Eğitim Örgütlerinde Çevik Liderlik: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 31 - 52

Mehmet Sait Aslan , Tufan Aytaç

https://doi.org/10.51460/baebd.1503632

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin çevik liderlik becerilerini belirlemek için bir ölçme aracı geliştirmektir. Çalışma, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Şanlıurfa ili merkez ilçelerinde görev yapan 285 okul yöneticisinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Ölçek geliştirme sürecinde, öncelikle literatür taraması yapılmış, madde havuzu oluşturulmuş ve uzman görüşlerine dayalı olarak 48 maddelik taslak ölçek formu geliştirilmiştir. Taslak ölçek formu, 5’li Likert tipi “Hiçbir Zaman-0, Nadiren-1, Bazen-2, Çoğunlukla-3, Her Zaman-4” şeklinde derecelendirilmiştir. Pilot çalışması yapılan ölçeğin son haline karar verirken ve yapı geçerliğini sağlarken açımlayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre Kaiser-Meyer-Olkin testi sonucu 0,95, açıklanan toplam varyansın% 63,80, Cronbach Alfa 0,97 olduğu, uyum iyiliği değerleri kabul edilebilir seviyede olduğu ve Eğitim Örgütlerinde Çevik Liderlik Ölçeğinin 32 madde ve 4 faktörden (Değerlerle Liderlikte Çeviklik, Duygusal Çeviklik ve Okuryazarlık, Dijital Çevik Liderlik ve Proaktiflik) oluştuğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre eğitim örgütlerinde yöneticilerin çevik liderlik becerilerini ölçmek için kullanılabilecek kabul edilebilir değerlerde güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevik liderlik, ölçek geliştirme, okul yöneticileri

