Hayat Bilgisi Dersi Kapsamında Tüketim, Tüketim Kültürü ve Reklam Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 1590 - 1605, 28.08.2024

Sinan Arı , Musa Arı

https://doi.org/10.51460/baebd.1504190

Öz

Bu çalışma ile hayat bilgisi dersi kapsamında tüketim kültürü ve reklam konusu üzerine bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır. Çalışmanın veri kaynakları 2023 Hayat bilgi dersi öğretim programı ile hayat bilgisi ders kitaplarıdır. Çalışmada analitik araştırma deseni benimsenmiştir. Bu bağlamda konu her iki araştırmacı tarafından incelenmiş ve veriler betimsel analizle yorumlanmıştır. Çalışma sonunda kazanımların daha çok istek, ihtiyaç, kaynakların verimli kullanımı, bilinçli tüketim, tasarruf etrafında şekillendiği, tüketim-reklam ilişkisi, tüketim kültürü ve toplumu gibi kavramlara değinilmediği görülmüştür. Bununla birlikte ders kitaplarının da kazanımlara bağlı olarak şekillendiği tespit edilmiştir. Reklam konusuna 3. sınıf ders kitabında çok az değinildiği diğer sınıf düzeylerinde ise hiç değinilmediği görülmüştür. Ayrıca tüketim kültürü ve toplumu gibi konular hiçbir sınıf düzeyinde ders kitaplarında yer almamıştır. Çalışma sonunda tüketim konusunun artık diğer yönleri ile birlikte reklamcılık hususuna da değinilerek tüketim toplumu, tüketim kültürü gibi konuların gerek programda gerekse hayat bilgisi ders kitaplarında verilebileceği düşünülmektedir. Bunun için konu ile ilgili uzman ve sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin alındığı akademik çalışmalar yapılması önerilebilir. Konu reklam okuryazarlığı, finansal okuryazarlık gibi okuryazarlıklar ve tasarruf gibi değerler üzerinden de incelenebilir.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, Tüketim, Reklam, Çocuk

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Altıok, N. (2010). İlköğretim programlarının bilinçli tüketici davranışlarını kazandırma düzeyine ilişkin bir araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Altunışık, R., Özdemir Ş. ve Torlak, Ö. (2006). Modern pazarlama. Değişim Yayınları.
• Alp, A. ve Bayhan, M. (2023). Tüketim olgusunun değişimi ve sosyal ilişkiler üzerindeki etkisi. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 4(1), 80-90. doi:10.52108/2757-5942.4.1.6
• Aşçı, E. (2006). Televizyondaki çizgi ve animasyon karakterlerin farklı yerleşim yerlerinde yaşayan çocukların tüketici davranışlarına etkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara üniversitesi. Aydın, A.E., Marangoz, M. & Fırat, A. (2015). Tüketim kültürü çalışmaları üzerine bir literatür taraması. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 23-40.
• Aydoğan, H. (2021). 21. Yüzyılda dijital reklam okuryazarlığının Türkiye için önemi. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 38, 505-511. https://doi.org/10.17829/turcom.933648
• Aytaç, Ö. (2006) Tüketimcilik ve metalaşma kıskacında boş zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11): 27-53.
• Bal, D. & Onay, A. (2020). Televizyon reklamları, çocuk ve tüketim: Tarz mısın, değil misin? İletişim Dergisi 32, 198-219.
• Baudrillard, J. (2020). Nesneler sistemi (O. Adanır ve A. Favaro, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Bayır, M. (2019). Küresel tüketim toplumu ve küreselleştirici araçları. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 2, 11-33.
• Belk, R. W. (1998). Third word consumer culture. E. Kumcu ve A. Fuat Fırat (Ed.), Research in marketing, supplement for marketing and development: Toward broader dimensions içinde (ss. 103-126). Greenwich: JAI Press Inc.
• Bocock, R. (2009). Tüketim, (İ. Kutluk, Çev.). Dost Kitabevi Yayınları
• Coşgun, M. (2012). Popüler kültür ve tüketim toplumu. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 837-850.
• Dere, İ. & Aktaşlı, İ. (2019). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında bilinçli tüketicilik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 283-302.
• Doğan, M. (2003). Televizyon reklamlarının çocuklar üzerindeki etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Featherstone, Mike (2013). Postmodernizm ve tüketim kültürü (M. Küçük, Çev.). Ayrıntı Yayınları
• Ferman, M. (1993). Tüketicinin korunması meselesine gelişimci bir yaklaşım. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Geçer, E (2015). Diziler ve popüler kültür: Diziler, televizyon ve toplum. Metamorfoz Yayıncılık.
• Gökbulut Özdemir, Ö. & Özer, D. (2014). Yenilikçilik mi? Tüketim mi? Yenilikçi tüketime eleştirel bir yaklaşım ve nitel bir analiz. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 3 (1), 25-48.
• Gürbüz, C. (2021). Tüketim toplumunda tüketim türlerinin öznel iyi oluş üzerindeki etkisine ilişkin bir araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Kaya, K. & Oğuz, Z. N. (2010) Üniversite gençliğinin alışveriş tercihlerinde tüketim kültürünün rolü. Sdü Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 22, 147-164.
• Kirsh, S. (2010). Media and youth: A developmental perspective. Wiley-Blackwell.
• Lawlor, M. & Prothero, A. (2008). Exploring children’s understanding of television advertising- beyond the advertiser’s perspective. European Journal of Marketing. 42(11/12), p. 1203 - 1223.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50 (4), 370–396. doi: 10.1037/h0054346
• McMillan, J.H. (2004). Educational research: Fundamentals for the consumer. Pearson Education, Inc.
• McNeal, U. J. (1992). Kids as customers- A handbook of marketing to children. Lexington Books
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi. S. Akbaba-Altun ve A. Ersoy (Çev.). Pegem Akademi Yayınları.
• Moore-Shay, E. (1994). Kids’ consumption: How children perceive the relationships between advertisements and products. [Yayımlanmamış doktora tezi], University of Florida.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2023). Hayat bilgisi dersi (1, 2 ve 3. sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Nielsen Media Research (1998). Report on Television. s.1-25
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications Inc.
• Pilcher, J. (2011). No logo? Children’s consumption of fashion. Childhood, 18(1), p. 128-141. https://doi.org/10.1177/0907568210373668
• Sezgin, M. & Farımaz, M. (2016). Tüketim kültüründe yeni soyut ihtiyaçlar yaratırken televizyon reklamlarının rolü ve işlevi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4 (4), 55-69.
• TDK (2023). https://sozluk.gov.tr/
• Torlak, Ö. (2000). Tüketim: Bireysel eylemin toplumsal dönüşümü. Inkilab Yayınları.
• Üstün, B. ve Tutal, O. (2008). Tüketim alışkanlıklarındaki değişimler ve bu değişimlerin alışveriş mekânlarına etkisinin Eskişehir örneğinde irdelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 259-282.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Zorlu, A. (2006). Tüketim sosyolojisi. Glocal Yayınları.