Derse Giren Öğretmenlerin İlkokul 4. Sınıf DKAB Ders Kitabı Etkinlikleri Üzerine Görüşleri

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 3334 - 3354, 28.08.2025

Suat Aydin

https://doi.org/10.51460/baebd.1670418

Öz

Ders kitapları, teknolojik gelişmelerle birlikte çeşitlenen ders araçlarının yanında kullanılmaya devam edilmektedir. Kitaplarda yer alan etkinlikler, öğretmen, öğrenci, okul ve öğretim programı gibi eğitim öğretim sürecinde etkili olan unsurlardan birisidir. Bu araştırma, İlkokul 4. Sınıf DKAB ders kitaplarındaki etkinliklerle ilgili derse giren öğretmenlerin görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Kocaeli ve Bursa’dan toplam 14 öğretmenle görüşmeler yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacının hazırladığı yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler üzerinde betimsel analiz ve içerik analizi yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular ışığında; etkinliklerde geliştirilmesi gereken yönler arasında en fazla, görselliğin, etkinlik ile çeşit sayısının yetersiz olduğu ve içeriğin öğrenci seviyelerine uygun olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Öğretmenlerin etkinliklerin sahip olması gereken özelliklerle ilgili görüşlerinden hareketle; etkinliklerin oyun-eğlence içerikli olmasını, ilgi uyandırmasını, görselliğe sahip olmasını, yazım dilinin sade ve samimi olmasını bekledikleri sonuçları tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda, bulgulardan ve literatürden hareketle, araştırmacılara ve eğitim öğretim süreçlerinin paydaşlarına bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi , DKAB ders kitabı , ilkokul 4. sınıf , etkinlik , öğretmen

Teachers Taking Classes Opinions on Primary School 4th Grade DKAB Textbook Activities

Öz

Textbooks continue to be used alongside course materials that have diversified with technological developments. The activities in the books are one of the effective elements in the education and training process, such as the teacher, student, school and curriculum. This research was conducted to reveal the opinions of teachers who took the course regarding the activities in the Primary School 4th Grade DKAB textbooks. The study was conducted with the case study design, one of the qualitative research methods. Interviews were held a total of 14 teachers from Kocaeli and Bursa. A semi-structured interview from prepared by the researcher was used as a data collection tool. Descriptive analysis and content analysis were performed on the data. In light of the findings obtained from the research; Among the aspects that need to be improved in the activities, it has been concluded that the visually, the number of activities and types are insufficient, and the content is not suitable for the student levels. Based on teachers’ opinions about the features that activities should have; It has been determined that expect the activities to be game-fun content, to arouse interest, to be visual, and the writing language to be simple and sincere. At the end of the study, some recommendations were made to researchers of education and training processes, based on the findings and literature.

Anahtar Kelimeler

Activity , DKAB textbook , primary school 4th grade , religious education , teacher

