Ortaokul Öğrencilerinin Enerji Okuryazarlıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 1352 - 1374, 28.12.2022

Ramazan Soğukpınar Nilgün Yenice

https://doi.org/10.51460/baebd.1120901

Öz

Çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin enerji okuryazarlıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini 2021-2022 eğitim öğretim yılı bahar yarıyılında Aydın ili Nazilli ilçe merkezindeki devlet ortaokullarının 7. ve 8. sınıflarında öğrenim görmekte olan 2950 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklemini ise 2021-2022 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılında Aydın ili Nazilli ilçesi merkez devlet ortaokullarının 7. ve 8. sınıfında öğrenim görmekte olan 643 öğrenci (319 kız, 324 erkek) oluşturmaktadır. Çalışmada veriler kişisel bilgi formu ve DeWaters, Qaqis, Graham ve Powers. (2013) tarafından geliştirilen Güven, Yakar ve Sülün (2019) tarafından Türkçe’ye uyarlanan ortaokul öğrencilerine yönelik Enerji Okuryazarlığı Ölçeği ile toplanmıştır. Veriler analiz edilirken, öğrencilerin enerji okuryazarlıklarının cinsiyete ve sınıf seviyesine göre değişiminde Mann-Whitney U Testi, anne eğitim düzeyine ve baba eğitim düzeyine göre değişiminde Kruskall-Wallis Testi analizi yapılmıştır. Sonuçta öğrencilerin enerji okuryazarlıklarının sınıf seviyesine, anne eğitim düzeyine ve baba eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermediği ancak cinsiyete göre kız öğrenciler lehine anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir. Çalışma bulgularından yola çıkılarak araştırmacılara gerekli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul öğrencileri, Enerji, Enerji okuryazarlığı

Kaynakça

• Akçöltekin, A. ve Doğan, S. (2013). Sınıf öğretmenlerinin yenilenebilir enerji hakkındaki tutumlarının belirlenmesi. International Journal of Social Science, 6(1), 143-153. https://doi.org/10.33206/mjss.776166
• Aksan, Z. ve Çelikler, D. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının nükleer ve termik santraller ile ilgili görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 363-372. doi: 10.30794/pausbed.424359
• Aktamış, H. (2011). Determining energy saving behavior and energy awareness of secondary school students according to socio-demographic characteristics. Educational Research and Reviews, 6(3), 243-250.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi.
• Ateş, H. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının nükleer enerji hakkındaki düşünceleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Ayata, S. (2021). Ortaokul öğrencilerinin enerji okuryazarlığının bilimsel epistemolojik inançlar ve demografik değişkenler ile ilişkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Balbağ, N. L. ve Balbağ, M. Z. (2019). Sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel Sayı), 1209-1222. doi: 10.17494/ogusbd.555443
• Baysal, H. (2021). Fen bilimleri öğretmenlerinin yenilenebilir enerji kaynakları hakkındaki farkındalık düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Bilen, K., Özel, M. ve Sürücü, A. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerjiye yönelik tutumları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 101-112.
• Bodzin, A. (2012). Investigating urban eighth-grade students’ knowledge of energy resources. International Journal of Science Education, 34(8), 1255-1275.
• Bodzin, A. M., Fu, Q., Peffer, T. E. ve Kulo, V. (2013). Developing energy literacy in US middle-level students using the geospatial curriculum approach. International Journal of Science Education, 35(9), 1561-1589.
• Boylan, C. (2008). Exploring elementary students’ understanding of energy and climate change. International Electronic Journal of Elementary Education, 1(1), 1-15.
• Boz, V. (2020). Enerji kaynaklarına ilişkin öğrenci görüşleri ve enerji okuryazarlığı: Durum çalışması (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Bozdoğan, A. E. ve Yiğit, D. (2014). Öğretmen adaylarının alternatif enerji kaynaklarına yönelik görüşlerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 113-130.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Can, S., Görecek Baybars, M. ve Can, Ş. (2019, Nisan 26-27). Sınıf öğretmeni adaylarının yenilenebilir enerji farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Sözlü bildiri). 6. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi, Türkiye.
