Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Davranışları ve Karşılaşılan Engeller

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 54 - 82, 28.06.2023

Ender Kazak , Özge Polat

https://doi.org/10.51460/baebd.1162662

Öz

Bu araştırmanın amacı, yönetici görüşlerine göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik gösterme düzeyleri ve karşılaşılan engelleri tespit edebilmektir. Araştırma, nitel yöntemlerden biri olan olgubilim deseninde yürütülmüştür. Araştırmacının katılımcıları 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Düzce ilinin merkez ilçesindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapmakta olan 13 müdürden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler tümevarımcı analiz tekniğinden yararlanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda, müdürlerde olması gereken dönüşümcü liderlik özellikleri/davranışları olarak, kişisel özellikler, öğrencilere yönelik davranışlar ve okula yönelik davranışlar alt temaları elde edilmiştir. Dönüşümcü bir lider olarak okul müdürlerinin okullarında sağladıkları değişim ve dönüşümler olarak, fiziki dönüşümler, kültürel/sosyal/spor alanında dönüşümler, bilimsel/teknolojik dönüşümler, okul ikliminde dönüşümler ve akademik alanda dönüşümler alt temaları elde dilmiştir. Dönüşümcü bir lider olarak okul müdürlerinin okullarında karşılaştıkları engeller olarak, ekonomik, psikolojik ve bürokratik engeller alt temaları elde dilmiştir. Okul müdürlerinin, okullarında dönüşümleri rahat yapabilmeleri için ekonomik, psikolojik, bürokratik ve fiziksel alanda düzenlemelerin yapılması gerektiği tespit edilmiştir. Dönüşümcü liderliğin önündeki engellerin kaldırılmasına ışık tutacak çözüm önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, Liderlik, Dönüşümcü liderlik

