Üniversite Öğrencilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimleri: Bourdieu’nün Sermaye Kavramı Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 3682 - 3709, 24.12.2025

Sinem Atay

https://doi.org/10.51460/baebd.1710950

Öz

Kentsel yoksulluk gittikçe artan sayıda insanın yaşadığı günümüz kentlerinde kritik bir sorun haline gelmiştir. Bu sorun temel olarak ekonomik problemlere dayanmakla birlikte kentsel yaşamın farklı boyutlarında karşılaşılan sorunlarla da yakından ilişkilidir. Bu durum kentsel yoksulluğun çeşitli boyutlarını Bourdieu’nün sermaye kavramı ile tartışmaya olanak sunmaktadır. Mevcut çalışma, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde öğrenim görmekte olan üniversite öğrencilerinin kentsel yoksulluk deneyimlerine odaklanmayı ve bu deneyimlerin ekonomik ve kültürel sermaye ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Buradan hareketle, bir durum çalışması örneği olan ve sınıf içi gözlemlerden yola çıkılarak başlanan araştırma esas olarak 26 bölüm öğrencisi ile yapılan yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlara dayanmaktadır. Öğrencilerin deneyimlerinden elde edilen veriler çeşitli temalar altında toplanarak betimsel analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda üniversite öğrencilerinin ekonomik sermaye bakımından yaşamış oldukları sorunların eğitim süreçlerini sekteye uğratabildiği, alım gücünün düşmesi sonucunda aileden gelen ekonomik sermaye ile burs ve kredi ödemelerinin sağladığı imkânın yetersiz kaldığı ve istihdamın kendi içinde çeşitli sorunlar barındırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Kültürel sermaye kapsamında elde edilen verilerde öğrencilerin ailelerinin eğitim seviyesinin düşük olduğu ve bu nedenle kültürel sermayelerini artırmaları için öğrencilere birer eyleyen olarak büyük iş düştüğü ancak yetersiz ekonomik sermayenin kültürel sermayenin cisimleşmiş, nesnelleşmiş ve kurumsallaşmış tiplerine ulaşmayı da güçleştirdiği görülmüştür. Öğrencilerin kentsel yoksulluk deneyimlerinin çok boyutlu olması gerçeğinden hareketle öğrencilerin ekonomik sermaye yetersizliğinin ve yalnızca ekonomik sermayeye yönelik yetersiz politikaların yükseköğretim öğrencisinin toplumsal hiyerarşide üst basamaklara çıkabilmesi için gerekli altyapıyı sağlayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel yoksulluk , yükseköğretim , ekonomik sermaye , kültürel sermaye , üniversite öğrencileri

University Students’ Experiences of Urban Poverty: An Analysis Based on Bourdieu’s Concept of Capital

Öz

Urban poverty has become a critical issue in contemporary cities, where an increasing number of people reside. While this problem is fundamentally rooted in economic challenges, it is also closely linked to difficulties encountered in various aspects of urban life. This multifaceted nature of urban poverty provides an opportunity to explore the issue through Pierre Bourdieu’s concept of capital. The present study aims to examine the experiences of university students studying in the Department of Political Science and Public Administration at Bandırma Onyedi Eylül University with regard to urban poverty, and to analyze the relationship between these experiences and their levels of economic and cultural capital. Based on classroom observations and designed as a case study, the research primarily draws on semi-structured, in-depth interviews conducted with 26 students from the department. The data derived from students’ narratives were categorized under various themes and subjected to descriptive analysis. The findings reveal that the challenges students face due to a lack of economic capital can disrupt their educational trajectories. The declining purchasing power renders both familial financial support and state-provided scholarships and loans insufficient, while the employment opportunities available to students are fraught with their own set of difficulties. In terms of cultural capital, the data show that the students generally come from families with low educational attainment. As a result, students must take a more active role in enhancing their cultural capital as agents. However, limited economic capital poses significant barriers to accessing the embodied, objectified, and institutionalized forms of cultural capital. In conclusion, the multidimensional nature of university students’ experiences with urban poverty underscores the inadequacy of both their economic capital and policies that address only economic deficiencies. These limitations hinder students’ ability to build the necessary foundation to ascend the social hierarchy through higher education.

