Roman Öğrencilerin Eğitime Erişimleri ve Aldıkları Eğitime İlişkin Öğretmen Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 3229 - 3256

Atakan Arslan , İdris Şahin

https://doi.org/10.51460/baebd.1533743

Öz

Bu çalışmada, eğitim hakkı çerçevesinde; Roman öğrencilerin eğitime erişimleri, eğitimden yararlanma durumları öğretmenlerin görüşlerine dayalı olarak incelenmektedir. Bu kapsamda eğitim hakkına erişimi engelleyici unsurlar ortaya konularak sorunların çözümüne yönelik önerilerin sunulması amaçlanmaktadır. Olgu bilim deseni özelliği taşıyan araştırmada amaçlı örnekleme tekniklerinden ölçüt örnekleme esas alınmıştır. Çalışma, Romanların yoğun bulundukları İzmir’in 6 ilçesindeki 10 ortaokulda çalışan 20 öğretmen üzerinden yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcısı olan 10 farklı branştaki öğretmenlerin 11’i kadın, 9’u erkektir. Veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak toplanmıştır. Görüşmeler araştırmacı tarafından katılımcılarla yüz yüze yapılmış ve kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Veri analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre; genellikle Roman öğrenciler okula fiziksel erişimde sorun yaşamamakta, öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanmasında eğitimcilerin pozitif tutum ve yaklaşımları, eğitime erişimde desteği artırmaktadır. Buna karşın Roman ailelerin ekonomik yetersizlikleri, öğrencilerin yeterli ve dengeli beslenememeleri, okula devamsızlıkları ile Roman kültürü ve aile yapısından kaynaklı sorunlar, nitelikli eğitime erişimlerinde engeller oluşturmaktadır. Yine katılımcıların tamamına yakınına göre Roman öğrenciler, akademik başarı yönüyle akranlarının gerisinde kalmaktadır. Roman öğrencilerin aldıkları eğitimin niteliğini artırmaya yönelik öneriler, “yakın etkileyiciler” ve “uzak etkileyiciler” şeklinde iki temada toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman öğrenciler, Eğitim hakkı, Eğitime erişim

