Empati Kavramının Okul Ortamına Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1145 - 1168, 28.08.2024

Soner Doğan , İhsan Topcu , Esma Koçak Kayacı , Emine Tunçer Günay

https://doi.org/10.51460/baebd.1452291

Öz

Doğası gereği insanlar çevrelerindeki diğer bireylerle iletişim kurma eğilimindedir. İletişim sağlıklı olduğunda ise örgütlerdeki uyumsuzluklar en alt düzeye inmektedir. Sağlıklı iletişimi sağlayan en önemli faktörlerden birisi de empati yapma becerisidir. Empati kavramının birçok tanımı olsa da genel olarak kendini karşısındakinin yerine koyabilme yeteneği olarak açıklanabilir. Sosyal deneyimlerinin en yoğun yaşandığı örgütlerin başında eğitim kurumları gelmektedir. Eğitimin paydaşları olan öğretmen, öğrenci, yönetici ve veliler bu deneyimler sırasında empati kurabilirse bunun olumlu sonuçları örgüt içerisinde hissedilmektedir. Empati kavramının okul ortamına yansımalarını öğrenciler, öğretmenler, okul yöneticileri ve veliler açısından öğretmen görüşlerine göre incelemeyi amaçlayan bu nitel araştırma olgubilim deseninde yapılandırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, farklı branşlarda görev yapan 30 öğretmenden oluşturmaktadır. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle benzer özelliklerine göre ortak kategoriler ve temalar altında yapılandırılmıştır. Araştırmanın bulguları 10 tema altında sunulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre katılımcılar, empati kavramını duygudaşlık ve karşısındakini anlamaya yönelik bakış açısı geliştirme olarak ifade ederken, okul paydaşlarının empati becerilerinin yüksek olmasının okul başarısını, okulun sosyal ortamını ve insan ilişkilerini olumlu yönde etkilediği belirtmişlerdir. Empati kavramının önemli olduğu ve empati davranışı arttıkça okul ortamının daha sağlıklı olacağına yönelik sonuçlara ulaşılmıştır. Paydaşların empati becerilerini geliştirmeye yönelik yapılacak çalışmalar arasında hizmetiçi eğitim faaliyetleri, seminerler, öğrenci ve veli etkinliklerinin yapılması öne çıkan sonuçlar arasında yer almıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının empati becerilerinin geliştirilmesine yönelik dersler ve uygulamaların öğretmen yetiştirme programlarına konulması, eğitimde liderlik rolü oynaması beklenen müfettişler ve yöneticilerin empati davranışları geliştirme ve bununla ilgili konularda tüm paydaşlara rehberlik yapmaları önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

empati, insan ilişkileri, okul ortamı, duyuşsal yeterlilikler, sağlıklı iletişim

Reflections of the Empathy Concept on the School Environment

Öz

By nature, people tend to communicate with other individuals around them. When communication is healthy, the incompatibilities in the organizations are minimized. One of the most important factors that ensure healthy communication is the ability to empathize. Empathy can be explained as the ability to put oneself in the place of the other person in general. This qualitative research, which aims to examine the reflections of the concept of empathy on the school environment in terms of students, teachers, school administrators and parents according to the opinions of teachers, is structured in a phenomenological design. The study group consists of 30 teachers working in different branches. The researchers created a semi-structured interview form with open-ended questions. The data is structured under categories and themes. The findings of the study are presented under 10 themes. The participants expressed the concept of empathy as empathy and developing a perspective to understand the other person, while the high empathy skills of the school stakeholders positively affected the success of the social environment of the school and human relations. Studies to be carried out to improve the empathy skills of teachers, school administrators, students and parents, in-service training activities, student, and parent activities were among the prominent results. It may be recommended that lessons and practices aimed at developing the empathy skills of teacher candidates be included in teacher training programs, and that inspectors and administrators, who are expected to play a leadership role in education, develop empathy behaviour and guide teachers, students, and parents.

Anahtar Kelimeler

Empathy, Human Relations, School Environment, Affective Competences, Healthy Communication.

