Ortaokul ve Lise Dönemindeki Öğrencilerin Sosyal ve Duygusal Öğrenme Becerilerinin Gelişimi için Ebeveyn Yeterlikleri

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1996 - 2030, 28.08.2024

Cihan Kılıç , Mine Çeliköz

https://doi.org/10.51460/baebd.1495950

Öz

Bu araştırmada, ortaokul ve lise döneminde öğrenim gören öğrencilerin sosyal ve duygusal öğrenme becerilerini geliştirmek için ebeveynlerde bulunması gereken yeterliliklerin ve ebeveynlerin bu yeterliliklere ilişkin mevcut durumun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma tarama modeliyle yürütülmüştür. Alan yazından ebeveynlerle ilgili yeterlilik ifade edebilecek 30 farklı durum tespit edilmiştir. Bu 30 farklı durum 8 alan uzmanının görüş ve önerilerinden geçirilmiştir. Elde edilen görüş ve öneriler doğrultusunda, 94 SDÖ ebeveyn aday yeterlik göstergesi CASEL SDÖ yeterlikler çerçevesi temelinde 5 boyutta oluşturulmuştur. Oluşturulan bu maddeler, kapsamını, dil geçerliliğini ve SDÖ yeterlilik göstergesi bakımından uygun olup olmadığını incelemesi için 49 uzmandan oluşan çalışma grubunun görüşlerine sunulmuştur. Buna göre Öz farkındalık boyutunda 14, Öz yönetim boyutunda 22, Sosyal Farkındalık boyutunda 10, Sorumlu Karar Verme boyutunda 12, İlişki Becerileri boyutunda 16 olmak üzere toplamda 74 göstergeden oluşan SDÖ Ebeveyn Yeterlikleri Formu oluşturulmuştur. Hazırlanan form araştırmanın ikinci çalışma grubu olan 457 ebeveyne uygulanarak mevcut durum belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre her boyutta ebeveyn SDÖ yeterlikleri “çok yeterli” düzeyde bulunmuştur. Ebeveynlerin yaş ve eğitim düzeylerine göre; SDÖ yeterlik ortalamalarının ebeveynlerin yaşı ilerledikçe düşüş gösterdiği, eğitim düzeyine göre ise anlamlı bir ilişki olmadığı sonuçları elde edilmiştir. Araştırmada temel öneri olarak; ortaokul ve lise döneminde çocuğu olan ebeveynlere, sosyal ve duygusal öğrenme yeterliklerine uygun yaklaşımları benimsemeleri önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal ve Duygusal Öğrenme., Lise ve ortaokul öğrencileri., Ebeveyn., Yeterlik.

