İlköğretim Okullarında Kriz Yönetimi

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 213 - 240

Mehmet Erdoğan , Zeynep Tanrıöğen

https://doi.org/10.51460/baebd.1549491

Öz

Bu araştırma, kamu ilköğretim okullarındaki yöneticilerin sergiledikleri kriz yönetim becerilerinin değerlendirilmesi ve ilgili uygulamaların incelenmesi amacını taşımaktadır. Karma yöntem olarak tasarlanan araştırmanın nicel boyutu için evren, 2022-2023 eğitim öğretim yılında Uşak il merkezindeki Hatay ve çevre illerden gelen depremzede öğrencilerin bulunduğu okullardaki 1500 ilkokul ve ortaokul öğretmeninden oluşmaktadır. Örneklem ise 251 ilkokul ve ortaokul öğretmeninden seçilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda ise, nicel sonuçlara göre kriz yönetim beceri düzeyi en yüksek ve en düşük olan okul yöneticileri amaçlı örneklem yoluyla seçilmiştir. Aksu ve Deveci'nin (2009) tasarladığı Kriz Yönetimi Becerileri ölçeği ile veriler elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, ilköğretim okullarında görevli yöneticilerin kriz yönetimi becerileri genel ve tüm alt boyutlarda "yüksek düzeyde" olarak değerlendirilmiştir. Ancak, okullar özelinde genel puanlar incelendiğinde, öğretmen algılarına göre yöneticiler arasında kriz yönetim becerileri bakımından düşük olanlar olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum, yöneticilerin okulu oluşturan paydaşlar ile iletişim ve kriz yönetim süreçlerindeki koordinasyonunun yetersiz olduğu kanısını desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

