Öğretmenlerin Öğrenciler ve Veliler Tarafından Uğradıkları Yıldırma Yaşantılarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 724 - 751

Zafer Yaşar Turap , Emine Babaoğlan Çelik

https://doi.org/10.51460/baebd.1532304

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin öğrenciler ve veliler tarafından maruz kaldıkları yıldırma yaşantılarını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda derinlemesine inceleme yapmak için nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni tercih edilmiştir. Araştırma 2023-2024 eğitim öğretim yılında, ………. ilinde kamu okullarında görev yapan 20 öğretmenle yürütülmüştür. Veriler görüşme formuyla toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenler; öğrenciler ve veliler tarafından yıldırmaya maruz kalmaktadırlar. Öne çıkan yıldırma davranışları; telefon aramaları ile rahatsız edilmek, telefon mesajları ile rahatsız edilmek, tehdit edilmek, şikâyet edilmek, iftiraya uğramak, suçlanmak, dedikodu yapılması, öğretmenliğinin sorgulanması ve dersi sabote etmek olarak görülmüştür. Yıldırmanın nedenleri; örgütsel ve kişisel nedenler olarak incelenmiştir. Öğretmenler; iletişim problemi olan, dedikoducu, bencil, psikolojik sorunları olan velilerin; öfke problemi olan, ders başarısı düşük, psikolojik sorunları olan öğrencilerin, yıldırmaya neden olduğunu söylemişlerdir. Öğretmenlere göre işini doğru yapmaya çalışmak yıldırmanın en önemli nedenidir. Yıldırmanın öne çıkan örgütsel sonuçları; motivasyon kaybı ve okula gitmek istememe olarak görülmüştür. Yıldırmanın öğretmenlere yansıyan sonuçları; aile içinde huzursuzluk, öfke problemi ve fiziksel yorgunluk olarak ortaya çıkmaktadır. Öğretmenler yıldırmayla baş etme yöntemi olarak; güçlü olmaya çalışmak, milli eğitim müdürlüğünden destek almak, sendikal ve hukuksal destek almak, iş arkadaşlarından destek görmek, rehberlik servisinden destek görmek gibi yollar kullanmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik taciz, Psikolojik yıldırma, Psikolojik şiddet, Zorbalık

