Yapay Zekâ Bağlamında Sosyobilimsel Konu Öğretiminin İlkokul Öğrencilerinin Problem Çözme ve Yaratıcı Yazma Becerilerine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 432 - 446, 28.12.2021

Menşure Alkış Küçükaydın , Sümeyye Soydemir Bor

https://doi.org/10.51460/baebd.904806

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmada ilkokul 4.sınıf öğrencilerine yapay zekâ bağlamında sunulan sosyobilimsel konu (SBK) öğretiminin, öğrencilerin problem çözme ve yaratıcı düşünme becerilerine olan etkisi incelenmiştir. 2020-2021 eğitim öğretim yılında Konya ilinde yer alan bir ilkokulda yapılan bu çalışma, nicel ve nitel araştırmaların kombinasyonunu içeren karma yöntem araştırmalarından yakınsayan paralel desen üzerine yapılandırılmıştır. Çalışmanın nicel kısmında veri toplama aracı olarak “Çocuklar için Problem Çözme Envanteri” ile “Yaratıcı Yazma Ürünlerini Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Çalışmanın nitel kısmında ise yarı yapılandırılmış gözlem formu ile görüşme formu kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar yapay zekâ bağlamında hazırlanan SBK öğretiminin öğrencilerin yaratıcı yazma ve problem çözme becerilerine katkı sağladığını göstermiştir. Ayrıca sınıf içi gözlemler ile görüşmeden elde edilen bulgular, öğrencilerin yapay zekâ bağlamında yürütülen SBK içerikli derslerden hoşlandıklarını ve ders içeriklerine daha rahat ulaştıklarını işaret etmiştir. Elde edilen sonuçlar ilgili literatür ile tartışılmış ve bu doğrultuda önerilerde bulunulmuştur. Buna göre ilkokul düzeyinde farklı SBK bağlamları ele alınarak öğrencilerin farklı düzeylerdeki bilişsel gelişimlerinin araştırılması mümkündür.