Kaynakça

• Akdemir, D. Ş. (2015). Ayrımcılıkla Mücadele: Çingenelere Yönelik Ayrımcılık Kapsamında Pozitif Ayrımcılık Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Akkan, B. E., Deniz, M. B., & Ertan, M. (2011). Sosyal dışlanmanın Roman halleri. https://spf.bogazici.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/1439798483_roman_kitap_tr.pdf
• Altunya, N. (2000). Eğitimde Geleceğe Bakış. İstanbul: Uygun Basın ve Ltd.
• Arayıcı, A. (2008). Avrupa’nın Vatansızları Romanlar. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• ASPB. (2016). Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi, 2016-2021. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Atay, M. (2009). Okullarda eğitimin amacı, yöntemi ve içeriği. In I. Tüzün (Ed.), Eğitim hakkı ve eğitimde haklar: Uluslararası insan hakları belgeleri ışığında ulusal mevzuatın değerlendirilmesi (pp. 101-148). İstanbul: ERG.
• Balkız, Ö. I., & Göktepe, T. (2014). Romanlar ve sosyo-ekonomik yaşam koşulları: Aydın ili örneğinde bir alan araştırması. Sosyoloji Dergisi, 30, 1-39.
• Bilgin, N. (2000). İçerik analizi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Bilton, T., et al. (2008). Sosyoloji (Çev. Kemal İnal, et al.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bluhm, D. J., Harman, W., Lee, T. W., & Mitchel, T. R. (2011). Qualitative research in management: A decade of progress. Journal of Management Studies, 48(8), 1866-1891.
• Cashman, L. (2009). Romani teaching assistants in the Czech education system: An opportunity to address barriers to the labour market? In T. Agarin, & M. Brosig (Eds.), Minority integration in Central Eastern Europe: Between ethnic diversity and equality (pp. 305-330). Rodopi B.V.
• Cemlyn, S., & Clark, C. (2005). The social exclusion of Gypsy and traveller children. In G. Preston (Ed.), At Greatest Risk: the Children Most Likely to Be Poor (pp. 150-165). Child Poverty Action Group.
• Çiftçi, B. (2019). Terzibayırı’ndaki Roman Öğrencilerin Türk Eğitim Sisteminde Yaşadığı Sosyoekonomik Zorluklara İlişkin Öğretmen Öğrenci ve Veli Görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Çil, M. (2021). Ortaokula Giden Roman Çocukların Beslenme Durumları ve Beslenme Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Erkal, M. E. (1998). Etnik Tuzak. İstanbul: Der Yayınevi.
• Fırat, M., & İlhan, S. (2019). Çingenelerde yoksulluk ve sosyal dışlanma: Malatya örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 265-277. https://doi.org/10.18506/anemon.449956
• İlhan, S. & Fırat, M. (2017). Bir inşa süreci olarak Çingenelik: Kuramsal bir çözümleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27 (2), 265-276.
• FRA. (2014). Roma survey – Data in focus education: The situation of Roma in 11 EU Member States. Belgium: European Union Agency for Fundamental Rights. https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2014_roma-survey_education_tk0113748enc.pdf
• Gazovicova, T. (2015). Romani pupils in Slovakia: Trapped between Romani and Slovak languages. Zeitschrift Für Internationale Bildungsforschung Und Entwicklungpädagogik, 1 (Special issue: Approaches to the Education of Roma in Europe), 18–23. Genç, Y., Taylan, H. H., & Barış, İ. (2015). Roman çocuklarının eğitim süreci ve akademik başarılarında sosyal dışlanma algısının rolü. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 79-97.
• Gök, F., & Ilgaz, D. (2007). Eğitim hakkı (The Right to Education). In Z. F. Kabasakal Arat (Ed.), Türkiye’de İnsan Hakları (Human Rights in Turkey) (pp. 123-136). University of Pennsylivania Press, Philadelphia.
• Gümüşeli, A. İ. (2004). Aile katılım ve desteğinin okul başarısına etkisi. Özel Okullar Birliği Bülteni, 2(6), 14-17.
• Helsinki Yurttaşlar Derneği (hYd). (2008). Eşitsiz vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin karşılaştığı hak ihlalleri. https://hyd.org.tr/attachments/article/30/biz_buraday%C4%B1z_-_turkiye'de_romanlar-2.pdf
• Kabaklı, N. (2013). Barbaros ve Yeni Sahra Çocuklarının Okullaşma Süreci: Ebeveyn Görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Karan, U. (2017). Görmezlikten gelinen eşitsizlik: Türkiye’de Romanların barınma ve eğitim hakkına erişimi. Uluslararası Azınlık Hakları Grubu (MRG) ve Sıfır Ayrımcılık Derneği. https://minorityrights.org/app/uploads/2023/12/mrg-rapor.pdf
• Kaya, N. (2012). Türkiye’nin eğitim sisteminde azınlıklar ve ayrımcılık: Kavramsal çerçeve ve temel sorunlar. In K. Çayır, & M. Ayan Ceyhan (Eds.), Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar (pp. 213-229). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kayal, L. M. (2018). İlköğretim düzeyinde öğrenim gören Roman öğrencilerde benlik saygısı, algılanan sosyal destek ve sosyal beceriler [Yüksek Lisans Tezi]. Nişantaşı Üniversitesi.
• Kesik, F., Şahin, I., & Zoraloglu, Y. R. (2018). Roma children: Victims of social injustices in education. International Journal of Progressive Education, 14(6), 200-214. https://doi.org/10.29329/ijpe.2018.179.15
• Koca, A., Yılgür, E., Çavuşoğlu, E., Çılgın, K., Kırlangıç, Ö., Yardımcı, S., & Çekiç, T. (2015). Yakuplu Roman yerleşkesi iyileştirilmesi ve toplumsal kapasite geliştirilmesi araştırması müdahale önerileri raporu. https://www.researchgate.net/publication/329655721_Yakuplu_Roman_Yerleskesi_Iyilestirilmesi_ve_Toplumsal_Kapasite_Gelistirilmesi_Arastirmasi_Mudahale_Onerileri_Raporu
• Kolukırık, S. (2009). Dünden Bugüne Çingeneler: Kültür-Kimlik-Dil-Tarih. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Marsh, A., & Strand, E. (2005). Gypsies and the Problem of Identities: Contextual, Constructed and Contested. Stockholm and London: I.B. Tauris.
• Marsh, A. (2008). Eşitsiz vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin karşılaştığı hak ihlalleri. In E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik, & S. Gökçen (Eds.), Biz Buradayız! Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi (pp. 53-107). İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Önen, S. (2011). Çingenelerin sosyal haklara erişimindeki zorluklar Roman ve Dom toplulukları karşılaştırması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 2011. https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2020/08/2011sosyalhaklar.pdf
• Özbaş, M. (2018). Dezavantajlı sosyolojik tabakalarda zorunlu eğitim sürecini etkileyen değişkenler. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1143-1154. https://doi.org/10.24106/kefdergi.434 262
• Özdemir, A. (2014). Romanlarda çalışan yoksulluğu: Sakarya Gazipaşa Mahallesi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Özdemir, A. (2017). Roman mahallelerinde kentsel dönüşümün çalışma ilişkileri üzerine etkileri: Sakarya Gazipaşa Mahallesi araştırması. Route Educational and Social Science Journal, 4(8), 150-169.
• Seidman, I. (2006). Interviewing as qualitative research: A guide for researchers in education and the social sciences (3rd ed.). Teachers College Press. Suntekin, C. (2008). Roman çocukların gözüyle ailelerin işlevselliği: Tarlabaşı örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Templer, B. (2006). The Decade of Roma Inclusion and Its Rationale. New Politics, 10(4), 1-10.
• Tor, H. (2017). Roman çocukların okul başarısızlığına ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 91-98.
• Turgut, R. (2019). Romanlarda çocuk yoksulluğu: Kocaeli Tavşantepe Mahallesi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543-559.
• Tüzün, I. (Ed.). (2009). Eğitim hakkı ve eğitimde haklar: Uluslararası insan hakları belgeleri ışığında ulusal mevzuatın değerlendirilmesi. İstanbul: ERG.
• Tüzün, I. (2016). Türkiye’de durum (Ortak Akıl: Risk altındaki çocukların eğitim hakkına erişimi çalıştay raporu). https://sulukulegonulluleri.org/images/yayinlarimiz/bilginotu-kitapcik/ortak-akil-calistayi.pdf
• Uzun, E., & Bütün, E. (2015). Roman çocukların okula devamsızlık nedenleri ve bu durumun çocuklar üzerindeki etkileri. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). Ankara: Seçkin.
• Yin, R. K. (2009). Case Study Research: Design and Methods (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Yolcu, H. (2011). Hane halkının eğitim harcamalarını etkileyen etmenler: kuramsal bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), 12-35.
• Yolcu, H., & Polat, S. (2015). Eğitime Erişimde Farklı Değişkenlerin Belirleyiciliği üzerine Kuramsal bir çalışma. Eğitim ekonomisi ve planlaması alanına adanmış bir ömür Prof. Dr. Mahmut Adem'e 80. Yaş Armağanı, Yayına hazırlayan K. Karakütük, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları no: 471