Kaynakça

• Akan, D., Yıldırım, İ., & Yalçın, S. (2013). Okul yöneticilerine aşağıdan yukarı doğru uygulanan yıldırma (mobbing) davranışları. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 646-659.
• Akgeyik, T., Güngör, M., & Uşen, Ş. (2007). Individual and organisational consequences of mobbing in the workplace: Case of banking sector in Turkey (a survey). Journal of Academy of Business and Economics, 7(3), 150-157.
• Altunay, E., Oral, G., & Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 62-80.
• Amat, F. I. (2023). Acoso laboral en el sector sanitario: Una revision bibliografica [Trabajo de fin de master]. Miguel Hernandez Universitas.
• Atman, Ü. (2012). İşyerinde Psikolojik Terör: Mobbing. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3(1), 157-174.
• Aydın, S., & Bayazıt, İ. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. M. Çelebi (Ed.), Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik (ss. 182-209). Pegem Akademi.
• Babaoğlan, E., Çelik, E., & Nalbant, A. (2018). İdeal öğrenci velisi üzerine nitel bir çalışma. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 51-65. https://doi.org/10.19160/ijer.370497
• Babaoğlan, E., Nalbant, A., & Çelik, E. (2017). Okul başarısına okul yöneticisinin etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 93-109. https://doi.org/10.21764/efd.82932
• Blase, J., & Blase, J. (2003). The phenomenology of principal mistreatment: teachers perspectives. Journal of Educational, 41(4), 367-422.
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (2022). Eğitimde nitel araştırma teori ve metodlara giriş (S. Balcı & B. Ahi, Çev.). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Camerino, A. A. & Marlasca, M. M. O. (2018). El acoso laboral en el ambito sanitario. Medicina Clinica, 150(5), 198-201. https://doi.org/10.1016/j.medcli.2017.06.034
• Cemaloğlu, N. (2007). The exposure of primary school teachers to bullying: An analysis of various variables. Social Behavior and Personality: an international journal, 35(6), 789-802.
• Cemaloğlu, N., & Ertürk, A. (2008). Öğretmen ve okul müdürlerinin maruz kaldıkları yıldırmanın yönü. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 46, 67-86.
• Cemaloğlu, N., & Okçu, V. (2012). İköğretim okulu yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin yıldırma (mobbing) yaşama düzeyleri arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 214-239.
• Cemaloğlu, N., & Şahan, G. (2014). Akademisyenlerin üniversitelerde karşılaştıkları mobbing ve başa çıkma yolları. F. Uluğ, K. A. Ertan & H. Özgen (Ed.), II. Kamu Etiği Seçilmiş Kongre Bildirileri (1. Basım, s.484-501). Todaie Yayınları.
• Ceran, E. B., & Pınar, R. İ. (2022). İşyerinde mobbing davranışına ilişkin meta analiz temelli bir araştırma. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 237-281. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1115949
• Creswell,J.W., (2018), Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni, (Çev. M. Bütün ve S.B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2014). İşyerlerinde psikolojik taciz (mobbing) bilgilendirme rehberi. https://www.csgb.gov.tr/media/1327/i%C5%9Fyerlerinde-psikolojik-taciz-mobbing-bilgilendirme-rehberi-2014.pdf
• Çelebi, N., & Taşçı, G. (2014). Öğretmenlerin maruz kaldığı mobbing (yıldırma). Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 5(9), 43-66.
• Çelik, E. (2013). Kitle haberleşme araçlarının gençlerin dil ve anlam algısına etkisi. Yeni Türkiye Dergisi, 55, 1243-1256.
• Çelik, E. (2019). Modernleşme sürecinde toplumsal bilincin dönüşümü ve eğitim yönetimine yansımaları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(2), 521-546. doi: 10.23863/kalem.2019.138
• Çelik, E. (2018). Modern toplumda serbest zamanın işlevi ve planlanması. Akademik Hassasiyetler 5(9), 77-92.
• Çelik, E. (2005). Mobbing ve mobber kavramları üzerine. Türk Dili Dergisi, 89(641), 479.
• Çelik, E. (2024). Toplumsal bozulmanın yönetsel parametreleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(1), 44-60.
• Çelik, S., & Peker, S. (2010). Mobbing perceptions of high school teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 1617-1623. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.12.375
• Çetin, F., Polat, G., & Yücel, C. (2023). Okul müdürlerinin maruz kaldığı ters mobbing eylemleri. Toplum, Eğitim ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(2), 110-131.
• Çivilidağ, A. (2015). Farklı örgütsel yapılarda işyerinde psikolojik tacizin (mobbing) yaygınlığı, önlenmesi ve cinsiyet değişkeni üzerine nitel bir analiz, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (46), 118-147.
• Davenport, N. Z.,Schwartz, R. D., & Elliott, G. P. (1999). Mobbing: Emotional abuse in the American workplace. Civil Society Publishing.
• Dişli, M. T. (2022). Kadın okul yöneticisi olmanın zorlukları ile yaşadıkları mobbing durumlarının değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Harran Üniversitesi.
• Doğancı, D. E., & Çakrak, R. (2016). Hukuki düzenlemeler çerçevesinde psikolojik taciz (mobbing) ve ispat yükü. Karatahta İş Yazıları Dergisi, 6, 77-106.
• Ersoy, A. F. (2019). Nitel araştırma desenleri. A. Şaban ve A. Ersoy (Ed), Fenomenoloji (ss. 81-139). Anı Yayıncılık.
• Ertürk, A. (2013). Mobbing behaviour: Victims and the affected. Educational Sciences: Theory and Practice, 13(1), 169-173.
• Feda, D.M., Gerberich, S.G., Ryan, A.D., Nchreiner, N. M., & McGovern, P.M. (2010). Written violence policies and risk of physical assault Minnesoa educators. Journal of Pubic Health Policy, 31(4), 461-477.