Anahtar Kelimeler

Urban poverty , higher education , economic capital , cultural capital , university students

Kaynakça

• Aina, C., Baici, E., Casalone, G. ve Pastore, F. (2018). The economics of university dropouts and delayed graduation: A survey, GLO Discussion Paper No. 189. Global Labor Organization (GLO), Maastrich.
• Aktaş, G. (2020). Kentsel yoksulluk ve gençlerin yoksulluğu deneyimleme biçimleri üzerine bir alan çalışması: Denizli örneği. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44(1), 1-18.
• All-Party Parliamentary Groups (2023). All-party parliamentary groups for students and further education and lifelong learning. Inquiry report July 2023. https://www.paulblomfield.co.uk/wp- content/uploads/sites/348/2023/06/APPG-for-Students-Impact-of-cost-of-living-on-FE-Students- 030723.pdf
• Althea Grace, D., Valerie Mae, R. ve Lazaro Bryan, Louis G (2024). Navigating financial struggle: The ripple effect of inflation rates on working students. International Journal of Advanced Multidisciplinary Research and Studies. https://doi.org/10.62225/2583049X.2024.4.3.2862
• Aygül, H. H. (2018). Eğitime erişim, yoksulluk ve formel/enformel işgücü olarak üniversite gençliği: “İstihdam için mi eğitim? Eğitim için mi istihdam?”. OPUS – Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8 (Gençlik Araştırmaları Özel Sayısı), 58-87. DOI: 10.26466/opus.354859
• Baker, J. L. (2008). Urban poverty: A global view. The World Bank Group Urban Papers-5. Washington DC.
• Barone, C., Triventi, M. ve Assirelli, G. (2018). Explaining social inequalities in access to university: A test of rational choice mechanisms in Italy. European Sociological Review, 34(5), 554-569.
• Barsegyan, V. ve Maas, I. (2024). First-generation students’ educational outcomes: The role of parental educational, cultural, and economic capital- A 9-years panel study. Research in Social Stratification and Mobility, 91, 100939.
• Baycan, B. (2022). Sosyal sermaye ile kariyer uyum becerisi arasındaki ilişkide kişilerarası iletişim becerisinin aracı rolü: Yükseköğretimde kariyer merkezleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Bayraktar, U. (2024). Türkiye’de yerel kültür ekosistemi. https://www.iksv.org/i/content/26460_1_Turkiyede- Yerel-Kultur-Ekosistemi.pdf
• Beller, E. (2009). Bringing intergenerational social mobility research into the twenty-first century: Why mothers matter. American Sociological Review, 74(4), 507-528.
• Bettinger, E. (2004). How financial aid affects persistence. Working Paper 10242. National Bureau of Economic Research. https://www.nber.org/papers/w10242
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgment of taste. London: Routledge&Kegan Paul.
• Bourdieu, P. (1985). The social space and the genesis of groups. Theory and Society, 14(6), 723-744.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. (1979). The inheritors: French students and their relation to culture. Chicago: University of Chicago Press.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of capital. J. G. Richardson (Ed.). Handbook of theory and research for the sociology of education içinde (s. 241-258). New York: Greenwood Press.
• Bourdieu, P. (1988). Vive la crise! For heterodoxy in social science. Theory and Society, 17(5), 773-787.
• Bourdieu, P. ve Wacquant, L. J. D. (1992). An invitation of reflexive sociology. Chicago: University of Chicago.
• Bourdieu, P. (1993). The field of cultural production: Essays on art and literature. R. Johnson (Ed.). Cambridge: Polity Press.
• Bourdieu, P. (2005). The social structures of the economy. Cambridge: Polity.
• Bourdieu, P. (2014). On the state: Lectures at the College de France, 1989-1992. P. Champagne, R. Lenoir, F. Poupeau ve M. Riviere (Ed.). Polity Press. Cambridge.
• Brennan, J. ve Naidoo, R. (2008). Higher education and the achievement (and/or prevention) of equity and social justice. Higher Education, 56(3), 287-302.
• Canbulut, T (2022). Kent yoksulluğu çalıştay raporu (ss. 18-21). İstanbul: Basın Yayın Şube Müdürlüğü Basımevi.
• Careemdeen, J. D. (2023). Exploring the impact of socio-economic status on student participation in extracurricular activities. International Journal of Research and Innovation in Social Science, VII(XI), 1884-1892. DOI:10.47772/IJRISS.2023.7011149