Kaynakça

• Akbulut, E., & Sağlam, H. İ. (2010). Sınıf öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 1068-1083.
• Akgün, R., & Çetin, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerilerinin ve empati düzeylerinin belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 85-93.
• Akkaş-Ergün, T. (2021). Öğretmenlerin empati yeterlikleri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişki (Hendek örneği), (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Alkış, B. (2015). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi dönem çocuklarının davranış problemleri arasındaki ilişkide çocukların empati ve sosyal beceri düzeylerinin rolü (Master's thesis). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Aydın, A. R. (2009). Öğretmen–öğrenci ilişkilerinde empati ve öğretmenlerin rol modelliği üzerine. Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(1), 75-83.
• Aytaç, M. (2014). Yöneticilerin empatik eğilimleri stresle başa çıkma durumları ve çatışma yönetim stratejileri arasındaki ilişkinin araştırılması, (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Batson, C. D., Ahmad, N., & Stocks, E. L. (2004). Benefits and liabilities of empathy-induced altruism. The social psychology of good and evil, 359-385.
• Batson, C. D., Chang, J., Orr, R., & Rowland, J. (2002). Empathy, attitudes, and action: Can feeling for a member of a stigmatized group motivate one to help the group? Personality and Social Psychology Bulletin, 28(12), 1656-1666.
• Çelik, E., & Çağdaş, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 75(23), 23-38.
• Cooper, B. (2010). In search of profound empathy in learning relationships: understanding the mathematics of moral learning environments. J. Moral Educ. 39, 79–99. doi: 10.1080/03057240903528717
• Çorapçi, S. (2019). Sosyal bilgiler dersinde tarihsel empati etkinliklerinin öğrencilerin akademik başarı, kalıcılık ve derse karşı tutumlarına etkisi (Master's thesis) Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Davis, M. H. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of personality and social psychology, 44(1), 113-117.
• Derman, M. T., Türen, Ş., & Buntürk, T. (2020). Okul öncesi çocukların empati bölümleri ile annelerinin ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 336-368.
• Doğuş, Y. (2011). Okul Yöneticileri ve Öğretmenlerin Bakışı ile Empatik İletişim. Education Sciences, 6(1), 696-707.
• Durmuşoğlu Saltalı, N., & Erbay, F. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Konuşma, Dinleme ve Empati Becerilerinin Çocuk Sevme Davranışı Açısından İncelenmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 14(1).
• Eisenberg, N., & Strayer, J. (Eds.). (1990). Empathy and its development. CUP Archive
• Ekinci, A. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlerin mesleki sorunlarına empatik yaklaşımlarının ikili karşılaştırmalar metodu ile incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(3), 759-776.
• Ekinci, Ö., & Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 3-14.
• Elikesik, M., & Mete, A. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin empatik becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 167-180.
• Fidan, N., & Erden, M. (1993). Eğitime Giriş, Ankara: Meteksan Matbaacılık.
• Filiz, A. (2009). Farklı lise türlerindeki öğrencilerin empatik eğilimleri ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Kartal ilçesi örneği) (Master's thesis) Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Genç, S. Z., & Kalafat, T. (2008). Öğretmen Adaylarının Demokratik Tutumları ile Empatik Becerilerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 211-222.
• Genç, S. Z. & Kalafat, T. (2010). Öğretmen adaylarının empatik becerileri ile problem çözme becerileri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(2), 135-147.
• Gregory, W. S. (1992). Construct validity of personal motives (Doctoral dissertation), The University of Tulsa.
• Günindi, N., & Kandır, A. (2012). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Altı Yaş Çocuklarının Sosyal Uyum Becerileri ile Anne-Babalarının Empatik Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 3(5), 35-46.
• Hoy, W., & Forsyth, H. (1988). Effective Supervision,Theory into Practice. Random House Inc; 1st edition
• Ioannidou, F., & Konstantikaki, V. (2008). Empathy and emotional intelligence: What is it about? International Journal of Caring Sciences, 1(3), 118.
• Jasper, M. A. (1994). Issues in phenomenology for researchers of nursing. Journal of Advanced Nursing, 19, 309- 314.
• Kalliopuska, M. (1983). Empathy in School Students. Reports - Research/Technical (143). ED 240 423
• Karaca, A., Açıkgöz, F., & Akkuş, D. (2013). Eğitim ile empatik beceri ve empatik eğilim geliştirilebilir mi? bir sağlık yüksekokulu örneği. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 118-122.
• Kahraman, H., & Akgün, S. (2008). Empati becerileri eğitiminin okul öncesi dönemdeki çocukların empati becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(1), 15-24.
• Kandemir, M., & Özbay, Y. (2009). Sınıf içinde algılanan empatik atmosfer ile benlik saygısı arasındaki etkileşimin zorbalıkla ilişkisi. İlköğretim Online, 8(2), 322-333.
• Kaufman, P., & J. Schipper. (2018). Teaching with Compassion: An Educator’s Oath to Teach from the Heart. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
