Sosyal Bilgilerin Doğası, Anlamı ve Nasıl Öğretildiği Üzerine Bir Durum Çalışması: Öğretmen Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 210 - 238, 30.06.2020

Gülşah Hanaylı Adil Adnan Öztürk , Sultan Baysan , Ruken Vural

Öz

. Sosyal bilgiler eğitimcilerinin Sosyal Bilgilere ilişkin algısı, alan yazında yeterince yer bulamamıştır. Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler dersi öğretmenlerinin konu alanının ne olduğuna/neliğine, sosyal bilgiler öğretim programlarının anlamı ve işlevine, içeriğine ve nasıl öğretildiğine ilişkin algılarını incelemektir. Bu çalışma, nitel araştırma türlerinden “iç içe geçmiş tekli durum çalışması” ile desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Bursa iline bağlı Mustafakemalpaşa ve Karacabey ilçelerinde farklı sosyo-ekonomik statülerden toplam 20 kamu ve özel ortaokulda görev yapan 30 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz ve tümevarımsal içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler ışığında Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin; “Sosyal Bilgiler” dersini nasıl tanımladıkları, dersin içeriği, öğrenme-öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme sürecine ilişkin algıları belirlenmiştir. Sonuç olarak, Tarih ve Coğrafya lisans mezunu öğretmenler, Sosyal Bilgiler dersine kendi alanları yönünden yaklaşırken; Sosyal Bilgiler Öğretmenliği lisans mezunu öğretmenler sosyal bilgilere daha disiplinlerarası bir perspektiften bakmaktadır. Ancak uygulamada sosyal bilgileri oluşturan tüm disiplinlerin bir arada kullanılmadığı bunların arasından birkaç disiplinin öne çıktığı görülmüştür. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin üzerinde hem fikir oldukları nokta konuların soyut kalmasıdır. Öğrencilerin demokrasi, insan hakları, özgürlük ve coğrafi kavramlar konularında net bir algı oluşturamadığı düşünülmektedir. Konuların yoğun, zamanın kısıtlı olması, az bütçe olanakları ve sınav kaygısı yüzünden dersi daha fazla etkin kılan saha araştırmaları, müze gezileri, toplumsal kurum ve kuruluşlar ile işbirliği gibi çalışmaların beklenen düzeyin altında olduğu şeklinde algılanmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgilerin doğası, Sosyal Bilgiler öğretim yöntemleri

