Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Analojilerin ve Öğretmenlerin Derslerinde Analoji Kullanımına Yönelik Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1745 - 1771, 28.08.2024

Sevilay Şenol , Seda Çavuş Güngören

https://doi.org/10.51460/baebd.1490611

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, fen bilimleri ders kitaplarında yer alan analojiler ile öğretmenlerin derslerinde analoji kullanımlarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesidir. Araştırma deseni olarak karma yöntemlerin çeşitleme deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu toplam 38 sınıf ve fen bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın üç farklı veri toplama aracı vardır. Araştırmanın ilk veri toplama aracı ders kitaplarındaki analojilerin analizinde kullanılan analoji türlerine yönelik kategorik çerçeve tablosudur. İkinci toplama aracı “Analojilere Yönelik Tutum Ölçeği”, üçüncü veri toplama aracı ise üç açık uçlu sorudan oluşan formdur. Verilerin analizinde döküman analizi, kestirimsel analiz ve içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, konu alanına göre fen bilimleri ders kitaplarında en fazla analoji örneğinin ‘‘Canlılar ve Yaşam’’ alanında olduğunu, işlevsel, somut, basit, yapay, öğretmen merkezli, ön organize edici analoji türlerinin kullanıldığını göstermiştir. Öğretmenlerin analojiye yönelik tutumlarının yüksek olduğu ve tutumlarının cinsiyet, kıdem yılı, branş değişkenlerine göre değişmediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Analoji, analojiye Yönelik Tutum, Fen Bilimleri Ders Kitapları, Fen Eğitimi

Investigation of Analogies in Science Textbooks and Teachers' Attitudes Towards the Use of Analogy in Their Lessons in Terms of Different Variables