• Given, L. M. (2021). 100 soruda nitel araştırma. (A. Bakla & İ. Çakır, Çev.). Anı Yayıncılık. (Orijinal baskı, 2016)
• Gökçe, A. T. (2009). Mobbing: İş yerinde yıldırma kavramsal çerçeve. Üniversite ve Toplum Dergisi, 9(2), 1-9.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B, & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri teorik çerçeve-pratik öneriler 7 farklı nitel araştırma yaklaşımı- kalite ve etik hususlar. Seçkin Yayıncılık.
• Hilal, Ö., Elif, D. E., Nazenin, İ., Aynur, M., & Faikoğlu, R. (2015). Mobbing (psikolojik yıldırma), örgüt üzerindeki etkileri ve çözüm önerileri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2(1), 27-33.
• Işık, F. K., & İnegöl, F. (2023). Öğretmenlerin mobbing (yıldırma) davranışlarına ilişkin görüşleri (Altıeylül ilçesi örneği), International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(73), 3933-3944. http://dx.doi.org/10.29228/sm ryj.70911
• Jennifer, D., Cowie, H., & Ananiadou, K. (2003). Perceptions and experience of workplace bullying in five different working populations. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 29(6), 489-496.
• Kalkan, A. & Sağlam M. (2022). Lise son sınıf öğrencilerinin salgın döneminde sınava yönelik ders çalışma alışkanlıklarının çeşitli değişkenlerle incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(19), 272-287. https://doi.org/10.46778/goputeb.1079997
• Kanık, L. (2023). Mobbing (iş yerinde yıldırma/taciz) olgusu: Kütüphaneler açısından bir inceleme. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(4), 548-569.
• Karataş, G. (2023). Investigation of mobbing exposure of female teachers working in schools by female administrators. International Social Sciences Studies Journal, 9(110), 6320- 6328. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.69319
• Kaya, N., & Han, B. (2022, Kasım 12-13). Öğretmenlerin karşılaştığı yıldırma (mobbing) davranışlarının incelenmesi [Sözlü bildiri]. XII. Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Konferansı, Antalya, Türkiye.
• Konaklı, T. (2011). Üniversitelerde yıldırma ve kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Küçükçayır, G. A. (2016). Eğitimcilerin yıldırma davranışları üzerine nitel bir araştırma [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Başkent Üniversitesi
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. Europen Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184.
• Matthiesen, S. B., & Einarsen, S. (2007). Perpetrators and targets of bullying at work: Role stress and individual differences. Violence and victims, 22(6), 735-753.
• Mercanlıoğlu, Ç. (2010). Çalışma hayatında psikolojik tacizin (mobbing) nedenleri, sonuçları ve Türkiye’deki hukuksal gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 37-46.
• Merriam, S. B. (2018). Qualitative research: A guide to design and implementation (S. Turan, Trans.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018, Temmuz 30). Erişim adresi, https://www.meb.gov.tr/147-kapatildi-quot444-0-632quot-numarali-hattandanisma-hizmeti-verilecek/haber/16886/tr
• Öz, H. (2019). Veri temelli okul yöneticisi seçme, yetiştirme ve görevlendirme modeli. Journal of Social Sciences And Education, 2(2), 311-334.
• Öz, H. (2022). Sosyal girişimsel liderlik: Eğitim kurumlarında sosyal değer yaratmanın sürdürülebilir yolu. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 3693-3716. https://doi.org/10.37669/milliegitim.940654
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Resmi Gazete. (2023). Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230411-1.htm
• Sağlam, M. (2014). The legalization process of 4+4+4 in the narratives of the primary school teachers in yozgat city center in turkey. Journal of Education and Future, 5, 117-127.
• Sağlam, M., Özbay Karlıdağ, İ., & Korkmaz, R. B. (2021). Preschool Teachers' Views on Guidance and Psychological Counseling Services in Early Childhood Education. Education Quarterly Reviews, 4(4), 124-132.
• Şahin, B. (2022). Devlet ve özel okul çalışanlarının mobbinge (yıldırma) maruz kalma durumları. International Social Sciences Studies Journal, 8(95), 836-850. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.3858
• TBMM Komisyon Raporu (Nisan 2011). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) ve çözüm önerileri. https://www5.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/komisyon_rapor_no_6.pdf
• Tınaz, P. (2011). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). Beta Yayıncılık.
• Tınmaz, A. K., & Yıldırım, E. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin karşılaştıkları yıldırmaya ilişkin fenomenolojik bir araştırma. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(2), 36-56.
• Tutar, H., & Uslu, F. (2018). Mobbing Hukuku. Adalet Yayınevi.
• Türkiye Psikiyatri Derneği (2023, Ocak 10). Yıldırma (mobbing). https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/15/yildirma-mobbing.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırımalp, S., & Tur, G. (2021). Covid 19 salgın sürecinde Mobbing Sorunu: Evden çalışan beyaz yakalılar üzerine bir araştırma. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 171-186.
• Yılmaz, C. (2020). Mobbing üzerine nitel bir araştırma: Astlarından üstlerine uygulanan mobbing. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 12(1), 19-33.
• Yücetürk, E. E. (2012). İşyerlerindeki yıldırma eylemlerini önlenmede sendikaların rolü: Nitel bir araştırma. Çalısma ve Toplum, 35(4), 41-72.