göre incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri öğretmen adayları, Öz yeterlik inancı, Ölçek geliştirme, Özel alan yeterlikleri

Kaynakça

• Kaynakça Açıkgöz, Ü. K. (1996). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Akbaş, A. ve Çelikkaleli Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98–110.
• Andrew, S. (1998). Self-efficacy as a predictor of academic performance in science. Journal of Advanced Nursing, 14(6), 436-442.
• Arbuckle, J. L. (2008). Amos 17.0 user’s guide. Chicago, IL: SPSS.
• Arbuckle, J. L. ve Wothke, W. (1999). Amos 4.0 user’s guide. Chicago, IL: SPSS.
• Aslan, O. ve Uluçınar Sağır, Ş. (2008). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bilimsel tutumlarının, öz-yeterlik inanç düzeylerinin ve etki eden faktörlerin belirlenmesi. 8th International Educational Technology Conference, Eskişehir.
• Aydiner, B. B. (2011). Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarının alt boyutlarının genel öz-yeterlik, yaşam doyumu ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Aypay, A. (2010). Genel öz yeterlik ölçeği’nin (GÖYÖ) Türkçe’ye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 113–131. Azar, A. (2010). In-service and pre-service secondary science teachers’ self-efficacy beliefs about science teaching. Educational Research and Reviews, 5(4), 175-188.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.). Encyclopedia of human behavior (4, 71-81). New York: Academic Press.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy in changing societies. Bandura, A. (Ed.). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies içinde (s. 1-45). New York: Cambridge University Pres.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107(2), 238-246. http://dx.doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238
• Bentler, P. M. ve Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606. https://doi.org/10.1037/0033-2909.88.3.588
• Bollen, K. A. ve Long, J. S. (Eds.). (1993). Testing structural equation models. Newbury Park, CA: Sage.
• Bozkurt, N. (2015). Tarih öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 65-86.
• Britner, S.L. ve Pajares, F. (2006). Sources of science self-efficacy beliefs of middle school students. Journal of Research In Science Teaching, 43(5), 485–499. https://doi.org/10.1002/tea.20131
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York, NY: Guilford Press.
• Bülbül, M.Ş. ve Slogar, S. (2012). Öğretmen özel alan yeterlilikleri ne kadar özel: Pedagojik alan bilgisinin yapısının yeniden gözden geçirilmesi. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Niğde.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Byrne, B. M. (2001). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. 2. Basım, New York, NY: Taylor and Francis Group. https://doi.org/10.4324/9780203805534
• Candaş, B. ve Özmen, H. (2020). Fen bilgisi özel alan yeterliklerine yönelik öz yeterlik ölçeği geliştirme çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 746-758. http://doi.org/10.16986/HUJE.2019052872
• Candaş, B. ve Özmen, H. (2022). Self-efficacy of science teachers in the context of specific field competencies. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 62-92. https://doi.org/10.18039/ajesi.892559
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2000). Research methods in education. 5.Basım, London: Routledge Falmer. https://doi.org/10.4324/9780203224342
• Coşkun, E., Özer, B. ve Tiryaki, E. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2010), 123-136.
• Çalışkan, S., Selçuk, G. S. ve Özcan, Ö. (2010). Fizik öğretmen adaylarının özyeterlik inançları: Cinsiyet, sınıf düzeyi ve akademik başarının etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 449- 466.
• Darling Hammond, L. (1999). Teacher Quality and Student Achievement: A Reviev of State Policy Evidence, Center for the Study of Teaching and Policy, A National Research Consortium, University of Washington.
• Demiralay, R. (2008). Öğretmen adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanımları açısından bilgi okuryazarlığı öz-yeterlik algılarının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Deryakulu, D. (Ed.).(2008). Bilişim teknolojileri öğretiminde sosyo-psikolojik değişkenler. Ankara: Maya Akademi.
• Dönmez, C. ve Uslu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının özel alan yeterliklerine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 460-482.
• Enochs L. G. ve Riggs, I. M. (1990). Further development of an elementary science teaching efficacy belief instrument: A preservice elementary scale. School Science and Mathematics, 90(8), 694-706.
• Feyzioğlu, E. Y., Feyzioğlu, B. ve Küçükçıngı, A. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik zihinsel modelleri, öz yeterlik inançları ve öğrenme yaklaşımları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 404-423.
• Gençtürk, A. ve Memiş, A. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ve iş doyumlarınım demografik faktörler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 9(3), 1037-1054.
• Gökçe, E. (2000). Yirmibirinci yüzyılın öğretmeni. Çağdaş Eğitim Dergisi, 270, 21-26.
• Gürol, A., Altunbaş, S. ve Karaaslan, N. (2010). Öğretmen adaylarının özyeterlik inançları ve epistemolojik inançları üzerine bir çalışma. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 1395-1404.