• Kaygisiz, N. (2019). Tarihsel empati etkinlikleriyle işlenen sosyal bilgiler derslerinin öğrenci ürün ve görüşlerine göre incelenmesi (Master's thesis) Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Keskin, S. C. (2007). Sosyal bilgiler derslerinde empati becerilerine dayalı öğretim tekniklerinin kullanılması (Doctoral dissertation) Marmara Universitesi.
• Kılıç, S. (2005). İstanbul’daki Okul Öncesi Öğretmenlerinin Empatik Beceri Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koçak, A. & Arun, Ö. (2006). İçerik Analizi Çalışmalarında Örneklem Sorunu, Selçuk İletişim, 4(3), 21-28.
• Köksal Akyol, A., & Koçer Çiftçibaşi, H. (2005). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Empatik Beceri Düzeylerinin Belirlenmesi. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (21).
• Küçükahmet, L., Külahoğlu, Ş.Ö., Güçlü, N., Çalık, T., Korkmaz, A. ve Öksüzoğlu, A.F. (2000). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık. Lakshmi, S., & Mohideen, M. A. (2013). Issues in reliabilityand validity of research. International journal of management research and reviews, 3(4), 2752.
• Onay, İ., Egüz, Ş., & Ünal, A. (2015). Öğretmen Adaylarının Empatik Eğilimlerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Journal of International Social Research, 8(40).
• Pala, A. (2008). Öğretmen adaylarının empati kurma düzeyleri üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 13-23.
• Platt, F. W., & Keller, V. F. (1994). Empathic communication. Journal of General Internal Medicine, 9(4), 222-226.
• Preston, S. D., & De Waal, F. B. (2002). Empathy: Its ultimate and proximate bases. Behavioral and brain sciences, 25(1), 1-20.
• Roorda, D. L., Jak, S., Zee, M., Oort, F. J., and Koomen, H. M. (2017). Affective teacher-student relationships and students’ engagement and achievement: a meta-analytic update and test of the mediating role of engagement. Sch. Psychol. Rev. 46, 239–261. doi: 10.17105/SPR-2017-0035.V46-3.
• Saban, A., Ersoy, A., Özden, M., Bozkurt, M., Ersoy, A., Akar, H., & Yahşi, Z. (2017). Eğitimde nitel araştırma desenleri. Anı Yayıncılık.
• Saygılı, G., Kırıktaş, Ö. G. H., & Gülsoy, A. G. H. (2015). Bazı değişkenlere göre öğretmenlerin empatik eğilim düzeyleri. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(1), 73-82.
• Stojiljkovic, S., Djigic, G., and Zlatkovi ´ c, B. (2012). Empathy and teachers’ roles. ´ Proc. Soc. Behav. Sci. 69, 960–966. doi: 10.1016/j.sbspro.2012.12.021
• Şahin, M., & Akbaba, S. (2010). İlköğretim Okullarında Zorbacı Davranışların Azaltılmasına Yönelik Empati Eğitim Programlarının Etkisinin Araştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 331-342.
• TDK (2022). http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 05.04.2022)
• Tettegah, S., & Anderson, C. J. (2007). Pre-service teachers’ empathy and cognitions: statistical analysis of text data by graphical models. Contemp. Educ. Psychol. 32, 48–82. doi: 10.1016/j.cedpsych.2006.10.010
• Tutuk, A., Al, D., & Doğan, S. (2002). Hemşirelik öğrencilerinin iletişim becerisi ve empati düzeylerinin belirlenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 6(2), 36-41.
• Türk, F., Kaçmaz, T., Türnüklü, A., & Tercan, M. (2018). Okul Psikolojik Danışmanlarının Penceresinden Türk ve Suriyeli İlkokul Öğrencilerinin Gruplar arası Empati Deneyimlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 17(2) 786-811.
• Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin iletişim becerisi ve empatik eğilim davranışlarının çocuk sevme düzeyleri üzerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 51-61.
• Vandenbroucke, L., Spilt, J., Verschueren, K., Piccinin, C., & Baeyens, D. (2018). The classroom as a developmental context for cognitive development: a meta-analysis on the importance of teacher–student interactions for children’s executive functions. Rev. Educ. Res. 88, 125–164. doi: 10.3102/ 0034654317743200
• Verschelden, C. (2017). Bandwidth Recovery: Helping Students Reclaim Cognitive Resources Lost to Poverty, Racism, and Social Marginalization. Sterling, VA: Stylus
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yilmaz, N. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri, problem çözme becerileri ve empatik eğilim düzeyleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yurttaş, A., & Yetkin, A. (2003). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin empatik becerileri ile problem çözme becerilerinin karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(1), 1-13.
• Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354.
• Zlatković, B., & Petrović, D. (2011). Inicijalno obrazovanje učitelja u Srbiji-analiza kompatibilnosti planova i programa učiteljskih fakulteta. (Pre-service teacher training in Serbia: Analysis of the compatibility of teachers faculties curricula), Nast)Nastava i vaspitanje, 60(4), 651-663.
• Zins, J. E. (Ed.). (2004). Building academic success on social and emotional learning: What does the research say? Teachers College Press.
• Zhou, X. (2021). Towards the positive consequences of teacher-student rapport for students’ academic engagement in the practical instruction classrooms. Front. Psychol. 12:759785. doi: 10.3389/fpsyg.2021.759785