Anahtar Kelimeler

problem çözme, sosyobilimsel konular, yapay zeka, yaratıcı yazma

Kaynakça

• Acar, D. (2018). FeTeMM eğitiminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin akademik başarı, eleştirel düşünme ve problem çözme becerisi üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aksoy, B. (2003). Problem çözme yönteminin çevre eğitiminde uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 83-98.
• Arslan, H. S. ve Çiğdemoğlu C. (2020). Sosyobilimsel konuların öğretiminde öğretmen rolleri ve mentorluk. M. Genç (Ed.) İçinde Kuramdan uygulamaya sosyobilimsel konular (s.371-396). Ankara: Nobel yayıncılık
• Atabey, N., Topçu, M. S. ve Çiftçi, A. (2018). Sosyobilimsel konu senaryolarının incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 9 (16), 1968-1991. Doi: 10.26466/opus.474224
• Atalay, M. ve Çelik, E. (2017). Büyük veri analizinde yapay zekâ ve makine öğrenmesi uygulamaları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (22), 155-172.
• Ateş, H., ve Saraçoğlu, M. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının gözünden nükleer enerji. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14,3, 175-193.
• Baltacı, S. (2013). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konudaki (GDO’lu besinler) öğretim öz yeterlilikleri ve bu yeterliliklerin epistemolojik inançlar ile ilişkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• BBCNews (Ekim, 2018) https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46044214 adresinden 12.02.2021 tarihinde erişildi.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi, Ankara.
• Canbazoğlu Bilici, S. (2019). Örnekleme yöntemleri . H.Özmen ve ve O. Karamustafaoğlu (Ed.) İçinde Eğitimde araştırma yöntemleri (s.56-78). Pegem Akademi, Ankara.
• Cresswell, J. W., & Clark, V. L.P. (2014). Foundations of mixed method researches. Sage Publications: London.
• Creswell, J. W. (2014). A concise introduction to mixed methods research. Sage Publications: London.
• Çelik, A. (1998). Bilgi toplumu üzerine bazı notlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 53-59.
• Demir, B. ve Düzleyen, E. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin GDO bilgi düzeylerinin incelenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 27-30 Haziran, Niğde.
• Demircioğlu, T. ve Uçar, S. (2014). Akkuyu nükleer santrali konusunda üretilen yazılı argümanların incelenmesi. İlköğretim Online, 13(4), 1373-1386.
• Eş, H. , Işık Mercan, S. ve Ayas, C . (2016). Türkiye için yeni bir sosyo-bilimsel tartışma: Nükleer ile yaşam. Turkish Journal of Education, 5 (2) , 47-59 . Doi: 10.19128/turje.92919
• Evren Yapıcıoğlu, A. (2020). Fen eğitiminde sosyobilimsel konu olarak COVID 19 pandemisi ve örnek uygulama önerileri. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 1121-1141.
• Göçer, A. (2019). Yazma eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Gömleksiz, M. N. ve Bozpolat, E. (2012). İlköğretim 4. Ve 5. Sınıf öğrencilerinin problem çözme becerilerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 12 (2), 23-40.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılanırma. Ankara: Nobel Yayınları.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. ve Gözüm, A.İ.C. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının (GDO) sosyo-bilimsel konusuna yönelik araştırma davranışlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17( 1), 499-515.
• Harman, G. ve Çökelez, A. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyo-bilimsel bir konu olan organ bağışına yönelik metaforik algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 55-70.
• İşeri, B. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının nükleer enerjinin riskleri ve faydalı hakkındaki düşüncelerine farklı bilgi kaynaklarının etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kardaş, N. (2013). Fen eğitiminde argümantasyon odaklı öğretimin öğrencilerin karar verme ve problem çözme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Karslıgil Ergin, G. (2015). Öğrencilerin problem çözme ve kurma süreçlerindeki matematiksel düşünmelerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Kasap, D. (2019). Yaratıcı okuma-yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı okuma, okuduğunu anlama, yazma ve yaratıcı yazma erişisine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kılınç, A., Boyes, E., & Stanisstreet M. (2013). Exploring students’ ideas about risks and benefits of nuclear power using risk perception theories. Journal of Science Education and Technology, 22, 252-266. Doi: 10.1007/s10956-012-9390-z.
• Kim, G., Ko, Y., & Lee, H. (2020). The effects of community-based socioscientific issues program (SSI-COMM) on promoting students’ sense of place and character as citizens. International Journal of Science and Mathematics Education, 18(3), 399-418.
• Koç, C. (2015). İlköğretim öğrencilerinin problem çözme becerilerine yönelik algıları ve öğrenme sürecinde yardım istemeleri. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 659-678.
• Koç, O. (2020). Çocuklar için yapay zekânın sırları daha iyi bir dünya için yapay zekâ. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık. Koç, O., Kasap, M. (2019). Daha iyi bir dünya için yapay zekâ. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Kösece Loğoğlu, P. (2016). Polya’nın problem çözme yöntemine dayalı etkinliklerle matematik öğretiminin ilkokul 4.sınıf öğrencilerinin matematik problemi çözme başarılarına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Köseoğlu, E. (2014). İlkokul 4. sınıflarda drama etkinlikleriyle işlenen derslerin öğrencilerin problem çözme ve karar verme becerileri üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kutluca, A. Y. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının klonlamaya ilişkin bilimsel ve sosyobilimsel klonlamaya argümantasyon kalitelerinin alan bilgisi yönünden incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Lee, H., Chang, H., Choi, K., Kim, S.-W., & Zeidler, D.L. (2012).Developing character and values for global citizens: Analysis of pre-service science teachers’ moral reasoning on socioscientific issues. International Journal of Science Education, 34(6), 925-953.
• Lee, H., Lee, H., & Zeidler, D. L. (2020). Examining tensions in the socioscientific issues classroom: Students' border crossings into a new culture of science. Journal of Research in Science Teaching, 57(5), 672-694.
• Leung, J. S. C. (2020). A practice-based approach to learning nature of science through socioscientific issues. Research in Science Education, 1-27.