İlköğretim, ilkokul, ortaokul, yönetici, kriz, kriz yönetimi

Proje Numarası

2

Kaynakça

• Akdemir, A. (1997). Yönetim düşüncesindeki dönüşümler ve dönüştürücü liderlik profili. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Cilt 1). İstanbul.
• Aksoy, H., & Aksoy, N. (2003). Okullarda krize müdahale planlaması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37-49.
• Aksu, A., & Deveci, S. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin kriz yönetimi becerileri. e-Journal Of New World Sciences Academy, 4(2), 448-464.
• Aksu, A. (2009). Kriz yönetimi ve vizyoner liderlik. Journal of Yaşar University, 4(15), 2435-2450.
• Akış, H., & Sarımsakcı, Y. (2023). Kriz dönemlerinde okul yöneticilerinin liderlik ve iletişim becerileri. Educational Leadership and Crisis Management Journal, 12(3), 1158.
• Allinson, R. E. (1993). Global disasters: Inquiries into management ethics. Prentice Hall.
• Arastaman, G., Fidan, İ. Ö., & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75.
• Ata, N. S. (2023). Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin kriz yönetimi bağlamında değerlendirilmesi. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(Özel Sayı), 59-77.
• Aykaç, B. (2001). Kamu yönetiminde kriz ve kriz yönetimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 125.
• Boin, A., 't Hart, P., Stern, E., & Sundelius, B. (2005). The politics of crisis management: Public leadership under pressure. Cambridge University Press.
• Bozkurt, Ö., Ergun, T., & Sezen, S. (1998). Kamu yönetimi sözlüğü. TODAİE Yayınları.
• Bozgeyik, A. (2008). Krizlerden yükselerek çıkın. BAMM Yayınları.
• Bundy, J., Pfarrer, M. D., Short, C. E., & Coombs, W. T. (2017). Crises and crisis management: Integration, interpretation, and research development. Journal of Management, 43(6), 1661-1692. https://doi.org/10.1177/0149206316680030
• Can, H. (1992). Organizasyon ve yönetim. Adım Yayıncılık.
• Can, E., & Nikolayidis, U. (2023). Kriz durumlarında okul rehberlik hizmetleri: Covid-19 pandemisinin yansımaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 57, 1581-1606. https://doi.org/10.53444/deubefd.3498037
• Çakmak, S., Şahin, M., & Yılmaz, A. (2023). Öğretmenlerin deprem farkındalığına ilişkin görüşleri. Journal of Educational Psychology, 15(4), 2504-2505.
• Cener, P. (2007). Kriz yönetimi. Danismend.com. https://www.danismend.com/makale/kriz-yonetimi-2
• Coombs, W. T. (2007). Ongoing crisis communication: Planning, managing, and responding (2nd ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. W., & Sözbilir, M. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. Pegem Akademi.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Sage Publications.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research (3rd ed.). SAGE Publications.
• Çelik, K. (2004). Eğitimde acil durum yönetimi model önerisi ve uygulanabilirliği araştırması.
• Çiçek, A., & Özsezer, S. (2015). Liselerde okul yöneticilerinin kriz yönetme becerileri. The Journal Of Academic Social Science Studies, 4, 1-1. https://doi.org/10.9761/JASSS2843
• Demirtaş, H. (2000). Kriz yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 353-373.
• Duğan, Ö., Demirel, M., Akçali, S., & Kaya, M. (2024). Kriz iletişimi ve kriz yönetimi üzerine yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. İletişim Çalışmaları Dergisi, 10(3), 317-339. https://doi.org/10.17932/IAU.ICD.2015.006/icd_v010i3003
• Ertaş, B. D., & Yüner, B. (2021). Milli eğitim bakanlığının kriz yönetimine ilişkin, öğretmen ve müdür görüşleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(1), 182-196. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.871551
• Filiz, E. (2007). Kamu yönetiminde kriz yönetimi. Alfa Akademi Basım Yayım.
• Göksoy, S., & Şimşek H. (2024). Okul yönetı̇cı̇lerı̇nı̇n krı̇z yönetebı̇lme yeterlı̇lı̇klerı̇. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, (28), 42-71. http://dx.doi.org/10.29228/TIDSAD.49014
• Greene, J. C., Caracelli, V. J., & Graham, W. F. (1989). Toward a conceptual framework for mixed-method evaluation designs. Educational Evaluation and Policy Analysis, 11(3), 255-274.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (2005). Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), The Sage handbook of qualitative research (3rd ed., pp. 191–215). Sage.
• Gültekin, M. K. (2002). Krizde yönetim, krizden check-up krizden çıkış yolları. Alp Yayınları.
• Heath, R. L., & O'Hair, H. D. (Eds.). (2009). Handbook of risk and crisis communication. Routledge.
• İçen, İ., & Sezgin, N. (2024). Okul yöneticilerinin kriz yönetimi becerilerine yönelik öğretmen görüşleri. Rumeli’de Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 32(5), 612. https://doi.org/10.29000/rumelide.1454549
• Kapucu, N., & Garayev, V. (2011). Collaborative decision-making in emergency and disaster management. International Journal of Public Administration, 34(6), 366-375. https://doi.org/10.1080/01900692.2011.561477
• Karayığit, R., Gökduman, A., & Bağıbala, Z. (2024). Okul müdürlerinin kriz yönetimi ve eylem planlarının etkinliği. Journal of School Management, 26(7), 563.
• Köylü, A., Köylü, K., Yurtseven, T., Yurtseven, S., & Konak, M. (2024). Okul içi şiddet ve kriz yönetimi: Eğitim yönetiminin rolü ve etkili yaklaşımlar. International QMX Journal, 3(8), 1988-1997.
• Luecke, R. (2008). Felaketleri önleme becerisi, kriz yönetimi (Ö. Sarıkaya, Çev.). Yaylacık Matbaa.
• Maya, İ. (2014). Kamu ilkokullarında yöneticilerin sergiledikleri kriz yönetimi beceri düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri. Yönetim Bilimleri Dergisi.
• Maxwell, J. (1992). Understanding and validity in qualitative research. Harvard Educational Review, 62(3), 279-301.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). SAGE Publications.
• Mitroff, I. I., & Anagnos, G. (2001). Managing crises before they happen: What every executive and manager needs to know about crisis management. AMACOM.
• Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and practice (8th ed.). SAGE Publications.
• Noy, C. (2008). Sampling knowledge: The hermeneutics of snowball sampling in qualitative research. International Journal of Social Research Methodology, 11(4), 327-344.
• Ocak, Y. (2006). Ortaöğretim okullarında kriz yönetimi (Edirne ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne. http://yok.gov.tr
• Özer, M. A. (2008). 21. Yüzyılda yönetim ve yöneticiler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Öztürk, R., & Köse, E. K. (2024). Eğitimde kriz yönetimi: Covid-19 süreci üzerine bir inceleme. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(1), 338-360. https://doi.org/10.33400/kuje.1425854
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. SAGE Publications.
• Pauchant, T. C., & Mitroff, I. I. (1992). Transforming the Crisis-Prone Organization: Preventing Individual, Organizational, and Environmental Tragedies. Jossey-Bass.
• Pearson, C. M., & Mitroff, I. I. (1993). From crisis prone to crisis prepared: A framework for crisis management. The Academy of Management Executive, 7(1), 48-59. http://www.emeraldinsight.com
• Polat, M., Demirkol, D., & Özdemir, N. (2024). Okul yöneticilerinin mentorluk rollerine yönelik öğretmen görüşleri. Educational Mentorship Studies, 29(6), 134.
• Savcı, S. (2008). Ortaöğretim okullarında çalışan öğretmenlerin kriz yönetimine ilişkin algıları (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22(2), 63-75.
• Smith, D., & Elliott, D. (2007). Exploring the barriers to learning from crisis: Organizational learning and crisis. Management Learning, 38(5), 519-538. https://doi.org/10.1177/1350507607083205
• Sözbilir, M. (2009). Nitel veri analizi. http://fenitay.files.wordpress.com/2009/02/1112-nitel-arac59ftc4b1rmada-veri-analizi.pdf
• Töre, H. (2020). Devlet okulu ve özel okul müdürlerinin kriz yönetimi becerileri: Karşılaştırmalı bir araştırma. MEB Eğitim Yönetimi Dergisi, 33(4), 301-315.
• Tutar, H. (2000). Kriz ve stres ortamında yönetim. Hayat.
• Tutar, H. (2007). Kriz ve stres ortamında yönetim (2nd ed.). Hayat.
• Ulmer, R. R., Sellnow, T. L., & Seeger, M. W. (2010). Effective crisis communication: Moving from crisis to opportunity. SAGE Publications.
• Wang, J., & Ritchie, B. W. (2012). Understanding accommodation managers’ crisis planning intention: An application of the theory of planned behavior. Tourism Management, 33(5), 1057-1067. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2011.12.006
• Yamamoto, G. T., & Altun, D. (2023). Türkiye’de deprem sonrası çevrimiçi öğrenmenin vazgeçilmezliği. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(2), 125-136. https://doi.org/10.53444/uad.2023.145
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, C., Yıldız, H. A., Koz, H., & Aygün, S. (2024). Eğitim kurumlarında kriz yönetimi: Okul müdürlerinin pandemi dönemi deneyimleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(2), 812-828. https://doi.org/10.5281/zenodo.10695813
• Zdziarski, E. L., Dunkel, N. W., & Rollo, J. M. (2007). Campus crisis management: A comprehensive guide to planning, prevention, response, and recovery. John Wiley & Sons.