Öz

Kaynakça

• Acar, M. F. (2023). Fen bilimleri öğretmenlerinin analojiye yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Akan, B. (2021) Yenilenen fen bilimleri programında kullanılan analojiler ve analizleri. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Berber, N. C. ve Sarı, M. (2009). İş güç enerji konusunun öğretiminde kavramsal değişimin gerçekleşmesine pedagojik analojik modellerin etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 257-277. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77100
• Bozkurt, Ü. (2019). Öğretmenlerin analojiye yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Brown, S. ve Salter, S. (2010). Analogies in science and science teaching. Advances in Physiology Education, 34(4), 167-169. https://doi.org/10.1152/advan.00022.2010
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (8. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Christense, L.B, Johnson, R.B. ve Turner L.A. (2015). Araştırma Yöntemleri Desen ve Analiz. (A. Aypay, Çeviri Editörü). Anı Yayıncılık, Ankara.
• Chukwu, P. O., Uzoegwu, P. N., Ezema, K. E. ve Adeniji, C. (2023). Effect of analogy model of ınstruction on students’ achievement in christian religious studies in Udi Education Zone of Enugu State, Nigeria. International Journal of Research and Innovation in Applied Science, 8(12), 246-257. https://doi.org/10.59795/grnwo.v1i1.24
• Coll, R. K., France B. ve Taylor I. (2005). The role of models/analogies in science education: implications from research. International Jorunal of Science Education, 27 (2): 183–198. https://doi.org/10.1080/0950069042000276712
• Creswell, J. ve Plano Clark, V. L. (2007). Understanding mixed methods research. In J. Creswell (Ed.), Designing and conducting mixed methods research (pp. 1-19). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çalık, M. ve Kaya, E. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında ve öğretim programındaki benzetmelerin incelenmesi. İlkogretim Online, 11(4), 856-868. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8587/106691
• Çoban, H. M. ve Akgün, A. (2019). Analojilerle zenginleştirilmiş 5E öğrenme modelinin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, 78(Number: 78), 41–58.
• Dagher, Z. R. (1998) The Case for Analogies in Teaching Science for Understanding, in Mintzes, J. J., Wandersee, J. H, Novak J. D., (Eds.) Teaching Science for Understanding; A Constructivist View, Academic Pres.
• Demirci Güler, M. P. (2007). Fen öğretiminde kullanılan analojiler, analoji kullanımının öğrenci başarısı, tutumu ve bilginin kalıcılığına etkisinin araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim bilimleri enstitüsü, Ankara.
• Demirci Güler, P. ve Yağbasan, R. (2008). Fen ve teknoloji ders kitaplarında kullanılan analojilerin ve analojilere ilişkin sorunların betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16): 105-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuefd/issue/8707/108707
• Duit, R. (1991). On the role of analogies and metaphors in learning science. Science Education,75: 649–672. https://doi.org/10.1002/sce.3730750606
• Garde, I.B. (1986). An easy approach for reading manometers to determine gas pressure: The analogy of the child's seesaw, Journal of Chemistry. Education, 63 (9), 796. https://pubs.acs.org/doi/epdf/10.1021/ed063p796
• Glynn, S. M. (2008). Making science concepts meaningful to students: Teaching with analogies. S. Mikelskis-Seifert, U. Ringelband, & M. Brückmann (Ed.), Four decades of research in science education: From curriculum development to quality improvement içinde (ss. 113- 125). Münster: Waxmann. http://blogs.oregonstate.edu/smed1112/files/2011/10/ Glynn2008.Making
• Glynn, S. M. ve Takahashi, T. (1998). Learning from analogy- enhanced science text. Journal of Research in Science Teaching, 35(10), 1129-1149. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199812)35:10<1129::AID-TEA5>3.0.CO;2-2
• Güneş, T. ve Demir, S. (2007). İlköğretim müfredatındaki hayat bilgisi derslerinin, öğrencileri fen öğrenmeye hazırlamadaki etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 169-180. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87643
• Harrison, A. G. ve Treagust, D. F. (2006). Teaching and learning with analogies, in Aubusson P. J., Harrison A. G. ve Ritchie S. M. (ed.), Metaphor and Analogy in Science Education, Netherlands: Springer, pp 11–24. https://link.springer.com/chapter/10.1007/1-4020-3830-5_2
• Hıdır, M. (2018). Fen öğretiminde analoji kullanımı: ders kitaplarındaki analojilerin öğretimde yeniden ele alınması. Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Iding, M., K. (1997). How analogies foster learning from science texts, Instructional Science, 25: 233-253. https://www.jstor.org/stable/23371349
• Kara, S. ve Aktürkoğlu, B. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitaplarında kavram yanılgılarına neden olabilecek sözel ve görsel içerik. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 234-259. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.523827
• Karadağ, E., Y. (2022). Öğretmen adaylarının analojiye yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzincan.
• Kaya, E. (2010). Fen ve teknoloji ders kitaplarında ve öğretim programındaki benzetmelerin gruplandırılması. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kayhan, E. (2009). Sekizinci sınıf fen bilgisi dersi maddedeki değişim ve enerji ünitesinde analoji yöntemine dayalı öğretimin öğrencilerin akademik başarılarına ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 10-27.
• Kesercioğlu, T., Yılmaz, H., Çavaş, P. H. ve Çavaş, B. (2004). İlköğretim fen bilgisi öğretiminde analojilerin kullanımı:“örnek uygulamalar”. Ege Eğitim Dergisi, 5(1), 35-44. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/57105