Kaynakça

• Ağalday, B., ve Gül, M. (2022). Okul müdürlerinin finansal kaynak sağlamada karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin fenomenolojik bir inceleme. İnönü Üniversitesi, 23(1), 155-177.
• Akbaba Altun, S. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderliğe verdikleri önem ve uygulama düzeyleri. İlköğretim Online, 2(1), 10-17.
• Akın, U. (2009). Türkiye’de eğitim bütçesi. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 8-25.
• Al-Husseini, S., El Beltagi, I., & Moizer, J. (2021). Transformational leadership and ınnovation: The mediating role of knowledge sharing amongst higher education faculty. International Journal of Leadership in Education, 24(5), 670-693.
• Altun, S. A. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderliğe verdikleri önem ve uygulama düzeyleri. İlköğretim Online, 2(1), 10-17.
• Altunay, E., Piştav Akmeşe, P., ve Ercan, G. (2021). İlköğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin okulların geliştirilmesi gereken alanlarına ilişkin algılarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(32), 548-572.
• Arastaman, G., Fidan, İ. Ö., ve Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: kuramsal bir inceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 37-75.
• Argon, T., ve Özçelik, N. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin değişimi yönetme yeterlikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(16), 70-89.
• Aslan, C. (2021). Meraklı öğrenci profili için öğretmenler arasındaki işbirliği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(3), 1070-1088.
• Atakan, S. (2017). Yenilik stratejileri ile yenilik performansı arasındaki ilişki. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 1(2), 29-42.
• Avcı, A. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 161-189.
• Ayık, A., Diş, O., ve Çelik, Z. (2014). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rolleri ile okulların değişime açıklığı arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2(24), 547-564.
• Başaran, M., Kumru, S., Acar, D., Kayıklık, F., ve Vural, Ö. F. (2021). Ar-Ge çalışmalarının okullar üzerine etkisinin Erasmus projeleri bağlamında değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3), 183-200.
• Beycioğlu, K., ve Aslan, M. (2010). Okul gelişiminde temel dinamik olarak değişim ve yenileşme: okul yöneticileri ve öğretmenlerin rolleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 153-173.
• Bolat, T., ve Seymen, O. (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde 'dönüşümcü liderlik tarzı'nın etkileri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(9), 58-85.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
• Burnes, B. (1997). Organizational choice and organizational change. Management Decision, 35(10), 753-759.
• Bush, T. (2016). School leadership and management in England: The paradox of simultaneous centralisation and decentralisation. Research in Educational Administration & Leadership, 1(1), 1-23.
• Celik, M. (2013, Haziran). Öğretmen algılarına göre ilkokul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik ve girişimcilik becerileri arasındaki ilişki (Bağcılar ve Bakırköy İlçeleri Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Curacı, U. T. (2021). Eğitimde teknolojinin kullanımı. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 3(2), 166-174.
• Çelenk, S. (2003). Okul başarısının ön koşulu: okul aile dayanışması. İlköğretim-Online, 2(2), 28-34.
• Çelik, S., ve Eryılmaz, F. (2006). Öğretmen algılarına göre endüstri meslek lisesi müdürlerinin dönüşümcü liderlik düzeyleri (Ankara İli Örneği). Politeknik Dergisi, 9(4), 211-224.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 423-442.
• Çelikten, M. (2003). Okul kültürünün şekillendirilmesinde müdürün rolleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 1-7.
• Çınar, İ. (2005). İnsan kaynağını geliştirme bağlamında değişim yönetimi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1), 81-93.
• Dam, H. (2008). Öğrencinin okul başarısında aile faktörü. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(14), 75-99.
• Demir, C., Yılmaz, M. K., ve Çevirgen, A. (2010). Liderlik yaklaşımları ve liderlik tarzlarına ilişkin bir araştırma, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(1), 129-152.
• Demirer, M., ve Dak, G. (2019). Üst düzey yöneticiler, okul yöneticileri ve öğretmenlerin Erasmus projelerine ilişkin oluşturdukları görsel metaforlar. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 5(5), 255-266.
• Demirtaş, H. (2012). İlköğretim okullarının değişime açıklığı. İlköğretim Online, 11(1), 18-34.
• Demirtaş, H., ve Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 1(1), 1-24.
• Eraslan, L. (2004). Okul düzeyine dönüşümcü liderlik. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-22.
• Ergin, C., ve Kozan, M. (2004). Çalışanların temel değerleri, dönüşümsel ve etkileşimsel liderlerin çekiciliği. Türk Psikoloji Dergisi, 19(54), 37-51.
• Ermeydan, M., ve Can, N. (2020). Okul yöneticilerinin liderlik stilleriyle okul etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 94-121.
• Ersanlı, K. (1989). Ortaöğretimde öğretmen-öğrenci ilişkilerinin dayandığı temeller. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 4(1), 40-44.
• Ertürk, R., ve Argon, T. (2021). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ve davranışları. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(23), 371-393.
• Evans, W., Murray, S., & Schwab, R. (1998). Education-finance reform and the distribution of education resources. The American Economic Review,88(4), 789-812.
• Fırat, İ., ve Yeşil, S. (2020). Dönüşümcü liderlik özelliklerinin işletmenin yenilik yeteneği ve performansı üzerindeki etkisi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 40-57.
• Göksal, G. Y. (2017, Mayıs). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri. (Aydın İli Bozdoğan İlçesi Örneği). (Yayınlanmamış Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Pamukkale Üniversitesi, Aydın.
• Göksoy, S. (2017). Okulların altyapı yeterliliği. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 9-15.
• Göksoy, S., Torlak, E., ve Uğuz, B. (2019). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rolleri. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 29-222.
• Gündoğdu, C., Karataş, Ö., ve Nacar, E. (2011). Ders dışı etkinliklerin uygulamalarında okul müdürlerinin sorunları. Sport Sciences, 6(1), 65-72.
• Gürbüz, R., Erdem, E., ve Yıldırım, K. (2013). Başarılı okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 167-179.
• Hatipoğlu, O. G. (2021). Türk kamu yönetiminde şura geleneği: yönetim bilimine göre bir değerlendirme. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45(1), 153-182.