Kaynakça

• Akdaş, M. S. vd. (2021). Etkinlik tasarım prensipleri çerçevesinde ilkokul fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 34/3, 1125-1170. https://doi.org/10.19171/uefad.872675
• Akpınar, M. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabındaki etkinlikler hakkındaki görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 2/2, 338-346.
• Aktepe, V. (2014). Etkinlik temelli değer eğitiminin öğrencilerin yardımseverlik tutumlarına etkisi. Researcher 2/2, 17-49.
• Akyürek, S. (2021). Din Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Arı, K. vd. (2010). İlköğretim 6. sınıflarda geometrik kavramların öğretiminde etkinlik temelli öğrenimin öğrenci başarısına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 27/27, 99-112.
• Arın, A. (2018). Ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretiminin yaşam boyu sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi 47/217, 25-55.
• Asri̇, S. (2011). Ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretiminde öğretim programı ders kitabı uyumu (Tez No. 302293) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Aybar, F. B. (2008). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında kullanılan içerik ve etkinliklerin inanç öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleşmesine katkısı (ders kitaplarına dayalı içerik analizi)(Tez No. 228022) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ayvacı, H. & Deveci̇oğlu, Y. (2013). 10. Sınıf fizik ders kitabı ve kitaptaki etkinliklerin uygulanabilirliği hakkında öğretmen değerlendirmeleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2/2, 418-450.
• Batdı, V. (2014). Etkinlik temelli öğrenme yaklaşımının akademik başarıya etkisi (Meta-analitik ve tematik bir çalişma) / The effect of activity-based learning approach on academic achievement (A meta-analytic and thematic study)”. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 5/3, 39-55. https://doi.org/10.19160/e-ijer.12976
• Batur, Z. & Özdemi̇r, P. (2021). Türkçe ders kitabı etkinliklerinin kazanımlarla örtüşme durumları. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi 5/1, 47-68.
• Bozkurt, A. (2012). Matematik öğretmenlerinin matematiksel etkinlik kavramına dair algıları. Eğitim ve Bilim 37/166, 101-115.
• Bozkurt, A. (2018). Ortaokul 6. sınıf matematik ders kitabındaki etkinliklerin amaç, öğrenci çalışma biçimi ve uygulanabilirlik yönleriyle değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 17/66, 535-548. https://doi.org/10.17755/esosder.342636
• Bozkurt, A. & Kuran, K. (2016). Öğretmenlerin matematik ders kitaplarındaki etkinlikleri uygulama ve etkinlik tasarlama deneyim ve görüşlerinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi 17/2, 377-398. https://doi.org/10.17755/esosder.342636
• Camci, F. (2012). Aktif öğrenmeye dayalı etkinlik temelli öğretimin öğrencilerin akademik becerilerine ve öğrenme sürecine etkisi (Tez No. 312263) [Yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü-Adıyaman]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Coşkun, H. & Nari̇nç, F. N. (2018). 2017 Türkçe öğretim programı esas alınarak hazırlanan 5. sınıf türkçe ders kitabında yer alan yazma ve konuşma etkinliklerinin incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16, 409-427.
• Çakan, Z. & Karateke, T. (2021). Ortaokulda okutulan din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1, 393-415. https://doi.org/10.46353/k7auifd.908188
• Çamurcu, M. (2019). İlköğretim 4. sınıf din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabındaki görsel ögelerin kazanım ve içerik bakımından incelenmesi (Tez No. 538404) [Yüksek lisans tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Tokat]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Çenberci̇, S. & Özgen, K. (2021). Matematik öğretmen adaylarının etkinlik tasarımında günlük yaşamla ilişkilendirmeyi yansıtma becerileri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi 12/1, 70-95. https://doi.org/10.51460/baebd.838118
• Çetin, M. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde eleştirel düşünme öğretimi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4, 137-168. Çevi̇k, A. & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi 5/2, 272-286. https://doi.org/10.16916/aded.288848
• Çınar, F. (2012). Etkin öğrenmenin ilköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde uygulanması. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1, 171-190.
• Çınar, F. (2016). Din öğretiminde çoklu zekâ kuramı: ilköğretim DKAB dersi öğretim programının kuram açısından analizi ve uygulama örnekleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37, 191-243.
• Demir, O. (2012). İlköğretim 5. sınıf fen ve teknoloji dersi programındaki kazanım ve etkinliklerin çoklu zekâ kuramı açısından değerlendirilmesi (Tez No. 314243) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Demirel, Ö. (2017). Eğitimde program geliştirme kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğan, E. E. vd. (2020). Akıllı tahta kullanımının ve etkinlik temelli öğretimin öğrencilerin akademik başarısına, fene ve çevreye yönelik tutumlarına etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21/3, 1197-1215. https://doi.org/10.17679/inuefd.644449
• Epçaçan, C. & Kırbaş, A. (2018). Türkçe ders kitabı etkinliklerinin çoklu zekâ yaklaşımı temelli öğretim açısından değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi 76, 57-78.
• Erdoğan, İ. (2017). Yansıtıcı düşünmenin din kültürü ve ahlak bilgisi öğrenme adaylarının öğretmenlik uygulamalarına katkıları (Tez No. 493084) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Erhan, G. K. & Nayir, Ö. Y. (2017). Etkinlik kavramının öğretmen adaylarının bakış açısıyla farklı boyutlarda incelenmesi (Investigation of the concept of activity in different dimensions according to the perspective of pre-service teachers)”. International Journal of Social Sciences and Education Research 3/1, 283-296. https://doi.org/10.24289/ijsser.270693
• Feyzi̇oğlu, E. Y. & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim 37/164, 108-125.
• Fi̇dan, S. vd. (2018). 2017 Programına göre hazırlanan sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabının öğrenme etkinlikleri açısından değerlendirilmesi. International Journal of Social Science Research 7/2, 326-350.
• Gençalioğlu, E. N. (2022). İmam hatip ortaokulu öğrencilerinin din kültürü ve ahlak bilgisi dersi kitaplarındaki dini kavramlara hakimiyetleri üzerine bir araştırma (suluova örneği) (Tez No. 725027) [Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Amasya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gündüz, M. M. (2010). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının gagne’nin öğretim ilkelerine göre içerik açısından incelenmesi (Tez No. 278649) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Güneş, F. (2017). Alıştırmalardan etkinliklere: eğitimdeki gelişmeler. KSBD 9/2 (2017), 103-120.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretiminde etkinlik yaklaşımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi 5/1, 48-64. https://doi.org/10.16916/aded.286415