• Ketenci, Ö. (2019). Madde ve ısı konusunda uygulanan analoji (benzeşim) üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kılıç, Ö. (2009). Öğretmen ve öğrenci merkezli analoji kullanımının dolaşım sistemi konusundaki başarıya etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, 14-24-37.
• Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog hedef haritalama yapılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Mohammed, R. E., Odeniyi, O. O., Ameen, K. S. ve Yusuf, A. A. (2023). Science teachers’ use of analogies in secondary school classrooms in Ilorin, Nigeria. Science Education International, 34(2), 151-158. https://doi.org/10.33828/sei.v34.i2.9
• Mozzer, N. B. ve Justi, R. (2012). Students' pre-and post-teaching analogical reasoning when they draw their analogies. International Journal of Science Education, 34(3), 429-458. https://doi.org/10.1080/09500693.2011.593202
• Odeniyi, O. O. ve Mohammed, R. E. (2023). Assessment of science teachers’ awareness and perception of analogy use in Ilorin, Nigeria. ASEAN Journal of Teaching & Learning in Higher Education, 15(1), 91-109. https://journalarticle.ukm.my/22341/1/A%206.pdf
• Orgill, M. ve Bodner, G. M. (2006). An analysis of the effectiveness of analogy use in college‐level biochemistry textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 43(10), 1040-1060. https://doi.org/10.1002/tea.20129
• Orgill, M., Bussey, T. ve Bodner, G. (2015). Biochemistry instructors’ perceptions of analogies and their classroom use. Chemistry Education Research and Practice, 16(4), 731-746. https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2015/rp/c4rp00256c
• Özcan, E. (2019). The use of analogy to science concepts by science teachers and pre-service teachers (Unpublished master's thesis). Kafkas University.
• Palmquist, R. (1996). The search for an ınternet metaphor: a comparison of literatures. American Society of Information Science Conference, http://www.asis.org/annual-96/ElectronicProceedings/ palmquist.html.
• Pittman K. M. (1999). Student generated analogies: Another way of knowing? Journal of Research in Science Teaching, 36(1), 1-22. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199901)36:1<1::AID-TEA2>3.0.CO;2-2
• Sağırlı, S. (2002). Fen bilgisi öğretiminde analoji kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 7-35.
• Sezer, K. ve Karatas, F. Ö. (2022). Research trends about analogy studies in science education: a descriptive content analysis. Journal of Science Learning, 5(2), 217-225. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1346453.pdf
• Şenol, S. ve Çavuş Güngören, S. (2022). Analoji ve metafor konularında 2010-2020 yılları arasında yayımlanan tezlerin betimsel içerik analizi. Lisansüstü Öğretmen Çalışmaları Kongresi, 13-15 Mayıs 2022, Balıkesir Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Balıkesir. 143.
• Taber, K. S. (2013). Upper secondary students' understanding of the basic physical interactions in analogous atomic and solar systems. Research in Science Education, 43(4), 1377-1406. https://doi.org/10.1007/s11165-012-9312-3
• Thiele R. B. ve Treagust D. F. (1994b). An interpretive examination of high school chemistry teachers’ analogical explanations. Journal of Research in Science Teaching, 31(3): 227– 242. https://doi.org/10.1002/tea.3660310304
• Thiele, R. B. ve Treagust, D. F. (1994a). The nature and extent of analogies in secondary chemistry textbooks. Instructional Science, 22: 61–74. https://link.springer.com/article/10.1007/BF00889523
• Thiele, R. B., Venville, G. J. ve Treagust, D. F. (1995). A comparative analysis of analogies in secondary biology and chemistry textbooks used in Australian schools. Research in Science Education, 25(2), 221-230. https://link.springer.com/article/10.1007/BF02356453
• Thurlings, M., Evers, A. T. ve Vermeulen, M. (2015). Toward a Model of Explaining Teachers’ Innovative Behavior: A Literature Review. Review of Educational Research, 85, 430-471. https://doi.org/10.3102/0034654314557949
• Toraman, S. (2021). Karma Yöntemler Araştırması: kısa tarihi, tanımı, bakış açıları ve temel kavramlar/ Mixed methods research: a brief history, definitions, perspectives, and key elements. Nitel Sosyal Bilimler, 3(1), 1-29. https://doi.org/10.47105/nsb.847688
• Tufan, M. (2019). Kimya ders kitaplarındaki ve kimya öğretmenlerinin geliştirdikleri analojilerin incelenmesi. Yüksek Lisan Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Tura, B. ve Akbaşlı, S. (2021). Öğretmen yenilikçiliğini etkileyen faktörler. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 2(1), 15-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1214270
• Yalçınkaya Önder, E., Kırık, Ö., Boz, Y. ve Yıldıran, D. (2012). Is case based learning an effective teaching strategy to challenge students alternative conceptions regarding chemical kinetics. Research in Science & Technological Education, 30(2), 151–172. https://dx.doi.org/10.1080/02635143.2012.698605
• Yamaç, R. Z. (2016). Fen bilimleri ders kitaplarında bulunan analojilerin sınıflandırılması. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Yeşilyurt, E. (2019). Öğrenme stili modelleri: teorik temelleri bağlamında kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 2169-2226. https://doi.org/10.26466/opus.603506
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11. Baskı. Ankara: Seçkin.
• Yiğit, D. ve Bozkurt, Ü. (2017). Analojilere yönelik bir tutum ölçeği. Researcher: Social Science Studies, 5(10), 101-111. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2151442
• Zainal, M. ve Matore, M. (2019). Factors influencing teachers’ innovative behavior: a systematic review. Creative Education, 10(12), 2869-2886. https://doi.org/10.4236/ce.2019.1012213