Ortaokul Fen Ders Kitaplarının Günlük Hayat İlişkisi Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1169 - 1194, 28.08.2024

Sümeyye Keleş , Güldem Dönel Akgül , Adem Kenan

https://doi.org/10.51460/baebd.1461877

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarının günlük hayatla ilişkisini (GHİ) belirlemektir. Bu amaçla GHİ’ne yedi ilişkilendirme kodu belirlenmiştir. GHİ kodları: Analoji, görsel, haber, tarih, sorun durumları, topluma yönelik bilgiler ve uygulamalar açısından ilişkilendirmelerdir. Araştırmada nitel araştırma yöntemleri arasından doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlar, fen ders kitaplarında GHİ’ nde en sık görsel ilişkilendirmelerin olduğunu göstermektedir. Ayrıca problem durumları yönünden ilişkilendirmelerin de öğrencilere çoğunlukla görsel olarak sunulduğu tespit edilmiştir. Haber, hikâye ve benzetmelerle ilgili iletişim Codes diğer çağrışım kodlarına göre daha az tercih edilmiştir. Sonuçlar, görsel iletişimelerin daha kolay hatırlanması, daha dikkat çekici olması, öğrenci seviyesine daha uygun ve daha etkili olması nedeniyle tercih edildiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

“Ders kitabı.’’, ‘’Fen Eğitimi.’’, ‘’Günlük hayat ilişkisi.’’

Etik Beyan

Bu çalışma dokuman incelemesi olduğu için etik kurul onayına ihtiyaç duyulmamıştır. Yazarlar olarak bilimsel etik kurallara uyduyuğumuzu beyan ederiz.

Investigation of Secondary School Science Textbooks in Terms of Daily Life Assosiactions

Öz

The aim of this study is to determine the daily life associations (DLA) of secondary school science textbooks for the 5th, 6th, 7th, and 8th grades. For this purpose, seven association codes related to daily life were determined. DLA codes are Analogy, visual, news, history, problem situations, information for society and applications. The document analysis method among qualitative research methods was used in the study. The results show that visual associations are the most frequent in science textbooks. It was also found that associations in terms of problem situations were mostly presented to students visually. DLA codes related to news, stories and analogies were less preferred than other association codes. The results showed that visual communications are preferred because they are easier to remember, more remarkable, more appropriate to the level of students and more effective.

Anahtar Kelimeler

“Daily life association.’’, Science Educitaion.’’, ‘’Textbooks.”

