THE END OF A POLITICAL CRISIS: FERDINAND’S OFFICIAL RECOGNITION AS BULGARIAN PRINCE AND HIS VISIT TO ISTANBUL (1896)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 431 - 469, 31.12.2023

Ergün Hasanoğlu

https://doi.org/10.30903/Balkan.1411719

Öz

Prince Alexander of Battenberg was deposed by a coup d’état on 9/21 August 1886. Although he was restored to the throne by a counter-coup led by Stefan Stambolov, the Russian Emperor Alexander III’s disapproval of this return caused the prince to abdicate. This led to a political crisis that would last for many years. This study has two main aims. The first one shows the decisions taken, the concessions it made, and the initiatives taken by the Government of Konstantin Stoilov (1894-1899) in order to put an end to this political crisis in the Principality of Bulgaria, which was affiliated with the Ottoman Empire with the Treaty of Berlin. The other is to convey the dynamics created by the status quo and to give information about Ferdinand’s visit to the Ottoman state after the legitimation of his principality before all the Great Powers. In the study, Ottoman and Bulgarian archive documents were used. In addition, some research works in Turkish and Bulgarian and the memories of witnesses of the period were used. Some issues of the newspapers of the period related to the subject were examined

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Principality of Bulgaria, Russia, Abdulhamid II, Ferdinand

BİR SİYASÎ KRİZİN SONU: FERDİNAND’IN BULGAR PRENSİ OLARAK RESMEN TANINMASI VE İSTANBUL ZİYARETİ (1896)

Öz

Prens Aleksandır Batenberg, kendisine yapılan 9/21 Ağustos 1886 tarihli darbe ile tahttan indirildi. Stefan Stambolov’un liderliğinde yapılan karşı darbe ile tekrardan tahta geri dönse de Rus İmparator III. Aleksandr’ın bu dönüşe onay vermemesi, prensin tahttan feragat etmesine sebep oldu. Bu da uzun yıllar gündemi meşgul edecek bir siyasî krizi doğurdu. Bu çalışmanın iki temel amacı vardır. İlki, Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devleti’ne bağlı Bulgaristan Prensliği’nde yaşanan bu siyasî krize son verilebilmesi adına Konstantin Stoilov Hükümeti’nin (1894-1899) aldığı kararları, verdiği tavizleri ve ettiği teşebbüsleri göstermektir. Diğeri ise statükonun yarattığı dinamikleri aktararak prensliğinin tüm büyük güçler nezdinde meşrulaşmasının ardından Ferdinand’ın Osmanlı başkentine yaptığı ziyaret ile ilgili bilgiler vermektir. Çalışmada Osmanlı ve Bulgar arşiv belgeleri kullanılmıştır. Ayrıca Türkçe ve Bulgarca bazı araştırma eserlerden ve dönemin tanıklarının anılardan faydalanılmıştır. Konu ile ilgili dönemin gazetelerinin bazı sayıları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bulgaristan Prensliği, Rusya, II. Abdülhamid, Ferdinand