• Leung, J. S. C., & Cheng, M. M. W. (2020). Conceptual change in socioscientific issues: Learning about obesity. International Journal of Science Education, 1-25.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB yayınları. NTV (Şubat, 2020) https://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/elon-musktan-yapay-zeka-aciklamasi,VBzKFREVfEyDI5tqO2EO4g/fjNDYaZYQ0elRNLFeNRfyg adresinden 12.02.2021 tarihinde erişildi.
• Orhon, G. (2020). Yine yazı yazıyoruz. Ankara: Pegem Akademi.
• Özbay, M. (2007). Türkçe özel öğretim yöntemleri. Ankara: Öncü Kitap.
• Özcan, C. ve Kaptan, F. (2020). 2008-2017 yılları arasında sosyobilimsel konulara ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 16-36.
• Özdemir, N. (2014). Sosyobilimsel esaslar çerçevesinde sosyo-bilimsel konuları tartışmak tutumları nasıl etkiler? Nükleer santraller. Turkish Studies, 9/2, 1197-1214.
• Özdemir, N. ve Çobanoğlu, E. O. (2008). Türkiye’de nükleer santrallerin kurulması ve nükleer enerji kullanımı konusundaki öğretmen adaylarının tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 218-232.
• Özsoy, G. (2005). Problem çözme becerisi ile matematik başarısı arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 179–190.
• Özsoy, G. (2007). İlköğretim beşinci sınıfta üstbiliş stratejileri öğretiminin problem çözme başarısına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özsoy, T. ve Kılınç, A. (2017). Beşinci sınıf öğrencilerinin sosyobilimsel konulara dayalı fen öğretimi (FESKÖK pedagojisi) ile ilgili görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 909-925.
• Öztürk, K. ve Şahin, M. E. (2018). Yapay sinir ağları ve yapay zekâ’ya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, 6(2), 25-36.
• Öztürk, N. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulara ilişkin kritik düşünme yeteneklerinin, epistemolojik inançlarının ve üstbilişsel farkındalıklarının incelenmesi: Nükleer enerji santralleri örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, N. ve Irmak, M. (2020). Sosyobilimsel konuların doğası ve fen eğitimindeki yeri. M. Genç (Ed.) İçinde Kuramdan uygulamaya sosyobilimsel konular (s.15-44). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Öztürk, N., ve Türköz, G. (2019). İzle –düşün- tartış: Sosyo-bilimsel konuların öğretimine ilişkin bir etkinlik örneği. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi, 9(1), 14-24.
• Öztürk, S., & Leblebicioğlu, G. (2014). Sosyo-bilimsel Bir Konu Olan Hidroelektrik Santraller (HES) Hakkında Karar Verilirken Kullanılan İrdeleme Şekillerinin İncelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(2), 1-33.
• Peel, A., Zangori, L., Friedrichsen,P., Hayes, E., & Sadler, T. (2019) Students’ model-based explanations about natural selection and antibiotic resistance through socio-scientific issues-based learning. International Journal of Science Education, 41(4), 510-532, DOI: 10.1080/09500693.2018.1564084.
• Peel, A., Sadler, T., Kinslow, A., Zangori, L., & Friedrichsen, P. (2017). Climate change as an issue for socio-scientific issues teaching and learning. Teaching and Learning about Climate Change: A Framework for Educators, 153-165.
• Ritchie, S.M., Tomas, L., & Tones, M. (2011).Writing stories to enhance scientific literacy. International Journal of Science Education, 33(5), 685-707.
• Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding socioscientific issues: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513–536.
• Serin, O., Bulut Serin, N., & Saygılı, G. (2010). İlköğretim düzeyindeki çocuklar için problem çözme envanteri'nin (ÇPÇE) geliştirilmesi. İlköğretim Online, 9(2), 446-458.
• Soysal, Y. (2012). Sosyobilimsel argümantasyon kalitesine alan bilgisi düzeyinin etkisi: Genetiği değiştirilmiş organizmalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Taşçı, G. ve Çelebi M. (2020). Eğitimde yeni bir paradigma: “Yükseköğretimde yapay zekâ”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 16 (29), 2346-2370 Doi: 10.26466/opus.747634
• Tekbıyık, A. (2015). The use of jigsaw collaborative learning method in teaching socio-scientific ıssues: The case of nuclear energy. Journal of Baltic Science Education, 14(2), 237-253.
• Tekin, H. (2019). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (27.Baskı) Yargı Akademi, Ankara.
• Tetik, A. T. (2013). Sosyal bilgiler dersinde kullanılan probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin karar verme becerisine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Tetik, S., ve Cebesoy, Ü. B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin organ bağışına ve nakline yönelik görüşlerinin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 486 - 506.
• Topçu, M. S. ve Atabey, N. (2017). Sosyobilimsel konu içerikli alan gezilerinin ilköğretim öğrencilerinin argümantasyon nitelikleri üzerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 68-84. Doi:10.14686/buefad.263541
• Topçu, M.S. (2019). Sosyobilimsel konu öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Tunca, M. (2004). Meslek lisesi öğretmenlerinin duygusal zekâları ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ural Keleş, P . (2018). Kök hücre konulu seminerin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilişsel yapılarına etkisi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4 (1) , 41-57.
• Uysal, G. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde işbirlikli öğrenmenin erişiye, problem çözme becerilerine, öğrenme stillerine etkisi ve öğrenci görüşleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Yacoubian, H. A.,& Khishfe, R. (2018). Argumentation, critical thinking, nature of science and socioscientific issues: A dialogue between two researchers. International Journal of Science Education, 40(7), 796-807.
• Yalçın, B., Tetik, S. ve Açıkgöz, A. (2010). Yüksekokul öğrencilerinin problem çözme becerisi algıları ile kontrol odağı düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 19-27.
• Yavuz Topaloğlu, M. ve Balkan Kıyıcı, F. (2018). Okul dışı öğrenme ortamlarında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin sosyobilimsel konulara ilişkin görüşlerine etkisi: Organ bağışı ve GDO. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 36-50. Doi: 10.19160/ijer.350189.
• Yazgan, Y. (2007). Dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin rutin olmayan problem çözme stratejileriyle ilgili gözlemler. İlköğretim Online, 6(2), 249–263.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, F. , Keçeci, G. ve Kırılmazkaya, G . (2012). İlköğretim öğrencilerinin nükleer enerji sosyo-bilimsel konusunu online argümantasyon yöntemi ile öğrenmesi. Education Sciences, 7 (2) , 647-654.