Kaynakça

• Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016) Sosyal bilgiler öğretiminde edebi eser kullanımı: Nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953-981.
• Beyer, C. J., & Davis, E. A. (2008). Fostering second graders' scientific explanations: A beginning elementary teacher's knowledge, beliefs, and practice. The Journal of the Learning Sciences, 17(3), 381-414.
• Bilgin, İ. ve Toksoy, A. (2007) “Yaparak yaşayarak öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(13), 163-169.
• Bodur, F. (2016) “Uzaktan öğretim ders kitaplarında kullanılan görsel ögelerin öğrenmeye etkileri (Anadolu Üniversitesi Örneği)”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 70-80.
• Canpolat, E. Ateş, H. ve Ayyıldız, K. (2019) “Fen bilimleri öğretmen adayları kimya bilgilerini günlük yaşamla ne kadar ilişkilendirebiliyor?”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (38), 66-84.
• Calado, F. M., Scharfenberg, F. J., & Bogner, F. X. (2015). To what extent do biology textbooks contribute to scientific literacy? Criteria for analysing science-technology-society-environment issues. Education Sciences, 5(4), 255-280.
• Cohen, M. T., & Johnson, H. L. (2012). Improving the acquisition and retention of science material by fifth-grade students through the use of imagery interventions. Instructional Science, 40, 925–955.
• Çalık, M. ve Kaya, E. (2012). Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında ve Öğretim Programındaki Benzetmelerin İncelenmesi. İlköğretim Online, 11(4), 856-868.
• Çelik, M. E. ve Yıldırım, G. (2021) “5. 6. ve 7. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının güncel olaylar açısından incelenmesi”, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(16), 34-47.
• Çevik, A., Ezberci Çevik, E., Saylan Kırmızıgül, A. ve Kaya, H. (2018). 5. Sınıf fen bilimleri dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Öğretmen Dergisi, 2(2), 29-56.
• Chiappetta, E. L., Koballa, T. R., & Collette, A. T. (2002). Science instruction in the middle and secondary schools . Upper Saddle River, NJ: Merrill.
• Demirezen, S. ve Akhan, N. E. (2011) “İnkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitabındaki görsel ögelerin öğrenmede kalıcılığa etkisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 45-68.
• Donnelly, L. A., & Sadler, T. D. (2009). High school science teachers' views of standards and accountability. Science Education, 93(6), 1050-1075.
• Ekici, E. Ekici, F. ve Aydın, F. (2007) “Fen bilgisi dersinde benzeşimlerin (analoji) kullanılabilirliğine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri ve örnekleri”, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 95-113.
• Emrahoğlu, N., & Mengi, F. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji konularını günlük hayat problemlerinin çözümüne transfer düzeylerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 213-228.
• Ertaş, H., Şen, A. İ. ve Parmasızoğlu, A. (2011) “The effect of out-of school scientific activities on 9th grade students relating the unit of energy to daily life”, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi(EFMED), 5(2), 178-198.
• Erten, S. ve Köseoğlu, P. (2022) “Ortaokul fen bilimleri ders kitabında ‘sıfır atık projesi’”, Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 1085-1100.
• Doğan, Y., & Yılmaz, M. (2013). Yapılandırmacı programın öğrencileri fen ve teknoloji okuryazarı yapma rolü ve programin uygulanmasina ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 119-129.
• Forster, N. (1995) “The analysis of company documentation. C. Casell & G. Symon. (Eds).” Qualitative Methods In Organizational Resarch: A Practical Guide, London: Sage Publications.
• Gainsburg, J. (2008) “Real world connections in secondary mathematics teaching”, Journal of Mathematics Teacher Education, 11(3), 199-219.
• Glynn, S. M., Taasoobshirazi, G., & Brickman, P. (2007). Nonscience Majors Learning Science: A Theoretical Model of Motivation. Journal of Research in Science Teaching, 44(8), 1088-1107. doi:10.1002/tea.20181
• Guo, D., Wright, K. L., & McTigue, E. M. (2018). A content analysis of visuals in elementary school textbooks. The elementary school journal, 119(2), 244-269.
• Güven Yıldırım, E. Köklükaya, A. N. ve Selvi M. (2015) “Öğretim materyali olarak 3-idiot filmi ile öğretmen adaylarının günlük hayatta fenin kullanımını ve eğitimde aile rolü üzerine görüşlerin belirlenmesi”, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 94-105.
• Hançer, A. H. ve Şensoy, Ö. ve Yıldırım H. İ. (2003) “İlköğretiminde çağdaş fen bilgisi öğretiminin önemi ve nasıl olması gerektiği üzerine bir değerlendirme”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 80-88.
• Hürcan Gürler, N. H. ve Önder, İ. (2014) “7. Sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde öğrendikleri ‘bakteri ve virüs’ kavramlarını günlük yaşamla ilişkilendirme durumlarının belirlenmesi”, Ⅲ.Sakarya’da Eğitim Araştırmaları Kongresi, Bildiriler Kitabı, Sakarya Üniversitesi Basımevi, Sakarya.