• Creed, P.A., Hood, M., Bialocerkowski, A. Machin, M. A., Brough, P., Kim, S., Winterbotham, S. ve Eastgate, L. (2023). Students managing work and study role boundaries: a person-centred approach. Frontiers in Psychology. 14:1116031. Doi: 10.3389/fpsyg.2023.1116031
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). SAGE Publications.
• Çakıroğlu Çevik, A. (2023). Görünmeyen çoğunluk “birinci nesil üniversite öğrencileri”nin Covid-19 salgın deneyimleri. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 26(1), 61-81.
• Çelik, E., Babaoğlan, E. ve Gedik, E. (2024). Üniversite öğrencilerinde sosyal sermaye ve eğitim beklentilerini karşılama durumunun incelenmesi. International Journal of Social Inquiry, Cilt 17(2), 281-303.
• Çevik, O., Doğanay, T. C. ve Karaçayır, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal ve ekonomik profilinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 19(32), 27-33.
• Çopuroğlu, S. (2024). Üniversite öğrencilerinin kültürel sermayelerinin öz yeterlik ve bireysel sosyal sorumluluk düzeylerine etkisine ilişkin yapısal eşitlik modellemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Dirimeşe E., (2022). Üniversite öğrencilerinin gözünden yoksulluk. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 12(3), 545-559. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1139389
• Doğan, H. ve Akçalı, G. (2021). Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları sosyo-ekonomik sorunlar üzerine bir inceleme. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 4(3), 309-316.
• Dündar, M. M. (2024, Şubat 12). Okumanın yaşı yok mu? Heyecanla başladığın üniversite biter mi? Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. https://tepav.org.tr/tr/blog/s/7325.
• Egger, H. (2023). Evaluating attitudes toward non-formal science education programs among high school science teachers in Southeast Louisiana. Louisiana State University LSU Scholarly Repository Master Thesis.
• Flanagan-Bórquez, A. ve Soriano-Soriano, G. (2024). Family and higher education: developing a comprehensive framework of parents’ support and expectations of first-generation students. Frontiers in Education, 9, 1416191. Doi: 10.3389/feduc.2024.1416191
• Friend, K. (2018). The price of university: economic capital and the experience of underrepresented students in an elite US university. S. Riddell, S. Minty, E. Weedon ve S. Whittaker (Eds.) Higher education funding and access in international perspective: Great debates in higher education içinde (ss. 199-222). Bingley: Emerald.
• Goldthorpe, J. H. (2010). Class analysis and the reorientation of class theory: the case of persisting differentials in educational attainment. The British Journal of Sociology, 61(1), 311-335.
• Göktürk, D. ve Ağın, E. (2020). Okul kurumunun kültürel-toplumsal eşitsizlik ve imtiyazların yeniden üretimindeki rolüne ilişkin bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 329-354.
• Herzog, S. (2005). Measuring determinants of student return vs. dropout/stopout vs. transfer: A first-to-second year analysis of new freshmen. Research in Higher Education, 46(8), 883-928. http://dx.doi.org/10.1007/s11162-005-6933-7
• İmamoğlu, M. (2024). Üniversite-iktidar ilişkisi üzerine sosyolojik bir araştırma: Foucault ve Bourdieu (Yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• İstanbul Kent Konseyi (2022). Kent yoksulluğu çalıştay raporu. İstanbul: Basın Yayın Şube Müdürlüğü Basımevi.
• Kacur, M. ve Atak, M. (2011). Üniversite öğrencilerinin sorun alanları ve sorunlarla başetme yolları: Erciyes Üniversitesi örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(2), 273-297.
• Kandemir, O., Benli, T. ve Uslu, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin başarılarında sosyo-ekonomik faktörlerin önemi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(111), 75-85.
• Kahraman, F. ve Kahraman, A. B. (2016). Mevsimlik İstihdamın Eğitimli Gençleri: İnşaatlarda Çalışan Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 183-201.
• Kesbiç, K., Korlu, Ö., Gencer, E. G., Terzi, G. N. ve Arık, B. M. (2024). Eğitim izleme raporu. https://egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2024/11/Egitim-Izleme-Raporu-2024.pdf