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• 1.1. Bulgaristan Merkez Devlet Arşivi (Tsentralen Dırjaven Arhiv - TsDA)
• 1.2. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• 2. Yayımlanmış Arşiv Kaynakları
• Dnevnik (Stenografiçeski) na VIII’to Obiknovenno Narodno Sıbranie (Pırva Redovna Sessiya), V Zasedanie, Ponedyalnik, 24 Oktomvri, 1894 godina.
• Dnevnik (Stenografiçeski) na VIII’to Obiknovenno Narodno Sıbranie (Vtora Redovna Sessiya), LIII Zasedanie, Vtornik, 23 Yanuari, 1896 godina.
• GEŞOV, İvan Evstratiev, Liçna Korespondentsiya, Sıstaviteli: Radoslav Popov, Vasilka Tankova, Akademiçno İzdatelstvo Marin Drinov, Sofya 1994.
• 3. Süreli Yayınlar
• İkdam, Mir, Novini, Sabah, Svoboda, Tercüman-ı Hakikat.
• 4. Anılar / Hatıratlar / Günlükler
• Bılgarski Ekzarh Yosif I, Dnevnik, Tekst, Komentar i Belejki: Hristo Temelski, Sofya 1992.
• Dnevniki İmperatora Nikolaya II (1894-1918), Tom I, 1894-1904, ROSSPEN, Moskva 2011.
• Dr. Konstantin Stoilov, Spomeni na Sıvremennitsi, Sıstaviteli: İva Burilkova, Tsoço Bilyarski, Narodna Sıbranie na Republika Bılgariya, Sofya 2001.
• NAÇOVİÇ, Grigor, İz Dnevnitsite, Sıstaviteti: Andrey Pantev, Nikolay İgov, Universitetsko İzdatelstvo “Sv. Kliment Ohridski”, Sofya 1999.
• Salih Münir Paşa [Çorlu], Geçmiş Zamanlar, II. Abdülhamid Devri Osmanlı Diplomasisi, İstanbul ve Paris Hâtıraları, (haz.) Ali Birinci ve Selma Günaydın, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• STOİLOV, Dr. Konstantin, Dnevnik, Çast II, Universitetsko İzdatelstvo “Sv. Kliment Ohridski”, Sofya 1996.
• VELÇEV, V. T., Stranitsi ot Novata ni Politiçeska İstoriya, Pomirenieto s Rusiya, Priznavane i Zakrepvane na Ferdinand, Naçalo na Liçniya Rejim, Sofya 1924.
• 5. Araştırma ve İncelemeler
• AKATA, Gülin, 1886 Yılının 9/21 Ağustos’unda Devlet Darbesi ve Bulgar Krizi (1886-1887), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Myumyun Yasharov Isov, Edirne 2021.
• AYDIN, Mahir, “Bulgaristan Komiserliği”, Belgeler, Cilt 17, Sayı 21, Ocak 1996, s. 71-120.
• ________, “Tophane Konferansı: Doğu Rumeli’ye Veda”, Tarih Dergisi, Cilt 1, Sayı 53, 2011, ss. 115-174.
• DAMYANOV, Simeon, Bılgariya vıv Frenskata Politika 1878-1918, Dırjavno İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, Sofya 1985.
• DEMİREL, Fatmagül, Dolmabahçe ve Yıldız Saraylarında Son Ziyaretler, Son Ziyafetler, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
• ERSOY HACISALİHOĞLU, Neriman, “19. Yüzyıl İstanbul’unda Bulgar Tüccarlar ve Bulgar Cemaati”, İstanbul, İmparatorluk Başkentinden Megakente, (ed.) Yavuz Köse, (çev.) Ayşe Dağlı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011, ss. 176-200.
• ________, “Sultan Mehmed Reşad Döneminde İstanbul’daki Bulgar Cemaati: Nüfus, Yerleşim ve Ekonomi”, Tarih Dergisi, Cilt 1, Sayı 71, 2020, ss. 407-428.
• HASANOĞLU, Ergün, “Bir Antlaşmanın Bağlayıcılığının Test Edilmesi: Prens Aleksandır Batenberg’in Bulgar Nişanı Vermesi”, Balkan Tarihi Araştırmaları II, (ed.) Dr. Öğr. Üyesi Bülent Akyay, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, Edirne 2022, ss. 225-246.
• ________, Stefan Stambolov Hükümeti Döneminde Bulgaristan Prensliği – Osmanlı Devleti İlişkileri (1887-1894), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Bülent Akyay, Edirne 2023.
• HIZLI, Kasım, Sultanın Sefiri Salih Münir Paşa, II. Abdülhamid, Jön Türkler, Diplomasi, Timaş Akademi, İstanbul 2022.
• İstoriya na Bılgariya, Tom 7, Vızstanovyavane i Utvırjdavane na Bılgarskata Dırjava, Natsionalno-Osvoboditelni Borbi 1878-1903, İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya 1991.
• NAMAZOVA, Alla, “Dinastiyata na Koburgite v Bılgariya”, Epohi, Tom 4, Broy 2, 1996, ss. 39-45.
• PENEVA, Marieta Yosifova, “Teodor Teodorov Kato Predsedatel na VIII ONC (1894-1896 g.)”, Epohi, Tom 21, Broy 1, 2013, ss. 84-103.
• POPOV, Radoslav, Balkanskata Politika na Bılgariya 1894-1898, İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya 1984.
• POPOV, Radoslav, Bılgariya i Rusiya (1894-1899): Politiçeski Otnoşeniya, İzdatelstvo na Oteçestveniya Front, Sofya 1985.
• RADEV, Simeon, Stroitelite na Sıvremenna Bılgariya, Tom 2, Bılgarski Pisatel, Sofya 1990.
• REKUN, Mikhail S., The Downfall of Russo-Bulgarian Relations, 1878-1886 From San Stefano to The Kaulbars Mission, Master of Arts in History, Advisor: Professor Howard Malchow, Tufts University, May 2011.
• STATELOVA, Elena, GRINÇAROV, Stoyço, İstoriya na Nova Bılgariya 1878-1944, Tom III, Anubis, Sofya 1999.
• STATELOVA, Elena, TANKOVA, Vasilka, Konstantin Stoilov v Politiçeskiya Jivot na Bılgariya, İzdatelska Kışta “Anubis”, Sofya 2001.
• TAŞEV, Taşo V., Ministrite na Bılgariya 1879-1999, Akademiçno İzdatelstvo Prof. Marin Drinov, Sofya 1999.
• TERZİ, Arzu, “Bulgar Prenslerine Uygulanan Osmanlı Devlet Protokolü: Prens Aleksander V. Battenberg Örneği”, Balkanlarda Türk Kültürü: Bulgaristan Örneği Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul Türk Ocağı Yayınları, İstanbul 2018, ss. 97-110.
• VLAHOV, Tuşe, Kriza v Bılgaro-Turskite Otnoşeniya 1895-1908, İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya 1977.
• YOLCU, Cengiz, “Bulgar Çarı Çarlar Kenti’nde”, Osmanlı İstanbulu III, III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, 25-26 Mayıs 2015, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, (ed.) Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız ve Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015, ss. 243-288.
• YONOV, Yaroslav, “Kım Harakteristikata na “Narodnyaşkoto” Upravlenie (1894-1899)”, İstoriçeski Pregled, Tom 51, Broy 2, 1951, ss. 123-142.