• Karasar, N. (2020) Bilimsel irade algı çerçevesi ile bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kavak, N. Tufan, Y. ve Demirelli, H. (2006) “Fen-teknoloji okuryazarlığı ve informal fen eğitimi: Gazetelerin potansiyel rolü”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 17-28.
• Kayabekir, T. ve Tepecik, A. (2018). Resimlemelerin metne uygunluklarının değerlendirilmesine yönelik bir ölçek önerisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 405-426.
• Kesidou, S., & Roseman, J. E. (2002). How well do middle school science programs measure up? Findings from Project 2061's curriculum review. Journal of research in science teaching, 39(6), 522-549.
• Kılınç, A. ve Potur, Ö. (2014) “Eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe dersleriyle ilgili öğrenci algı ve görüşleri”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 317-336.
• Koç, A. (2021) “Bir öğretim materyali olarak medya haberlerinin din eğitiminde kullanılması”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 25(2), 521-546.
• Laugksch, R. C. (2000). Scientific literacy: A conceptual overview. Science education, 84(1), 71-94.
• Latour, B., & Woolgar, S. (1979). Laboratory life: The construction of scientific facts. Princeton University Press. Martin, J. R. (2007). Genre, ideology and intertextuality: A systemic functional perspective. Linguistics and the Human Sciences, 2(2), 275.
• McHugh, M. L. (2012). Interrater reliability: the kappa statistic. Biochemia Medica, 22(3), 276-282.
• MEB. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara.
• Mengi, S. (2011). Ortaöğretim 10. ve 11. sınıf öğrencilerinin sosyal destek ve özyeterlilik düzeylerinin okula bağlılıkları ile ilişkisi, (Doctoral dissertation), Sakarya Universitesi.
• Norris, S. P., Guilbert, S. M., Smith, M. L., Hakimelahi, S., & Phillips, L. M. (2005). A theoretical framework for narrative explanation in science. Science education, 89(4), 535-563.
• OECD. (2024). Science performance (PISA). Retrieved from OECD Data
• Oğuz, V. ve Köksal Akyol, A. (2015) “Problem çözme becerisi ölçeği (PÇBÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması” Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(1), 105-122.
• Osborne, J. (2023). Science, scientific literacy, and science education. In Handbook of research on science education (pp. 785-816). Routledge.
• Ormancı, Ü. and Çepni, S. (2018) “The thematic review of relating with daily life studies in science education”, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi(EFMED), 12(2), 350-381.
• Özdemir, O. (2010) “Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen okuryazarlığının durumu”, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 42-56.
• Pagan, M. M., Sarwanto, S., & Nurosyid, F. (2023, January). Science literacy analysis of physics textbooks in temperature heat and expansion material. In AIP Conference Proceedings (Vol. 2569, No. 1). AIP Publishing.
• Pauwels, L. (2006). Visual cultures of science: Rethinking representational practices in knowledge building and science communication. Dartmouth College Press.
• Roseman, J. E., Linn, M. C., & Koppal, M. (2008). Characterizing curriculum coherence. Designing coherent science education: Implications for curriculum, instruction, and policy, 13-36.
• Sanalan, V. A. Sülün, A. ve Çoban, T. A. (2007) “Görsel okuryazarlık”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 33-47.
• Shwartz, Y., Ben-Zvi, R., & Hofstein, A. (2006). The use of scientific literacy taxonomy for assessing the development of chemical literacy among high-school students. Chemistry education research and practice, 7(4), 203-225.
• Şahin, M. (2014) “Sosyal bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
• Tan, M. ve Temiz, B. K. (2003) “Fen eğitiminde bilimsel süreç becerilerinin yeri ve önemi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 89-101.
• Treagust, D. F., Duit, R., & Fischer, H. E. (Eds.). (2017). Multiple Representations in Physics Education. Springer. Uçar, C. ve Somuncuoğlu Özerbaş, D. (2017) “Ortaokul 5.sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1373-1388.
• Uzun, N. Sağlam, N. ve Varnacı Uzun, F. (2008) “Yeşil sınıf modeline dayalı uygulamalı çevre eğitimi projesinin çevre bilinci ve kalıcılığına etkisi”, Ege Eğitim Dergisi, 1(9), 59-74.
• Ünsal, Y. ve Güneş, B. (2002) “Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4.sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış”, G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Yadigaroğlu, M. Demircioğlu, G. ve Demircioğlu, H. (2017) “Fen bilgisi öğretmen adaylarının kimya bilgilerini günlük hayatla ilişkilendirebilme düzeyleri”, Ege Eğitim Dergisi, 18(2), 795-812.
• Yavuz, C., Akbulut, D., & Şık, A. (2017). Duyulara hitap etme noktasında ses-ürün etkileşimi: çocuklarla, oyuncaklar ve sesleri üzerine bir çalışma. Sanat ve Tasarım Dergisi, (19), 233-251.
• Yekrek, E. ve Özgeldi, M. (2019) “Ortaokul matematik ders kitaplarının konuya giriş bölümlerinin gerçek hayat ilişkisi ve bağlamları kapsamında incelenmesi”, 4. International Symposium of Turkish Computer and Mathematics Education, Tam Metinler Kitabı, 1325-1336.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2021) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.