Kaynakça

• Alazzi, K. ve Chiodo, J.J. (2004). Students’ perceptions of social studies: a study of middle school and high school students in Jordan. International Journal of Scholarly Academic Intellectual Diversity, 6 (1): 1-12.
• Barr, R., Barth, J.L., Shermis, S. S. (2013). Sosyal Bilgilerin Doğası. Çev. Ed. C. Dönmez, Ankara: Pegem Akademi.
• Barth, J.L. (1991). Elementary and junior high/middle school social studies curriculum, activities and materials. Lanham: University Press of America, Inc.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç E., Akgün, Ö.E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çalışkan H. ve Kaşıkçı Y. (2010). The application of traditional and alternative assessment and evaluation tools by teachers in social studies. Procedia Social and Behavioral Sciences 2: 4152–4156.
• Çelikkaya,T. ve Kuş, Z. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kullandıkları Yöntem ve Teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi XXII(2):741-758.
• Çetin T.(2010). Sınıf ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Gezi-Gözlem Yöntemine İlişkin Görüşleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2: 158-180.
• Demir, B.F. ve Haçat O.S. (2018). Sosyal Bilim Disiplinlerine Göre 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2): 27-56.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Cemil Öztürk ve Dursun Dilek (Editörler). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. 15-46. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Duckworth, E. (2009). Helping students get to where ideas can find them. The New Educator, 5(3): 185-188.
• Erden, M. (2000). Sosyal Bilgiler Öğretimi. İstanbul: Alkım Yayıncılık.
• Ersoy, A.F. (2014). Social Studies Teacher Candidates’ Experiences of Active Citizenship: The Case of Non-Governmental Organizations, Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences,47(2): 65-88.
• Gönenç, S. ve Açıkalın, M. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karşılaştıkları Sorunlar ve Bunlara Getirdikleri Çözüm Önerileri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1): 26-41.
• Günden, S. (1995). Sosyal Bilgiler Öğretimine Genel Bir Bakış. Meral Çileli (Yay. Hazırlayan). İlköğretim Kurumlarında Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sorunları. 22- 33. Ankara: Türk Eğitim Derneği 13. Eğitim Toplantısı.
• Hatch, J.A. (2002) Doing Qualitative Research in Education Settings, State University of New York Press.
• Jensen, N. (1994). Children’s perceptions of their museum experiences: A contextual perspective. Children’s Environments, 11(4): 300-324.
• Keskin, S.C. ve Kaplan, E. (2012). Sosyal Bilgiler ve Tarih Eğitiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamı Olarak Oyuncak Müzeleri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(41): 095-115.
• Krashen, S. (1982). Principles and practice in second language acquisation. New York: Pergamon Press.
• Lankford, M.D. (1992). Successful field trips. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.
• Martorella, P., Beal, C.M. ve Bolick, C.M. (2002). Teaching Social Studies In Middle and Secondary School. United States: Pearson Merrill Prentice Hall.
• MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB (2018). TC Milli Eğitim Bakanlığı Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4,5,6 ve 7. Sınıflar. Ankara: MEB.
• NCSS (1994). Expectations of Excellence: Curriculum Standards for Social Studies, Washington, DC: NCSS.
• Nitko, A.J. ve Brookhart, S.M. (2016). Educational Assessment of Students, Çeviri Editörleri Bıçak Bayram, Özel Serkan, Bahar Mustafa, (Sixth Edition), İstanbul: Nobel Yayınları.
• Özçelik, D.A. (1981). Okullarda Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme; Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Öztürk T. ve Keçe, M. (2015). 7. Sınıf Öğrencilerinin Bakış Açısıyla Sosyal Bilgiler. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Ekim: 298-310. http://earsiv.odu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11489/348/1/2000494007_298-310%20talip%20%C3%B6zt%C3%BCrk21.pdf, 10.05.2020.
• Öztürk, C. (2011). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. (Ed. Cemil Öztürk), Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi. (2-28). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, C. ve Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi, İçinde Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları, Ed. C. Öztürk, Ankara: Pegem Akademi.
• Park, S.Y. (2007). Citizenship education through NGOs. 20 Mayıs 2020 https://pdfs.semanticscholar.org/d9dc/ca2b6190adf44ee8f25c1b460626838c2d5b.pdf?_ga=2.246462978.705259432.1589977379-636336145.1589977379.
• Parker, W.C. (1991). Renewing the Social Studies Curriculum, Association for Supervision and Curriculum Development, Alexendria, Va.
• Passe, J. (2006). New challenges in elementary social studies, The Social Studies, 97(5): 189-192.
• Ribeiro, A.B., Rodrigues, M., Caetano, A., Pais , S. ve Menezes, I (2012). Promoting “Active Citizens”? The Critical Vision of NGOs over Citizenship. Education as an Educational Priority across Europe, International Journal of Progressive Education, 8(3): 32-47.
• Rogers, C. ve Freiburg, J. (1994). Freedom to learn (3rd Ed.). Upper Saddle River, N.J.: Merril Publishing.
• Ross, E.W. (2018). The Challenges of Teaching Social Studies: What Teachers? What Citizenship? What Future? A Tribute to Joan Pagès Blanch.Keynote address at XV International Conference of Research in Didactics of Social Sciences, Autonomous University of Barcelona, February 8-10.
• Safran, M. (2011). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. (Eds. Bayram Tay ve Adem Öcal), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. (2-18). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Savage T.V. ve Amstrong, D.G. (1996). Effective Teaching in Elementary Social Studies. Third Edition. New Jersey: PrenticeHall Inc.
• Sönmez, V. (1997). Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen KıIavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Topçu, E. (2017). Öğretmenlerin İfadesiyle Sosyal Bilgiler Dersi. Journal of Education and e-Learning Research. 4(4): 139-153.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.