Kaynakça

• Ağırkan, M. (2021). Ergenlerde sosyal ve duygusal öğrenmenin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Alan, B. (2019). Genel Öğretmenlik Yeterliliklerinin Belirlenmesi Ve Yeterliliklere Dayalı Bir Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi Programının Tasarlanması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye.
• Altun, G. (2021). Geç ergenlik döneminde ebeveyn tutumları ile yaşam doyumu ve öz şefkat arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• ASPEN Institute. (2018). The brain basis for integrated social, emotional, and academic development: how emotions and social relationships drive learning. www.aspeninstitute.org adresinden erişildi.
• Avrupa Komisyonu (European Commission). (2013). Education and training. Supporting teacher competence development for better learning outcomes. http://ec.europa.eu/education/policy/school/teaching-professions adresinden erişildi.
• Bayraktar, F. (2007). Olumlu ergen gelişiminde ebeveyn/akran ilişkilerinin önemi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(3), 157-166.
• Biçer, D. (2021). Okul Öncesi Öğretmenliği Lisans Programı Yeterliliklerinin Belirlenmesi ve Yeterliliklere Dayalı Bir Program Değerlendirmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Bilir, Ş., Dabanlı, D. (1981). Ailede boşanma vakaları sonucu çocukların geliştirdikleri tepkiler ve etkisinin araştırılması. B. Dikeçligil, A. Çiğdem, (Ed.) Aile yazıları 3 içinde (143-157). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Brackett, M. A., ve Rivers, S. E. (2014). Transforming students’ lives with social and emotional learning. International handbook of emotions in education, 368.
• Bridges, M. et al. (2012). Abriendo Puertas: Opening Doors to Opportunity—A National Evaluation of Second-generation Trainers. Institute of Human Development.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Harvard University Press.
• Bornstein, M. H. (2015). Children’s parents. Handbook of child psychology and developmental science: Ecological settings and processes, 4, 55-132.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Annelerin öz-yeterlik algıları ile 1-3 yaş arasındaki çocuklarının gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• Canatan, K. (2020). Geleneksel ve Modern Ailelerde Çocuk Yetiştirme Tutumları. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 151-165.
• Coleman, P. K., ve Karraker, K. H. (1998). Self-Efficacy And Parenting Quality: Findings and Future Applications. Developmental Review 18(1), 30–46
• Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL) (2020). CASEL’s SEL Framework: What Are the Core Competence Areas and Where Are They Promoted? https://casel.org/casel-sel-framework-11-2020/ adresinden erişildi.
• Cooper, J.L., Masi, R. ve Vick, J. (2009), “Social-emotional development in early childhood: what every policymaker should know”. National Center for Children in Poverty, Columbia University.
• Çeçen, A. R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve anababa tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 415-431.
• Çetin, M., ve Özgiden, H. (2013). Dijital kültür sürecinde dijital yerliler ve dijital göçmenlerin twitter kullanım davranışları üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(1), 172-189.
• Erkan, Z., Gürçay, S., ve Çam, S. (2002). Ergenlerin sosyal kaygı düzeylerinin ana baba tutumları ve cinsiyet açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 64-75.
• Erkman, F., Göl-Güven, M., Erten, B., Bilgin, G. G., Kabakçı, N., Pınar, M., & Mardin, N. ve Kırmacı, M. (2019). Sosyal ve duygusal öğrenme becerileri: yeni sanayi devriminin eşiğinde iş ve yaşam yetkinliklerinin anahtarı. TÜSİAD, İstanbul.
• Elias, M. J. (2004). The connection between social-emotional learning and learning disabilities: Implications for intervention. Learning Disability Quarterly, 27(1), 53-63.
• Danielson, C. (1996). Enhancing professional development: A framework for teaching. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development
• Demir, N. Ö., Baran, A. G. ve Ulusoy, D. (2005). Türkiye’de ergenlerin arkadaş-akran grupları ile ilişkileri ve sapmış davranışlar: Ankara örneklemi. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 83-108.
• Demiriz, S., & Öğretir, A. D. (2007). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki 10 yaş çocuklarinin anne tutumlarinin incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 15(1), 105-122.
• Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., ve Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Dev., 82, 405–432.
• Erişen, Y. (2001). Öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi ve fakültelerin standartlara uygunluğunun değerlendirilmesi. (Yayınlammamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Helsen, M., Vollebergh, W. ve Meeus, W. (2000). Social support from parents and friends and emotional problems in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 29(3), 319-335.
• Hofstede, G. (2001). Culture’s consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations (2.baskı). Thousand Oaks, CA: Sage.
• George, D. ve Mallery, M. (2001). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference 10.0 update. (3. Baskı). Allyn and Bacon
• Göl-Güven, M. (Ed.). (2021). Çocuklukta Sosyal ve Duygusal Öğrenme. Yeni İnsan Yayınevi.
• Grusec, J. E., ve Danyliuk, T. (2014). Parents’ attitudes and beliefs: their impact on children’s development. Encyclopedia of Early Child Development.
• Guilamo-Ramos, V., Dittus, P., Jaccard, J., Johansson, M., Bouris, A., ve Acosta, N. (2007). Parenting practices among Dominican and Puerto Rican mothers. Social Work, 52(1), 17-30.
• Günaydın, B. ve Yöndem, Z. D. (2007). Ergenlerde akran bağlılığının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7(1), 129- 139.
• Kabaca, T. ve Erdoğan, Y. (2007). Fen bilimleri, bilgisayar ve matematik eğitimi alanlarındaki tez çalışmalarının istatistiksel açıdan incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 54–63.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karslı, M. ve Güven, S. (2011). Öğretmen yetiştirme politikaları. S. Kilimci (Editör), Türkiye’de öğretmen yetiştirme içinde (s. 53-65). Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, C. ve Bavlı, B. (2021). Ortaöğretim Öğretmenleri Gözünden Sosyal Duygusal Öğrenme Becerileri: Fenomenolojik Bir Çalışma. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies,14(86): 605-628.