• Kete Tepe, N. ve Özer, Y. (2020). Üniversite öğrencilerinin yoksulluk algısı üzerine nitel bir araştırma. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 166-188. https://doi.org/10.33712/mana.700429
• Koytak, E. (2012). Tahakküme hükmetmek: Bourdieu sosyolojisinde toplum ve bilim ilişkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(25), 85-101.
• Kömüş, M. (2024, Ağustos, 16). Üniversitede gelecek görmediler: 878 bin öğrenci okulu bıraktı. BirGün. https://www.birgun.net/haber/universitede-gelecek-gormediler-878-bin-ogrenci-okulu-birakti-552420
• Lellock, J. S. (2013). Socioeconomic status and youth participation in extracurricular arts activitie. Master of Science. Virginia Polytechnic Institute and State University. https://vtechworks.lib.vt.edu/server/api/core/bitstreams/4a25d77f-f1e0-499f-9889- 34d5412ead06/content
• Li, Z. ve Qiu, Z. (2018). How does family background affect children’s educational achievement? Evidence from contemporary China. The Journal of Chinese Sociology, 5, 13.
• Liu, Y. (2019). Choices, risks and rational conformity: extending Boudon’s positional theory to understand higher education choices in contemporary China. High Education, 77, 525-540.
• Macaulay, L., Webber, W. ve Fraunholz, B. (2023). Successful university students from low socio-economic backgrounds’ perspectives on their academic success: a capital-based approach. Higher Education Research & Development, 42(8), 1986-1999.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2014). Millî eğitim istatistikleri örgün eğitim 2013/2014. https://sgb.meb.gov.tr/www/milli- egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2013-2014/icerik/95
• Millî Eğitim Bakanlığı (2024). Millî eğitim istatistikleri örgün eğitim 2023/2024. https://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=629
• Mingione, E. (1996). Urban poverty in the industrial world: Concepts, analysis and debates. E. Migione (Ed.) Urban poverty and the underclass içinde (ss. 3-40). Blackwell.
• Oral, N. (2021). Forms of capital and generation Z’s digital media consumption in Turkey. Master’s Degree Thesis. İstanbul Bilgi University Institute of Graduate Programs, İstanbul.
• Öçal, M. (2023). Yoksulluğun bir boyutu olarak üniversite öğrencisi yoksulluğu üzerine bir araştırma. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar içinde (ss. 209-230). Eğitim Yayınevi.
• Öçal, M. (2025). Üniversite öğrencilerinin refahı ve sosyal politika: Umudu ateşlemek. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 8(1), 123-138.
• Özdemir, M. Ç., Özkan, Y., Erdoğan, E., Kişioğlu, H. ve Akın, F. (2021). Üniversite öğrencileri için çok boyutlu yoksulluk tespit ölçeği önerisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19(4), 292-311. http://dx.doi.org/10.11611/yead.990825
• Pascarella, E. T., Pierson, C. T., Wolniak, G. C. ve Terenzini, P. T. (2004). First-generation college student. The Journal of Higher Education, 75(3), 249-284.
• Paul, M. ve Sharma, P. (2019). Inflation rate and poverty: Does poor become poorer with inflation? http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3328539
• Phanm, S. T. H. (2021). Understanding Bourdieu’s habitus: My first step into phenomenological methodology. Bourdieu in educational research-Higher education. https://www.researchgate.net/publication/355903729_Bourdieu_in_Educational_Research_-_Higher_Education.
• Prieur, A. ve Savage, M. (2013). Emerging forms of cultural capital. European Societies, 15(2), 246-267.
• Riley, D. (2017). Bourdieu's class theory: The academic as revolutionary. Catalyst: A Journal of Theory&Strategy, 1(2), 107-136.
• Roman, M.D. (2014). Students’ failure in academic environment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 170-177. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.679
• Rydzik, A. ve Bal, P. M. (2024). The age of insecuritisation: Insecure young workers in insecure jobs facing an insecure future. Human Resource Management Journal, 34(3), 560-577. DOI: 10.1111/1748- 8583.12490