• Gürbüztürk, O. & Demi̇r, O. (2013). İlköğretim 5.sınıf fen ve teknoloji dersi programındaki kazanım ve etkinliklerin çoklu zeka kuramı açısından değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13, 99-128. https://doi.org/10.14520/adyusbd.534
• İnalteki̇n, T. vd. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf fen ve teknoloji ders kitabı etkinliklerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2/2, 63-73.
• Kana, F. & Ki̇ler, Ba. (2021). Ortaokul türkçe ders kitaplarının öğretim programındaki anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 10/2, 741-755.
• Karagöz, G. N. (2019). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretim programında namaz konusunun yeri ve ders kitaplarına yansıması (Tez No. 735854) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Kars]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaya, A. (2008). MEB tarafından hazırlatılan ilköğretim 4. ve 5. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklere ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Tez No. 220057) [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Zonguldak]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaya, Aysun - Azar, Ali. (2010 ). İlköğretim 4. ve 5. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklere ilişkin öğretmen görüşleri. Milli Eğitim Dergisi 40/187 (2010), 269-292.
• Kayahan, E. G. & Özyurt, M. (2020). 5. Sınıf bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretmen rehber kitabındaki etkinliklerin etkinlik tasarım prensipleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi 10/3, 1007-1023. https://doi.org/10.24315/tred.733889
• Kerpiç, A. & Bozkurt, A. (2011). Etkinlik tasarım ve uygulama prensipleri çerçevesinde 7. sınıf matematik ders kitabı etkinliklerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/16, 303-318.
• Koç, M. H. (2019). Sınıf öğretmenlerinin etkinlik hazırlama ve uygulama süreçlerinin değerlendirilmesi. Yaşadıkça Eğitim 33/1, 69-84.
• Muradoğlu, Ü. & Işık, A. D. (2019). İlkokul üçüncü sınıf türkçe ders kitabı etkinliklerinin sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi 4/1, 19-39. https://doi.org/10.29250/sead.530039
• Mutlu, H. H. & Yurt, E. E. (2019). 6. Sınıf türkçe ders kitabındaki etkinliklerin öğrenme alanlarına dağılımının incelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD) 9/3, 469-474.
• Özdemir, S. (2011). İşbirlikçi öğrenme yönteminin din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde kullanılması. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 11/3, 145-162. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344302
• Özden, Y. (2014). Öğrenme ve öğretme (13. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özmantar, M. F. vd. (2010). Sınıf öğretmenlerinin etkinlik kavramına ilişkin algıları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi 30, 379-398.
• Öztürk, B. & Öztürk, F. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının etkinlik kavramına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi 28/5, 2009-2018.
• Öztürk, F. & Işık, A. (2018). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının etkinlik hazırlama süreçlerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi 13/26, 513-545.
• Öztürk, F. & Işık, A. (2020). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının etkinlik kavramına yönelik algılarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/1, 47-63. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.522307
• Öztürk, F. & Öztürk, B. (2016). Fen bilgisi öğretmeni adayların etkinlik kavramına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi 68, 101-116.
• Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul türkçe ders kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 64, 563-580. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4047
• Sığrı, Ü. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (2. baskı). Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Şahan, H. H. (2000). Sosyal bilgiler dersinin bilimsel davranışları kazandırma yönünden öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 98768) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Balıkesir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şirin, E. T. (2012). Sosyal bilgiler eğitiminde kullanılan ders, öğrenci çalışma ve öğretmen kılavuz kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi (Tez No. 319481) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Taş, T. A. (2015). Sosyal bilgiler ders kitabı etkinliklerinin öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi: yatağan örneği (Tez No. 412186) [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-Muğla]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tosun, Cemal vd. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu din kültürü ve ahlak bilgisi 4-8 (1. basım). Ed. Leyla Küçükahmet. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tutmaz, A. (2020). Ortaokul din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarının öğrencilerin gelişim düzeylerine uygunluğu (5. ve 8. Sınıflar) (Tez No. 616549) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ulum, H. (2017). MEB İlkokul 2, 3 ve 4. sınıf türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yenilenmiş bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Tez No. 473546) [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü-Mersin]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ulum, H. & Taşkaya, S. M. (2019). İlkokul 2, 3 ve 4. sınıf türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yenilenmiş bloom taksonomisine göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi 27/1, 107-118. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2380
• Yalçın, S. (2020). İlkokul üçüncü sınıf matematik ders kitaplarının içerdiği etkinlikler ve sorular bağlamında incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/1, 18-34. https://doi.org/10.17556/erziefd.463013
• Yıldırım, A. - Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırmayYöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yılmaz, M. (2015). Din kültürü ve ahlak bilgisi materyal kitabı. Ankara: DEM.
• Zengin, M. vd. (2018). Din, ahlak ve değerler öğretimi için eğitsel oyunlar (3. baskı). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2014). Milli eğitim bakanlığı okul öncesi ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. https://kadisehri.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_11/07101659_Okul_Oncesi_ve_YlkoYretim_YonetmeliYi.pdf adresinden 24 Ağustos 2024 tarihinde alındı.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı (ilkokul 4 ve ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_12/06191203_dkab_2018_ortaogretim.pdf adresinden 24 Nisan 2023 tarihinde alındı.
• T.C. Mili Eğitim Bakanlığı. (2023). Talim terbiye kurulu başlanlığı ders kitapları hakkında merak edilenler. https://fethiye.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_11/12095522_ders_kitaplarY_inceleme_1.pdf adresinden 31 Haziran 2025 tarihinde alındı.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıf). https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programdin45678Onayli.pdf adresinden 21 Haziran 2025 tarihinde alındı.