• Kılıç, C. ve Çeliköz, M. (2023). Sosyal ve Duygusal Öğrenmenin Kavramsal Çerçevesi Önemi ve Gerekliliği. XI. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge
• Koyuncu, B. (2022). Nörobilim temelinde sosyal ve duygusal gelişim. Ankara: Pegem Akademi.
• La Greca, A. M., & Lopez, N. (1998). Social anxiety among adolescents: linkages with peer relations and friendships. Journal of Abnormal Child Psychology, 26(2), 83-94
• Lang, H. R. and Evans, D. N. (2006). Models, strategies, and methods for effective teaching. Boston. Pearson.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. ve Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. (2. Baskı). Taylor & Francis.
• Mertler, C. A. & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: practical application and interpretation. New York: Routledge.
• MEB. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Ankara. http://oygm.meb.gov.tr/www/ogretmenlikmeslegi-genel-yeterlikleri/icerik/486 adresinden erişildi.
• Morris, A.S., Criss, M.M., Silk, J.S. ve Houltberg, B.J. (2017). “The impact of parenting on emotion regulation during childhood and adolescence”, Child Development Perspectives, Vol.11 No. 4, pp. 233-238.
• Murdock, N. L. (2012). Theories of counseling and psychotherapy: a case approach. PearsonHigher Ed.Science 317(5841):1079–83
• National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (2016). Parenting Matters: Supporting Parents of Children Ages 0-8.National Academic Press, Washington, DC, pp. 45-100.
• Payton J., Weissberg R. P., Durlak J. A., Dymnicki A. B., Taylor R. D., Schellinger K. B., Pachan M. (2008). The positive impact of social and emotional learning for kindergarten to eighth-grade students: Findings from three scientific reviews. Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning.
• Socha, T. J. (2009). Family as agency of potential: Toward a positive ontology of applied family communication theory and research. In Routledge handbook of applied communication research (pp. 309-330). New York: Routledge
• Tabacnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon.
• Toktamış, A.(2008). Erinlik Dönemi Öğrencilerin Ebeveyn Tutumları ile Sosyal Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tozkoparan, S. (2014). Öğrenci algısına göre aileden alınan sosyal destek, anne-baba tutumu ve akran ilişkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Türnüklü, A. (2004). Okullarda sosyal ve duygusal öğrenme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 10(37), 136-152.
• TÜSİAD (2019). Sosyal ve Duygusal Öğrenme Becerileri: Yeni Sanayi Devriminin Eşiğinde İş ve Yaşam Yetkinliklerinin Anahtarı. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/10450-sosyal-veduygusalogrenme-becerileri adresinden erişildi.
• Oishi, S., Diener, E., Lucas, R. E. ve Suh, E. (1999). Cross-national variations in predictors of global life satisfaction: A goal based approach. Personality and Social Psychology Bulletin, 25, 980–990.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2015). Skills for Social Progress: The Power of Social and Emotional Skills. OECD Publishing: Paris. https://doi.org/10.1787/9789264226159-en.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2017a). PISA 2015 Results: Students’ Well-Being. Vol. III. PISA, OECD Publishing.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2017b). PISA 2015 Results (Volume V). Collaborative Problem Solving. PISA, OECD Publishing.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2021). Social and emotional skills: Well-being, connectedness and success. Paris: OECD Publishing.
• Oğuz, B.N. ve Kutluca, A.Y. (2020). Okul öncesi dönemde çocukları olan ebeveynlerin teknoloji kullanımına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39 (2), 252-268. DOI: 10.7822/omuefd.727132
• Özabacı, N. (2006). Çocukların Sosyal Becerileri İle Ebeveynlerin Sosyal Becerileri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Journal Of Social Science, 16, 163.
• Schaefer, E. S. (1991). Goals for parent and future-parent education: research on parental beliefs and behavior. The Elementary School Journal, 91(3), 239–247.
• Şişman, M. (2009). Teacher's Competencies: A modern discourse and the rhetoric. Inonu University Journal of the Faculty of Education (INUJFE), 10 (3), 63-82.
• Tabacnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon.
• Toktamış, A. (2008). Erinlik dönemi öğrencilerin ebeveyn tutumları ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Topaktaş, B. (2015). Adölesanlarda Algılanan Sosyal Desteğin Gelecek Beklentisi ve Ruhsal Belirti Düzeyleri ile İlişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Tıp Fakültesi. Samsun
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, (UNESCO) (2021). Building Kinder Brains. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000379190 adresinden erişildi.
• Weissberg, R.P., Durlak, J.A., Domitrovich, C.E., ve Gullotta, T.P. (2015). Social and emotional learning: Past, present, and future. J.A. Durlak, C.E. Domitrovich, R.P. Weissberg, ve T.P. Gullotta (Ed.) Handbook of social and emotional learning: Research and practice içinde (s. 3-19). New York, NY: Guilford Press.
• Yavuzer, H. (2001). Ana Baba Okulu. Remzi Kitapevi: İstanbul.
• Yeager, D. S. (2017). Social and emotional learning programs for adolescents. Future of Children, 27(1), 73–94.
• Yılmaz, F. (2014). Ortaokul 6.7.8. sınıf öğrencilerinin algılanan ebeveyn tutumları ile sosyal duygusal öğrenme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmazer, Y. (2007). Anne baba tutumları ile ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul başarısı ve özerkliklerinin gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Young, J. F., Berenson, K., Cohen, P. ve Garcia, J. (2005). The role of parent and peer support in predicting adolescent depression: A longitudinal community study. Journal of Research on Adolescence, 15(4), 407– 423.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
• Yükçü, Ş.B., İzoğlu Tok, A.İ., Güngör, İ., Uslu, A.E.I, Taştekin, E., & Demircioğlu, H. (2021). Ön ergenlik döneminde sosyal duygusal öğrenme becerileri, akran algıları ve ebeveyn tutum algılarının incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(53), 431-451.
• Zins, J. E. ve Elias, M. J. (2004). Social and emotional learning. J. E. Zins, R. P. Weissberg, M. C. Wang ve H. J. Walberg (Ed.), Building academic success on social and emotional learning: What does the research say? içinde (s. 1-14). New York: Teachers College Press.