• İbiş, Y., ve Şenol, M. (2021). Uzaktan eğitimde dönüşümcü liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 4(3), 193-207.
• Kalçık, F. (2017). Öğrenci başarısını desteklemede bir yol: Öğrenci koçluğu. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 53-67.
• Karaca, İ., ve Karaca, N. (2020). Sınıf öğretmenlerine göre öğretmen veli işbirliği (Sinop İli Boyabat İlçesi Örneği). Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 27-35.
• Karakaya, M., ve Uluğ, F. (2011). Mesleki ortaöğretim kurumlarında yetki devri. Education Scıences, 6(1), 744-759.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 443-465.
• Kaya, M., ve Bayraklı, V. K. (2022). Okul yöneticilerinin 'Lider' kavramına ilişkin algıları: Bir Metafor Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 61, 296-328.
• Keçeli Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 69-83.
• Kiraz, Z. (2021). Okul yöneticilerinin uzaktan eğitim sürecinde bilgi teknolojileri kullanımı öz yeterlikleri ile yönetim becerilerinin dönüştürücü liderlik davranışı üzerindeki etkisi. E- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(8), 703-719.
• Kirkeby, I. (2002). The school of tomorrow–nordic network of educational buildings. OECD Programme on Educational Building International Seminar on Educational Infrastructure, (s. 1-4). Mexico.
• Korkmaz, M. (2008). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğrenen örgüt özellikleri arasındaki ilişki üzerine nicel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 53(53), 75-98.
• Köse, E. (2013). Eğitim kurumlarında gerçekleştirilen ders dışı etkinliklerin sınıflandırılmasına yönelik bir öneri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2), 336-353.
• Kudak, H., ve Akın, E. (2020). 2023 Eğitim vizyon belgesiyle oluşturulan drama ve eleştirel düşünce atölyelerinin Türkçe dersi akademik başarısı üzerine etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6), 58-74.
• Kulu Şentürk, S., ve Köklü, M. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin değişime dirençleri. Education Sciences, 6(1), 294-303.
• Küçükali, R. (2010). Eğitim yönetiminde liderlik. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(45), 133-140.
• Leithwood, K., & Jantzi, D. (2000). The effects of transformational leadership on organizational conditions and student engagement with school. Journal of Educational Administration, 38(2), 112-129.
• Levent, F. (2016). Öğretmenlerin Değişime hazır olma durumlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 43(43), 117-134.
• Mansurova, S., ve Güney, S. (2018). İşletmelerde dönüşümcü liderlik davranışlarının örgüt kültürüne etkisi ve bir uygulama. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 13(52), 33-54.
• Masry-Herzalah, A., & Dor-Haim, P. (2022). Teachers' technological competence and success in online teaching during the COVID-19 Crisis: The moderating role of resistance to change. International Journal of Educational Management, 36(1), 1-13.
• Mestry, R., & Govindasamy, V. (2013). Collaboration for the effective and efficient management of school financial resources. Africa Education Review, 10(3), 431-452.
• Nhlapo, V. (2020). The leadership role of the principal in fostering sustainable maintenance of school facilities. South African Journal of Education, 40(2), 1-9.
• Nişancı, Z. N. (2012). Toplumsal kültür- örgüt kültürü ilişkisi ve yönetim üzerine yansımaları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1279-1293.
• Ok, Z., ve Aslan, O. (2020). Konya bilim merkezinde gerçekleştirilen atölye çalışmalarının ilkokul ve ortaokul öğrencileri tarafından değerlendirilmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(1), 28-45.
• Okçu, V. (2011, Kasım). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve yıldırma yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özen, Y., ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394-422.
• Özgan, H., ve Aydın, Z. (2010). Okul-Aile işbirliğine ilişkin yönetici, öğretmen ve veli görüşleri. Education Sciences, 5(3), 1169-1189.
• Özsoy, S., ve Avaner, T. (2022). Türk kamu yönetiminde istişarenin önemi: Yüksek istişare kurulu örneği. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(25), 20-35.
• Rafferty, A., & Griffin, M. (2004). Dimensions of transformational leadership: Conceptual and empirical extensions. The Leadership Quarterly, 15(3), 329-354.
• Sarıer, Y., ve Uysal, Ş. (2021). Okul gelişim alanlarındaki uygulamalara ilişkin okul müdürlerinin görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(2), 609-636.
• Seyis, S., Yazıcı, H., ve Altun, F. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin motivasyonları ve duygusal zekaları ile akademik başarıları arasındaki ilişki. Milli Eğitim Dergisi, 43(197), 51-63.
• Stewart, J. (2006). Transformational Leadership: An Evolving Concept Examined through the Works of Burns, Bass, Avolio, and Leithwood. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 54, 1-25.
• Şahin, M. C., ve Arslan Namlı, N. (2019). Öğretmen adaylarının eğitimde teknoloji kullanma tutumlarının incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 95-112.
• Şahin, S. (2005). İlköğretim Okulu müdürlerinin dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik stilleri (İzmir İli Örneği). Eğilim ve Bilim, 30(135), 39-49.
• Şişman, M. (2018). Öğretim liderliği (6. baskı.). Ankara: Pegem Akademi.
• Taş, A., ve Çetiner, A. (2011). Ortaöğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme durumlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 369-392.
• Taş, S. (2009). Atatürk'ün dönüşümcü liderliği. SDÜ Uluslararası Teknolojik Bilimler Dergisi, 1(2), 1-9.
• Thompson, P., & McHugh, D. (1990). Work Organisations: A critical introduction (1 b.). London: Macmillan Education LTD. doi:10.1007/978-1-349-20741-1
• Tunçer, P. (2013). Değişim yönetimi sürecinde değişime direnme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 373-406.
• Turnadi, T., Sasongko, R., Kristiawan, M., Oktaria, S., & Susanto, E. (2021). The role of school leadership in ımproving teachers and employee work disciplines. The Asian Institute of Research Education Quarterly Reviews, 4(2), 38-146.
• Ulutaş, S. (2010, Şubat). Kriz yönetimi ve dönüşümcü liderlik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Vinoski, E., Graybill, E., & Roach, A. (2016). Building Self-Determination through Inclusive Extracurricular Programs. TEACHING Exceptional Children, 48(5), 258-265.
• Wang, S. (2021). How does principals' transformational leadership ımpact students' modernity? A multiple mediating model. Education and Urban Society, 53(4), 425-445.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, K., ve Ertürk, R. (2019). Yönetici ve lider kavramlarına ilişkin öğretmen görüşleri: Bir metafor çalışması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1190-1216.