Kaynakça

• Akkaya, B., ve Bayram, V. (2021). Yönetim Araştırmalarında Postmodern Bir Liderlik: Çevik Liderlik, Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 173-188.
• Akkaya, B. ve Tabak, A. (2018). Örgütsel Çeviklik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 185-206.
• Attar, M., ve Abdul- Kareem, A. (2020). Comprehensive Strategic Management. Emerald Publishing Limited.
• Axelrod, R., ve Cohen, M. D. (1999). Organizational Implications of a Scientific Frontie. Harnessing Complexity.
• Avolio, B. J., ve Gardner, W. L. (2005). Authentic leadership development: Getting to the root of positive forms of leadership. The Leadership Quarterly, 16(3), 315-338.
• Ball, S. J. (2003). The teacher's soul and the terrors of performativity. Journal of Education Policy, 18(2), 215–228.
• Bayram, V., ve Öztırak, M. (2023). A Study on the Impact of Agile Leadership and Innovative Behaviors on Psychological Empowerment, Journal of Economics and Administrative Sciences, 24(4), 547-559.
• Bass, B. M., ve Riggio, R. E. (2006). Transformational leadership (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
• Bennett, N., ve Lemoine, J. (2014). What VUCA Really Means For You. Harvard Business Review. 92, 1/2.
• Bir, Y. Ve Koç, M. (2022). VUCA Ortamında Çalışanların Çevik Liderlik Becerisi Algısı: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması ve Saha Araştırması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18 (4), 1270-1307.
• Breakspear, S. (2017). Embracing Agile Leadership for Learning-how leaders can create impact despite growing complexity. Australian Educational Leader, 39(3), 68.
• Brockbank, W. (1999). If HR were Really Strategically Proactive: Present and Future Directions in HR's Contribution to Competitive Advantage. Human Resource Management: Published in Cooperation with the School of Business Administration, The University of Michigan and in Alliance with the Society of Human Resources Management, 38(4), 337-352. (Akt: Özdemir, 2020).
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Collingwood, H. (2001). Personal Histories. Harvard Business Review, 27-38.
• Cicerali, E. (2018). Öğrenme Çevikliğini Destekleyen Örgütsel Yapılar. Baltaş Grubu: İnsan ve Değişim. http://www.kaynakdergisi.net/makaleler.asp?sayi=75&sira=989 adresinden 10.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Cooke, J. L. (2012). Everything You Want to Know About Agile: How to get Agile Results in a Less-Than-Agile Organization. IT Governance Ltd.
• Çakır, B., ve Bilgivar, O. O. (2022). Okul Müdürlerinin Çevik Liderlik Özelliklerinin Okul Kültürüne Etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 53, (242).
• David, S., ve Congleton, C. (2013). Emotional Agility. Harvard Business Review, 91(11), 125-131.
• David, S. (2016). Emotional Agility: Get Unstuck, Embrace Change and Thrive in Work and Life. USA: Penguin.
• Ellez, M. (2012). Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Özellikler. (A. Tanrıöğen Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fullan, M. (2001). Leading in a culture of change. Jossey-Bass.
• Fullan, M. (2020). Leading in a culture of change. John Wiley & Sons.
• Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. Bantam Books.
• Graetz, F. (2000). Strategic Change Leadership. Management Decision. 38(8), 550-564. Hayward, S. (2018). The Agile Leadership. How to Create an Agile Business in the Digital Age. New York: Kogan Page.
• Heifetz, R., Grashow, A., ve Linsky, M. (2009). The practice of adaptive leadership: Tools and tactics for changing your organization and the world. Harvard Business Press.
• Higgs, M., ve Rowland, D. (2001). Developing Change Leaders: Assessing the Impact of a Development Programme. Journal of Change Management, 2(1), 47-64.
• Hogan, R., Curphy, G.J. ve Hogan, J. (2002). What we know about leadership: effectiveness and personality. American Psychologist, 49(6), 493-504.
• Homburg, C., Jozić, D., ve Kuehnl, C. (2017). Customer Experience Management: Toward Implementing an Evolving Marketing Concept. Journal of the Academy of Marketing Science, 45(3), 377-401.
• Inam, H. (2017). To Lead In A VUCA World, Practice Leadership Agility. Forbes. https://www.forbes.com/sites/hennainam/2017/10/18/to-lead-in-a-vuca-world-practice-leadership- agility/10.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Işıldak, F. (2017). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İçerli, L., ve Çelik, R. (2020). Yeni bir liderlik yaklaşımı: çevik liderlik. S. Yılmaz (Ed.), Yönetim ve organizasyon araştırmaları. Akademisyen Yayınları. Jain, D. (2015). Leadership in the VUCA World–A Glimpse into a Few Learnings. Growth- Journal of the Management Training Insitute - SAIL, Ranchi. 43(2).
• Joiner, W. B., & Josephs, S. A. (2006). Leadership Agility: Five levels of Mastery for Anticipating and Initiating Change. Volume 307. John Wiley & Sons.
• Joiner, W. B., ve Josephs, S. A. (2007). Developing agile leaders. Emerald Group Publishing, 39(1), 35-42.
• Joiner, B. (2014). Leadership Agility: A Global Imperative. Journal of Diaologu.
• Kail, E. G. (2011). Leading Effectively in a VUCA Environment: A is for Ambiguity. Harvard Business Review. January, 6.
• Kanbur, E., ve Özyer, K. (2016). Çalışanların Bireysel Yaratıcılık Düzeylerinin İç Girişimcilik Performanslarına Etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(2), 264-275.
• Kotter, J. P. (1996). Leading Change. Harvard Business School Press.
• Kouzes, J. M., ve Posner, B. Z. (2017). The leadership challenge: How to make extraordinary things happen in organizations (6th ed.). Jossey-Bass.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Lawrence K. (2013). Developing Leaders in a VUCA Environment. UNC Kenan-Flagler Business School.
• Leithwood, K. (2005). Transformational Leadership. In The Essentials of School Leadership. London.
• McKenzie, J. ve Aitken, P. (2012). Learning to lead the knowledgeable organization: Developing leadership agility. Strategic HR Review, 11(6), 329-334.
• Mulder, P.(2018). Agile Leadership. Retrieved https://www.toolshero.com/leadership/agile-leadership/ adresinden 12.03.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Neff, K. D., ve Harter, S. (2013). The Role of Self-Compassion in Emotional Well-Being. In S. J. Lopez (Ed.), The Oxford Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press.
• Öksüz Gül, F., ve Çetin, M. (2022). Development of Organizational Agility Scale in Higher Education: A Validity and Reliability Study. Yükseköğretim Dergisi, 12(3), 384-396.
• Özdemir, A. N. (2020). Okul Yöneticilerinin Çevik Liderlik Özelliklerinin Örgütsel Bağlılığa Etkisi: İngiltere ve Türkiye Okullarında Karşılaştırmalı Bir Analiz. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Özdemir, N., ve Çetin, M. (2019). Çevik Liderlik Ölçeğinin Geliştirilmesine Yönelik Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması: Eğitim Örgütleri Üzerine Bir Uygulama. Research Studıes Anatolıa Journal, Vol: 2 Issue: 7 ; pp: 312-332
• Özülke, F. (2015) Günümüz dünyası “VUCA” dünyası: şimdilerde adaptif olamayan var olamıyor! http://fusunozulke.com/gunumuz-dunyasi-vuca-dunyasi-simdilerde-adaptif-olamayan-var-olamiyor/, adresinden 20/12/2023 tarihinde erişilmiştir.
• Parker, D. W., Holesgrove, M., ve Pathak, R. (2015). Improving Productivity with Self-Organised Teams and Agile Leadership. International Journal of Productivity and Performance Management. 64(1), 112-128.
• Rigby, D. K., Sutherland, J., ve Takeuchi, H. (2016). Embracing agile. Harvard Business Review, 94(5), 40-50.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (4th ed.). Jossey-Bass.
• Schermelleh-Engel, K.,ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schermerhorn, J. R., Jr., Hunt, J. G., & Osborn, R. N. (2002). Organizational Behaviour. 7th edn. USA: John Wiley & Sons, Inc.
• Schwaber, K., & Beedle, M. (2002). Agile Software Development with Scrum. Volume 1. Upper Saddle River: Prentice Hall.
• Sherlin, M. (2018). The Importance of Agility and User Feedback in Today’s Market Three Pillar Global. https://www.3pillarglobal.com/insights/the-importance-of agility-and-user feedback-in-todays-market adresinden 03.05.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eğitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler ve Lirsel Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Tashakkori, A. ve Teddlie, C. (2010). Sage Handbook Of Mixed Methods in Social & Behavioral Research (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Teece, D. J., Pisano, G., ve Shuen, A. (1997). Dynamic Capabilities and Strategic Management. Strategic Management Journal. 18(7), 509-533.
• Uğur, Ö. (2019). Çevik Liderlik ve Eğitimde Dönüşüm: Yeni Yaklaşımlar. Eğitim ve Yönetim Dergisi, 27(4), 455-470.
• Valencia, E. (2013). Three key leadership areas in leadership agility: A study of Head Start Leaders in the state of California (Doctoral dissertation, University of La Verne).
• Warschauer, M. (2004). Technology and Social Inclusion: Rethinking the Digital Divide. Cambridge, MA: MIT Press.
• Venezian, L., Hooper, J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yılmaz, F. Ç., ve Özgenel, M. (2023). Agile Leadership as An Antecedent of School Effectiveness: A Relational Investigation on Teachers, Journal of Education and Future, 23, 27-40.