• Cebesoy, Ü. B. ve Karışan, D. (2017). Fen Bilgisi Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik bilgilerinin, tutumlarının ve bu kaynakların öğretimi konusundaki öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1377-1415. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2017.49
• Chen, S. J., Chou, Y.C., Yen, H. Y. ve Chao, Y.L. (2015). Investigating and structural modeling energy literacy of high school students in Taiwan. Energy Efficiency, 8(4), 791-808.
• Chen, K. L., Huang, S. H., Liu, S. Y. ve Chen, P. H. (2014). Energy literacy of secondary students in Taiwan: a computer-based assessment (Paper presentation). In Proceeding of The Third International Conference on E-Learning and E-Technologies in Education, Hongkong.
• Chen, K. L., Liu, S.Y. ve Chen, P.H. (2015). Assessing multi dimensional energy literacy of secondary students using contextualized assessment. International Journal of Environmental and Science Education, 10(2), 201-218.
• Chikaire, J. U., Ani, A. O., Nnadi, F. N. ve Godson-Ibeji, C. C. (2015). Energy extension and energy literacy for sustainable energy development in rural Nigeria. Agricultural Advances, 4(8), 84-92.
• Çakır-Yıldırım, B. (2017). Explorıng preservıce scıence teachers’ energy conservatıon behavıor through motıvatıon, psychologıcal needs and attıtude: further supported wıth theır awareness (Doctoral dissertation). Mıddle East Technıcal Unıversıty.
• Çakırlar, E. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları konusundaki farkındalık düzeylerinin belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Çakırlar Altuntaş, E. ve Turan, S. L. (2018). Awareness of secondary school students about renewable energy sources. Renewable Energy, 116, 741–748.
• Çelikler, D. ve Kara, F. (2011, Nisan). İlköğretim matematik ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji konusundaki farkındalıkları(Sözlü bildiri). 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Turkey.
• Çoker, B., Çatlıoğlu, H. ve Birgin, O. (2010). Conceptions of students about renewable energy sources: A need to teach based on contextual approaches. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1488-1492.
• Çolak, K., Kaymakcı, S. ve Akpınar, M. (2015). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ve öğretmen adaylarının görüşlerinde yenilenebilir enerji kaynaklarının yeri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 41(41), 59-76.
• DeWaters, J. E. ve Powers, S. E. (2011). Energyliteracy of secondarystudents in New York State (USA): A measure of knowledge, affect, andbehavior. Energypolicy, 39(3), 1699-1710.
• DeWaters, J. ve Powers, S. (2013). Establishing measurement criteria for an energy literacy questionnaire. The Journal of Environmental Education, 44(1), 38-55.
• DeWaters, J., Qaqish, B., Graham, M. ve Powers, S. (2013). Designing an energy literacy questionnaire for middle and high school youth. The Journal of Environmental Education, 44(1), 56-78.
• Elmas, Ö. G. (2018). 6. Sınıf öğrencilerinin “yenilenebilir enerji” konusundaki bilişsel yapılarının incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi.
• Emlik, H. (2017). Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına karşı tutumları ile enerjinin etkin kullanımı ve teknolojik kirlilik farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Eşme, A., Demir, B. ve Yağcı, Ç. (2021). Öğretmen adaylarının çevre sorunları ve yenilenebilir enerjiye yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(73), 2154-2166. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.2669
• Fah, L. Y., Hoon, K. C., Munting, E. T. ve Chong, C. A. (2012). Secondary school students' energy literacy: Effect of gender and school location. OIDA International Journal of Sustainable Development, 3(7), 75-86.
• Fırat, A., Sepetçioğlu, H. ve Kiraz, A. (2012). Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerjiye ilişkin tutumlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 216-224.
• Genç, M. (2019). Öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının belirlenmesi, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 811-821.
• Göcük, A. (2015). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımı ile beşinci sınıf öğrencilerinde enerji okuryazarlığının geliştirilmesi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Göcük, A. ve Şahin, F. (2016). The effect of problem based learning on 5th grades students’ energy literacy. Journal of Human Sciences, 13(2), 3446-3468. doi:10.14687/jhs.v13i2.3798
• Güneş, F. (2013). Görsel okuma eğitimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2) , 1-17.