• Scanlon, M., Powell, F., Leahy, P., Jenkinson, H. ve Byrne, O. (2019). ‘No one in our family ever went to college’: Parents’ orientations towards their children’s post-secondary education and future occupations. International Journal of Educational Research, 93(1), 13-22.
• Spiliopoulou, G., Koustourakis, G. ve Asimaki, A. (2017). Family “capital” and young people’s educational occupational choices in the context of a review of recent sociological literature. Open Journal for Sociological Studies, 1(1), 15-26.
• Stuber, J. M. (2009). Class, culture, and participation in the collegiate extra-curriculum. Sociological Forum, 24(4), 877-900. https://doi.org/10.1111/j.1573-7861.2009.01140.x
• Süzer, M. (2000). Üniversite öğrencilerinin boş zamanlarını değerlendirme alışkanlıkları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(8), 123-133.
• Şeker, N. (2024). Dijital çağda kültürel sermayenin kuşaklararası aktarımında Z kuşağı-Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi öğrencileri örneği. Yüksek lisans tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şengül, T. ve Ersoy, M. (2003). Kentsel yoksulluk ve geçinme stratejileri: Ankara, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Zonguldak kentlerine ilişkin karşılaştırmalı bir değerlendirme. Sosyal Hizmetler Sempozyumu, Antalya, ss. 1-15.
• Şentürk, M. (2008). Yoksulların yaşam stratejileri: Küçük Mustafa Paşa ve Balat örnekleri (Yüksek lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Tan, Q., Li, C., Wu, P., Abbas, S. ve Teng, L. (2023) Family capital, social stratification, and access to higher education: An empirical study in mainland China. Front. Psychol, 13, 1035715.
• Tenç Demir, Z. E. (2025). Z kuşağı ve hayatın anlamı: Bourdieu’nun sermaye türleri açısından bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Terzioğlu, A. ve Yazıcı, M. (2003). Üniversite öğrencilerinin boş zamanlarını değerlendirme anlayış ve alışkanlıkları (Atatürk Üniversitesi örneği). Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 5-31.
• TÜİK (2025, Temmuz 18). İşgücü piyasasında gençler, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu- Piyasasinda-Gencler-2024-57941
• Tütüncü Saka, N. (2023). The role of social and cultural capital in academic experiences of university students. Doctoral thesis. Middle East Technical University The Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Tüzünoğlu, M. (2020). Eğitim sürecinden duyulan memnuniyette ve geleceğe bakışta sosyal sermayenin rolü (AYBÜ Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uru, M. K. ve Dirimeşe, E. (2024). Üniversite öğrencileri yoksulluk algısı ölçeği geliştirme çalışması. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(2), 613-628. doi:10.33206/mjss.1270295
• Verulavai T. ve Jorbenadze, R. (2022). The impact of part-time employment on students' health: A Georgian case. Malta Medical Journal, 34(1), 50-57.
• Wang, W. (2023). Comparing theory of Bourdieu on cultural capital and field and theory of Nussbaum on capabilities approach to understand higher education. SHS Web of Conferences, 158. https://doi.org/10.1051/shsconf/202315802014
• Webb, J., Schirato, T. ve Danaher, G. (2002). Understanding Bourdieu. Malaysia: SRM Production Services.
• World Bank (2007, Temmuz 11). More than half the world is now urban, UN report says. https://www.worldbank.org/en/news/feature/2007/07/11/more-than-half-the-world-is-now-urban-un- report-says
• Yanıklar, C. (2010). Kültürel sermaye, eğitim ve toplumsal tabakalaşma: Pierre Bourdieu’nün yeniden üretim kuramına eleştirel bir bakış. Sosyoloji Dergisi, 22, 121-138.
• Yavuzer, H., Meşeci, F., Demir, İ., ve Sertel, Ç. (2005). Günümüz üniversite gençliğinin sorunları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 79-91.
• Yıldırım, C. (2025, Ocak 2). 1.2 milyon öğrenci üniversiteyi terk etti. Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/1-2- milyon- ogrenci-universiteyi-terk-etti-p121912
• Yükseköğretim Kurulu (t.b.). Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zhang, G, Y. (2022). The impact of family capital on Chinese students’ access to higher education. Proceedings of the 2022 6th International Seminar on Education, Management and Social Sciences (ISEMSS 2022) Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 3208-3219.