Ortaokul Öğrencilerinin Etkin Vatandaşlık Kavramına İlişkin Bilişsel Yapılarının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2928 - 2947

Hülya Gölgesiz , Yaser Tunç

https://doi.org/10.51460/baebd.1556806

Öz

Gençlerin toplumsal konulara ilgisinin giderek azalmasının getirdiği kaygılarla 21 yüzyılda vatandaşlık eğitimi ve beraberinde etkin vatandaşlık kavramı gelişmekte olan ülkeler kadar gelişmiş ülkelerin eğitim politikalarında önem verdiği bir konu olmuştur. Ancak etkin vatandaşlık kavramından ne anlaşıldığına ilişkin pek çok ülkede öğretim programları, öğretmenler ve öğrenciler nezdinde kafa karışıklığının olduğu da bir gerçektir. Türkiye’de imparatorluktan ulus devlete geçiş ve yeni bir toplum inşası sorunu nedeniyle vatandaşlık eğitimine 20 yüzyıl başından itibaren önem verilmiştir. 1970’lerden itibaren ortaokul düzeyinde sosyal bilgiler dersleri vatandaşlık eğitimini kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Güncel programlarda da etkin vatandaşlık öğrenme alanı olarak 4- 7 sınıflarda okutulan sosyal bilgiler dersinin içeriğine yerleştirilmiş durumdadır. Mevcut araştırmanın amacı kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla yedinci sınıf öğrencilerinin haklar ve sorumluluklar çerçevesinde etkin vatandaşlığa ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubu İzmir’in farklı okul türlerinde öğrenim gören 277 yedinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Testte anahtar kategoriler olarak etkin vatandaşlık, vatandaş hakları ve vatandaşlık sorumlulukları yer almıştır. Öğrencilerin cevapları frekans tablosu ve kavram haritalarıyla gösterilmiş, kavramlar arasındaki kesişimler kesme noktası tekniği kullanılarak açıklanmıştır. Araştırma bulguları, öğrencilerin etkin vatandaşlığı daha çok sorumluluklarla ilişkilendirdiklerini ve iyi insanı tanımlayan pasif vatandaşlık özellikleri ile açıkladıklarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Etkin vatandaşlık, Vatandaşlık eğitimi, sosyal bilgiler, Kelime İlişkilendirme Testi

Etik Beyan

Araştırma, Ege Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Etik Kurulu’nun 3.5.2023 tarihli onayı ve İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü’nün 31.05.2023 tarihli izni ile yürütülmüştür.

Kaynakça

• Albanesi, C. (2018). Citizenship education in ıtalian textbooks. How much space is there for Europe and active citizenship? Journal of Social Science Education,17(2), 21-30.
• Artemur Çimen, C. ve Bayhan, S. (2019) Türkiye eğitim sisteminde demokratik değerler ve demokratik vatandaşlık: Ders kitapları, Elf (European Liberal Forum) Yayını (Rapor)
• Bahar, M., Johnstone H. & Sutcliffe, R. G. (1999) Investigation of students' cognitive structure in elementary genetics through word association tests, Journal of Biological Education, 33(3), 134-141.
• Carroll, P., Child, S. & Darlington, E. (2015). Assessing active citizenship: An international perspective. Research Matters, 19. 14- 19.
• Crick, B. (2007). Citizenship: The political and the democratic. British Journal of Educational Studies, 55(3), 235-248.
• Ersoy, A. F. (2014). Active and democratic citizenship education and its challenges in social studies classroom. Eurasian Journal of Educational Research, 55, 1-20.
• Ersoy, A.F. (2016). Social studies teachers' and students' perception of the citizenship and democracy education course, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 17(3), 67-83.
• Eryılmaz, Ö., Bursa, S., Ersoy, A. F. (2018). Social Studies Teachers' and Students' Perceptions of Active Citizenship and Non-Governmental Organisations, International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 258-276.
• Gürel, D & Avcı, G. (2022). Social studies textbooks in Turkey in terms of citizenship and human rights: a critical discourse analysis. International Journal of Curriculum and Instruction 14(2), 1600-1628.
• Hablemitoğlu, Ş. & Özmete, E. (2012). Etkili vatandaşlık eğitimi için bir öneri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, (1)3, 39- 54.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi (23. Basım). Nobel Yayıncılık.
• Karasu Avcı, E. & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Kennedy, K. (2004). Searching for citizenship values in an uncertain global environment. In: Lee WO, Grossman D, Kennedy K, vd. (Ed) Citizenship Education in Asia and the Pacific: Concepts and Issues. The University of Hong Kong, ss. 9–24.
• McLaughlin, T.H. (1992). Citizenship, diversity and education: A philosophical perspective. Journal of Moral Education 21, 235-50.
• MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4,5,6 ve 7. Sınıflar). TC. Milli Eğitim Bakanlığı, https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354 Erişim Tarihi: 07.04.2024.
• NCSS (2005). National curriculum standards for social studies. National Council for Social Studies. https://www.socialstudies.org/standards/national-curriculum-standards-social-studies-introduction
• Nelson, J. and Kerr, D. (2005). International Review of Curriculum and Assessment Frameworks. Active Citizenship: Definitions, Goals and Practices. Background Paper. http://www.inca.org.uk/pdf/Active_citizenship_background_paper.pdf Erişim Tarihi: 09.05.2024.
• O'Brien, J. L. & Smith, J. M. (2011). Elementary education students’ perceptions of “good” ctizenship, Journal of Social Studies Education Research, 2(1), 21-36.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (2. Baskı), Çev. Ed. M. Bütün & S. B. Demir. Pegem Akademi.
• Ross, A. (2012). Education for active citizenship: Practices, policies and promises. International Journal of Progressive Education, 8(3), 7–14. http://inased.org/ijpeci.htm
• Sarıipek, D. B. (2016) Sosyal vatandaşlık ve günümüzde yaşadığı dönüşüm: Aktif vatandaşlık, Çalışma ve Toplum, 2(9), 67-95.
• Stimmann Branson, M. (1998). The role of civic education. The Community Network. https://civiced.org/papers/articles_role.html Erişim Tarihi: 07.05.2024.
• Turner, S. (2020). Building active citizenship skills through community relationship. Socialstudies org. https://www.socialstudies.com/blog/building-active-citizens-through-community-relationships/#:~:text=Building%20active%20citizens%20involves%20a,to%20support%20a%20democratic%20society. Erişim Tarihi: 06.09.2024.
• Türe, N. (2017). Değişen dünyada vatandaşlık. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5(10), 555-595.
• Üstel, F. (2008). Makbul vatandaşın peşinde II. Meşrutiyet'ten bugüne vatandaşlık eğitimi (3. Baskı). İletişim Yayınları.
• Westheimer, J. & Kahne, J. (2004). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American Educational Research Journal, 41(2), 237-269. DOI: 10.3102/00028312041002237
• Wood, B. E., Taylor, R. M. & Atkins, R. A. (2013). Fostering active citizenship through the New Zealand social studies curriculum: Teachers’ perceptions and practices of social action New Zealand. Journal of Educational Studies, 48(2), 84-98.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.