• Güneş, T., Alat, K. ve Gözüm, A. İ. C. (2013). Fen öğretmeni adaylarına yönelik yenilenebilir enerji kaynakları tutum ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2), 269-289.
• Gürcan, H. İ. (2011, Kasım 30- Aralık 2). İnternette Medya Okuryazarlığı yaklaşımı. XVI. Türkiye’de İnternet Konferansı, Türkiye.
• Güven, G. ve Sülün, Y. (2017). Pre-service teachers' knowledge and awareness about renewable energy. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 80, 663-668.
• Güven, G., Yakar, A. ve Sülün, Y. (2019). Adaptation of the energy literacy scale into turkish: a validity and reliability study. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 821-857. doi: 10.14812/cufej.489058
• Hadzigeorgiou, Y. ve Skoumios, M. (2013). The development of environmental awareness through scholl science: problems and possibilities. International Journal of Environmental ve Science Education, 8, 405-426.
• Halder, P., Havu-Nuutinen, S., Pietarinen, J. ve Pelkonen, P. (2011). Bio-energy and youth: Analyzing the role of school, home, and media from the future policy perspectives. Applied Energy, 88,1233–1240.
• Haşıloğlu, M. A. (2014). The examining of prospective teachers’ views about renevable and non-renevable energy sources: a case study of turkey. Educational Research and Reviews, 9(13), 411-16.
• Jin, H. ve Anderson, C. W. (2012). A learning progression for energy in socio-ecological systems. Journal of Research in ScienceTeaching, 49(9), 1149-1180.
• Kaplan, E. M. (2019). Ortaokul öğrencilerinin nükleer enerji hakkındaki kavramsal yapıları (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Karakaya Cırıt, D. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin bilgileri. Turkish Journal of Educational Studies, 4(3), 21-43.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Karpudewan, M., Ponniah, J. ve Zain, A. N. M. (2016). Project-based learning: An approach to promote energy literacy among secondary school students. The Asia-Pacific Education Researcher, 25(2), 229-237.
• Kavak, N., Tufan, Y. ve Demirelli, H. (2006). Fen-teknoloji okuryazarlığı ve informal fen eğitimi: gazetelerin potansiyel rolü. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 17-28.
• Lay, Y. F., Khoo, C. H., Treagust, D. F. ve Chandrasegaran, A. L. (2013). Assessing secondary school students' understanding of the relevance of energy in their daily lives. International Journal of Environmental and Science Education, 8(1), 199-215.
• Lee, L. S., Lee, Y. F., Altschuld, J. W. ve Pan, Y. J. (2015). Energy literacy: Evaluating knowledge, affect, and behavior of students in Taiwan. Energy Policy, 76, 98-106.
• Liu, X. ve Tang, L. (2004). The progression of students’ conceptions of energy: A cross-grade, cross-cultural study. Canadian Journal of Science, Mathematics and Technology Education, 4(1), 43-57.
• Merritt, E. G., Bowers, N. ve Rimm-Kaufman, S. E. (2019). Making connections: Elementary students’ ideas about electricity and energy resources. Renewable Energy, 138, 1078-1086.
• Mutlu, O. (2016). Fen dersleri (fizik, kimya ve biyoloji) öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji farkındalık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Oğuz Hacat, S. ve Demir, F. B. (2019). Eğitim alanında okuryazarlık üzerine yapılan lisansüstü tezlerin analizi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 116-145.
• Okuyucu, N. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin enerji ve enerji kaynakları konusundaki bilgi düzeylerinin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi.
• Oluk S., Kaya Şengören, S. ve Babadağ, G. (2019). Öğretmen adaylarının enerji tasarrufuna yönelik tutum ve davranışlarının bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (47), 1- 13.
• Onge, J. S. ve Eitel, K. (2016). Increasing Middle School Students' Energy Literacy. Research in Outdoor Education, 14, 41-63.
