THE PLACE OF SAKAL-I SHERIF IN THE OTTOMAN TRADITION AND THE MOSQUES THAT MAINTAIN THE SAKAL-I SHERIF IN BULGARIA

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 85 - 111, 12.07.2019

Bahriye Güray Gülyüz

https://doi.org/10.30903/Balkan.584102

Cited By: 1

Öz

The love for Muhammad has been a unifying element for Muslim
Turks in every geography. This love, which is not confined to the person of the
Prophet, has been extended to include the people and things that he is in
contact with. Particularly, the parts of the body of the Prophet have a special
importance for Muslims. Among these elements, which are protected as sacred
entrances, the sakal-ısherifs(hair
from Prophet’s beard) dominate in number.

In the Ottoman tradition, the sakal-ı sherifs were kept in the appropriate places of clothing and
were generally preserved in their private enclosures in mosques and households,
and were visited on blessed days and nights. This tradition was carried to
different geographies with the Ottomans.It is known that some of the mosques in Bulgaria, which
is one of the first places to be conquered by the Ottomans in the Balkans, kept
the sakal-ı sherifs. However,
depending on the region's emergence of Ottoman rule, it became difficult to
determine the number of these structures. Some of the sakal-ı sherifs in the mosques in Bulgaria have survivedand some have
been forgotten. In this study, it will be tried to determine the mosques that maintain
the holy beard in Bulgaria based on the existing examples and architectural tradition.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, Ottoman tradition, mosque, sacred relics, sakal-ı sherif

OSMANLI GELENEĞİNDE SAKAL-I ŞERİFİN YERİ VE BULGARİSTAN’DA SAKAL-I ŞERİF MUHAFAZALI CAMİLER

Öz

Hz. Muhammed’e duyulan sevgi, her coğrafyada Müslüman
Türkler için birleştirici bir unsur olmuştur. Peygamber’in şahsıyla sınırlı
kalmayan bu sevgi, O’nun temas halinde olduğu kişi ve eşyaları kapsayacak
şekilde geniş tutulmuştur. Özellikle Peygamber’in vücuduna ait parçalar
Müslümanlar için ayrı bir öneme sahiptir. Kutsal birer emanet olarak korunan bu
unsurlar arasında sakal-ı şerifler sayıca çoğunluktadır.

Osmanlı geleneğinde sakal-ı şerifler kıyafetlerin uygun
yerlerinde taşınabildiği gibi genellikle camiler, tekkeler ve hanelerde özel
muhafazaları içinde korunur, mübarek gün ve gecelerde ziyaret edilirdi. Bu
gelenek Osmanlılarla birlikte farklı coğrafyalara da taşınarak devam
ettirilmiştir.

Balkanlar’da Osmanlılar
tarafından fethedilen ilk yerlerden biri olan Bulgaristan topraklarındaki bazı
camilerde sakal-ı şeriflerin muhafaza edildiği bilinmektedir. Ancak bölgenin
Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasına bağlı olarak bu yapıları tespit etmek
zorlaşmıştır. Bulgaristan’daki camilerde korunan sakal-ı şeriflerden bazısı
günümüze ulaşmayı başarırken, bazısının varlığı unutulmuştur. Bu çalışmada,
mevcut örnekler ve mimari gelenekten hareketle Bulgaristan’da sakal-ı şerif
muhafaza eden camiiler tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Osmanlı geleneği, cami, kutsal emanetler, sakal-ı şerif

Kaynakça

• ABDÜLAZİZ Bey, Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri, Yay. Haz., Kazım Arısan ve Duygu Arısan Günay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995. AYVERDİ, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Bulgaristan, Yunanistan, Arnavutluk IV (4.,5.,6. Kitap), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 2000.
• ________, İstanbul Mimari Çağının Menşei Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul, ty.
• BOZKURT, Nebi, “Sakal-ı Şerif”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt. 36, 2009, s. 2-3.
• DOĞRU, Halime, XIII.-XIX. Yüzyıllar Arasında Rumeli’de Sağ Kolun Siyasi, Sosyal, Ekonomik Görüntüsü ve Kozluca Kazası, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2000.
• FERLİTAŞ, Meral Bayrak - ERDOĞAN, Meryem Kaçan, “Rusçuk’ta Osmanlı Vakıfları”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri Rusçuk, (Edt.) Meral Bayrak FERLİTAŞ, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011, s. 169-226.
• GÜLYÜZ, Bahriye Güray, Bulgaristan’da Osmanlı Dini Mimarisi (Cami, Türbe, Tekke ve Zaviyeler), MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Mehmet Zeki Sönmez, İstanbul 2016.
• KAYA, Miyase Koyuncu v- TEZCAN, Betül, “19. Yüzyılda Varna Vakıfları: Savaşların Gölgesinde Hayırseverlik”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri 2, (Edt.) Zafer GÖLEN ve Abidin TEMİZER, Gece Kitaplığı, Ankara 2017, s.673-706.
• KAZANCIGİL, Ratıp ve GÖKÇE, Nilüfer, Dağdevirenzade Mustafa Şevket Bey’in Edirne Tarihi ve Balkan Savaşı Anıları, Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları, Edirne 2005.
• KİEL, Machiel, “Hezargrad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 17, 1998, s. 297-300.
• ________, “Karlova”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, 2001, s. 508-509.
• ________, “Rusçuk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 35, 2008, s. 246-250.
• ________, “Varna”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 42, 2012, s. 524-527.
• ________, “Yanbolu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 43, 2013, s. 312-315.
• ________, “Balçık”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/balcik, (Erişim tarihi 16.09.2018).
• KOÇU, Reşad Ekrem, Topkapu Sarayı, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, İstanbul 1960.
• MİKOV, Lubomir,“ArhitekturniOsobenostina Kurşunlu Djamiya i Yalı Djamiya v Karlovo”, Balgarski Folklor, Sayı 2, Sofya, 2006 s. 125-131.
• “Djamiyatana İbrahim Paşa i “İbrahim Paşa” Djaniya v Razgrad”, Osmanska Arhitektura i İzkustvo v Balgariya, İzbrani Studii, T. 1, Akademiçno İzdatelstvo Prof. Marin Drinov, Sofya 2012, s. 46-61.
• “Osmanskim Pametnitsiva v Varnensko (Namazgah-Çeşmi i Djamiyata v Suvorovo”, Osmanska Arhitektura i İzkustvo v Balgariya, İzbrani Studii, T. 1, Akademiçno İzdatelstvo Prof. Marin Drinov, Sofya 2012, s. 91-117.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
• POLAT, Mahir ve SEVİM, İrfan, “Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Sakal-ı Şerif Muhafazalarının Restorasyonu”, Restorasyon Yıllığı, Sayı: 1, İstanbul 2010, s. 123-128.
• TAY, Lokman, “Kırşehir/Mucur Camileri”, SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Cilt 10, Sayı 20, Aralık 2017, s. 691-729.
• TOPCHIEV, Mehmed, Mosques and Moslems in Bulgaria, Sofia Press, Sofia, byy.
• UŞAKLIGİL, Halit Ziya, Saray ve Ötesi, Özgür Yayınları, İstanbul, 2012.
• ÜNÜVAR, Safiye Ünüvar, Saray Hatıralarım, Cağaloğlu Yayınevi, İstanbul 1964.
• YILMAZ, Mehmet Emin, Bulgaristan Hacıoğlu Pazarcığı’ndaki (Dobriç) Camiler ve Çeşmeler, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Can Mehmet Hersek, Ankara 2006.
• http://yambol-life.com/news.php?id=569 (Erişim tarihi 10.09.2018).