• Hackett, G. ve Betz, N. E. (1989). An Exploration of the Mathematics Self- Efficacy Mathematics Performance Correspondence. Journal for Research in Mathematics Education, 20, 261-273.
• Hamurcu, H. (2006). Sınıf Öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançları. Avrasya Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(24), 112-122.
• Hazır-Bıkmaz, F. (2002). Fen öğretiminde öz-yeterlik inancı ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(2). 197-210.
• Henson, R. K. ve Roberts, J. K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological Measurement, 66(3), 393-416. https://doi.org/10.1177/0013164405282485
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1995). Evaluating model fit. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications. Thousand Oaks, CA: Sage.77-99.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteriato for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• İskender, H., Yiğit, F. ve Bektaş, R. (2015). Türkçe öğretmenlerinin özel alan yeterliklerine yönelik görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 305-327.
• Kahramanoğlu, R. ve Ay, Y. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2), 285-301.
• Kahyaoğlu, M. ve Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının mesleki öz-yeterliliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 73-84.
• Karacaloğlu, Ö. C. (2008). Öğretmenlerin yeterlik algıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 70-97.
• Kararmaz, S. Arslan, A. (2014). İlköğretim İngilizce öğretmenlerinin öğretmenlik mesleği özel alan yeterliklerine ilişkin algılarının belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 203-232.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar. 9. Basım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaya, V. H., Polat, D. Ve Karamüftüoğlu, İ. O. (2014). Fen bilimleri öğretimine yönelik öz-yeterlik ölçeği geliştirme çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies, 28, 581-595.
• Kesgin, E. (2006). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin öz-yeterlilik düzeyleri ile problem çözme yaklaşımlarını kullanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Denizli ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Kiremit, H. Ö. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili öz yeterlilik inançlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kline, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York, NY: Guilford Press.
• Koca, Ş. (2013). An evaluation of Turkish music teacher candidates' opinions regarding their specific area competencies. International Journal of Academic Research Part B, 5(5), 238-244.
• Kök, M., Çiftçi, M. ve Ayık, A. (2011). Öğretmenlik mesleği özel alan yeterliklerine ilişkin bir inceleme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 169-183.
• Kurtuluş, N. ve Çavdar, O. (2010). Öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz yeterlikleri. Education Sciences, 5(3), 1302-1315.
• Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2008). Öğretmen Yeterlikleri Öğretmenlik Mesleği Genel ve Özel Alan Yeterlikleri, Devlet Kitapları, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Morell, P. D. ve Caroll, J. B. (2003). An extended examination of pre service elementary teachers’ science teaching self efficacy. School Science and Mathematics, 103(5), 246-252.
• Morgil, İ., Seçken, N. ve Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62–72.
• Saracaloğlu, A. S. ve Yenice, N. (2009). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 244-260.
• Sarışan Tungaç, A. (2015). Fen bilgisi öğretmenlerinin okul dışı (Doğa deneyimine bağlı) özyeterlik algıları, çevre bilgileri ve çevresel tutumlarının incelenmesi: Mersin ili örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Sarışan Tungaç, A. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel, teknolojik ve toplumsal gelişim özel alan yeterliklerine yönelik ölçek geliştirme çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 960-967.
• Say, M. (2005). Fen bilgisi öğretmenlerinin öz-yeterlik inanışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Schmitz, G.S. ve Schwarzer, R. (2000). Selbstwirksamkeitserwartung von Lehrern: Längsschnitt befunde mit einem neuen Instrument. Zeitschrift für Pädagogische Psychologie, 14(1), 12-25. https://doi.org/10.1024/1010-0652.14.1.12
• Schwarzer, R. ve Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wrightve M. Johnston (Eds.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs, (35-37). Windsor, UK: NFER-Nelson.
• Sungur Gül, K. ve Özer Özkan, Y. (2013). Fen ve teknoloji özel alan yeterlikleri önem düzeyinin öğretmen adayları görüşlerine göre belirlenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 867-881.
• Şahin, M. ve Uysal, İ. (2013). Öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme konusundaki öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 190 – 207.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Uluçınar Sağır, Ş. ve Aslan, O. (2009). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 4(2), 465-475.
• Ülper, H. ve Bağcı, H. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine dönük öz yeterlik algıları. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), 1115-113.
• Üredi, I. ve Üredi, L. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının cinsiyetlerine, bulundukları sınıflara ve başarı düzeylerine göre fen öğretimine ilişkin öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 1-8.
• Yaman, S., Koray, Ö. ve Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
• Yılmaz, M. ve Çimen, O. (2008). Biyoloji eğitimi tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin biyoloji öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 20–29.
• Woolfolk, A.E. (1993). Educational Psychology. 5. Basım. Boston: Allyn and Bacon.