• Opitz, S. T., Blankenstein, A. ve Harms, U. (2017). Student conceptions about energy in biological contexts. Journal of Biological Education, 1-14.
• Opitz, S. T., Harms, U., Neumann, K., Kowalzik, K. ve Frank, A. (2015). Students’ energy concepts at the transition between primary and secondary school. Research in Science Education, 45(5), 691-715.
• Öztürk, D. (2019). Predictors of middle school students' energy conservation behaviors: Indications from value-beli̇ef-norm theory (Master thesis). Middle East Technical University.
• Polat, C. ve Odabaş, H. (2008, Mart). Bilgi toplumunda yaşam boyu öğrenmenin anahtarı: Bilgi okuryazarlığı. Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Antalya.
• Rizaki, A. ve Kokkotas, P. (2013). The use of history and philosophy of science as a core for a socioconstructivist teaching approach of the concept of energy in primary education. Science ve Education, 22(5), 1141-1165.
• Sağlam, H. İ. (2016). Öğretmen adaylarının nükleer enerji kullanımına yönelik informal muhakemeleri üzerine karma yöntem araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Sağlam Arslan, A. ve Kurnaz, M. A. (2011). Students ‘conceptual understanding of energy: Do the learning difficulties in energy concept discovered in the 1990s persist still. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 3(1ve2), 109-118.
• Seyhan, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin nükleer kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Sovacool, B.K. ve Blyth, P. L. (2015). Energy and environmental attitudes in the green state of Denmark: implications for energy democracy, low carbontransitions, and energy literacy. Environmental Science ve Policy, 54, 304-315.
• Sürmeli, H., Duru N. ve Duru R. (2017). Nükleer enerji ve nükleer santraller konusuna yönelik öğretmen tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 293-319. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.356156
• Taşlıbeyaz, E. (2019). Z kuşağı ile ilgili araştırma eğilimlerinin analizi ve eğitime yönelik katkıları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 715-729. http://dx.doi.org/10.16953/deusosbil.456533
• Tiftikçi, H. İ. (2014). Farklı bölümlerde öğrenim görmekte olan son sınıf üniversite öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynakları hakkındaki farkındalıkları (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Tortop, H. S. (2012). Awareness and misconceptions of high school students about renewable energy resources and applications: Turkey case. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 4(3),1829-1840
• Töman, U. ve Çimer, S. O. (2011). Enerji kavramının farklı öğrenim seviyelerinde öğrenilme durumunun araştırılması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 31-43.
• Türkmen, M., Sarıkaya, N. ve Saygılı, M. (2013). Öğrencilerin çevresel duyarlılık düzeylerinin satın alma davranışına etkisi üzerine bir araştırma: Sakarya Üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 238-249.
• Wong, K. K. (2003). The environmental awareness of university students in Beijing, China. Journal of Contemporary China, 12(36), 519-536.
• Yıldırım, T. (2016). 8. sınıf öğrencilerinin enerji sorunları ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algılarının bilim karikatürleri aracılığıyla incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Yıldırım, T., Tanık-Önal, N. ve Büyük, U. (2019). Sekizinci sınıf öğrencilerinin yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algılarının bilim karikatürleri aracılığıyla incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 12(1), 342-368. doi: 10.30831/akukeg.412492
• Yılmaz, S. ve Aydoğdu, B. (2020). Fen bilimleri öğretmen adaylarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Active Learning, 5(2), 127-141. doi: 48067/ijal.813577
• Yılmaz, M. ve Tiryaki Z. (2016). Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür?. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(4), 142-147
• Yürümezoğlu, K., Ayaz, S. ve Çökelez, A. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin enerji ve enerji ile ilgili kavramları algılamaları. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 52-73.
• Zafar, M. W., Shahbaz, M., Sinha, A., Sengupta, T. ve Qin, Q. (2020). How renewable energy consumption contribute to environmental quality? The role of education in OECD countries. Journal of Cleaner Production, 268, 1-12.
• Zografakis, N., Menegaki, A. N. ve Tsagarakis, K. P. (2008). Effective education for energy efficiency. Energy Policy, 36(8), 3226-3232.