Türkiye’de Yayılış Gösteren Carex L. (Ayakotu) Taksonlarının Tür Epiteti Etimolojisi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 42 - 57, 31.08.2019

Hüseyin Kürşad İldeniz Burçin Çıngay , Evren Cabi

Öz

Sazlar olarak bilinen, Bilimsel Türkçe Adı ayakotu olan Carex L., Türkiye’de doğal yayılış
gösteren 157 takson ile Cyperaceae (Hasırotugiller) familyasının en büyük cinsidir. Carex
sözcüğünün etimolojik sınıflandırmasında, eski İngilizce dilinde “secg" yani saz olarak
kullanımı ve Gotik Almanca da ise kenarı keskin anlamında “sagjaz” kelimesiyle ifade edildiği
görülmüştür. Bu iki örneğe bakıldığında bir bitki cinsine farklı ülkelerde farklı dillerde isimler
verildiği görülmektedir. Dünyada yaklaşık 2000 ile temsil edilen bir cinsin, sadece cins
isminin bile farklı dillerde farklı kelimeler ile ifade ediliyor olması bu cins hakkında bilimsel
bilginin doğru gelişmesine engel teşkil etmektedir. Bilim insanları ortaya çıkan bu karışıklığı
gidermek adına, ortak bir isimlendirme sistemi geliştirmişlerdir. Başlangıçta bilimsel isimler
çoğunlukla Klasik Yunanca veya Latince kelimelerinden türetilmiştir. Bu tür isimler genellikle,
alışık olmayanların kulaklarına karmaşık veya garip gelebilir. Bilimsel isimlerde kullanılan
ifadelerin anlamının bilinmesi, bilimsel isimlerin en iyi şekilde akılda kalıcı ve anlaşılır
olmasında önemli bir etkendir. Ancak klasik dillerin (ve özellikle de Latince) giderek azalan
genel bilgisi, bu bilimsel isimlerin anlamını erişilmez kılmaktadır. Bu makalede, Türkiye’de
yayılış gösteren Carex cinsine ait türlerin bilimsel olarak anlaşılmasını kolaylaştırmak
amacıyla verilen tür epitetlerinin Türkçe anlamları ve türler arasındaki ilişki etimolojik açıdan
irdelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Carex cinsine ait 157 taksonun geçerli isimleri ve
sinonimleri değerlendirilmiş, isimlerin %61’nin türlerin morfolojik özelliklere dayalı olarak
verildiği görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Ayakotu, Carex L., epitet, etimoloji

Kaynakça

• Bailly, Anatole (1935). Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français, Hachette, Paris. Bauer, W., Arndt, W. F., Gingrich, F. W. ve Danker, F. W. (1957). A Greek–English. Baytop, A. (1998). İngilizce-Türkçe botanik kılavuzu. İstanbul Üniversitesi Yayın, (4058), İstanbul. Charlton T. Lewis (1891). An Elementary Latin Dictionary. Harper & Brothers, New York. Charlton T. Lewis ve Short C. (1879). A Latin Dictionary. Clarendon Press, Oxford. Clifford, H. T. ve Bostock, P. D. (2007). Etymological dictionary of grasses 86. Springer Science & Business Media, Berlin. Davis, P.H., Mill, R.R. ve Tan, K., (edlr.). (1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 9. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. Demiriz, H. (1969). Genel Botanik Ders Kitabı İkinci Baskı say. 118-118. Fen Fak. Dön. Sermaye Basımevi, İstanbul. Eggli, U., ve Newton, L. E. (2004). Etymological dictionary of succulent plant names. Springer Science & Business Media, Berlin. Gaffiot, F. (1934). Dictionnaire Illustré Latin-Français. Hachette, Paris. Gledhill, D. (2008). The names of plants. Cambridge University Press, Cambridge. Google Inc. (1998). https://scholar.google.com.tr/ (erişim tarihi: 10.01.2019). Greuter, W., McNeill, J., Barrie, F., Burdet, H. M., Demoulin, V., Filgueiras, T. S. ve Turland, N. J. (2000). International code of botanical nomenclature (Saint Louis Code): 16. Uluslararası Botanik Kongresi, St Louis, Missouri, USA. Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul. Güner, A., Karabacak, E., Çıngay, B., Eker, İ., Güneş, F., Keskin, M. ve Öztekin, M. (2014), Bitki Terimleri, Şu eserde: Güner, A. ve Ekim, T.(edlr.) Resimli Türkiye Florası 1: 445-528, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını ve İş bankası Kültür Yayını, İstanbul. Harry Thurston P. (ed.). (1898) Harper's Dictionary of Classical Antiquities. Harper & Brothers, New York. ITIS (2018). Standard Report Page: Carex flava. Retrieved from https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=39606#null. (erişim tarihi: 4.11.2018). Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 27(1): 141-153. Lewis, Charlton T. L. (1890). An Elementary Latin Dictionary. American Book Company New York, Cincinnati ve Chicago. Lewis, Charlton T., Freund, W., Short, C. ve Andrews, E. A. (1879). A Latin dictionary: founded on Andrews' edition of Freund's Latin Dictionary, rev., enl. and in great part rewritten by Charlton T. Lewis and Charles Short. Clarendon. Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature. University of Chicago Press, Chicago. Liddell, Scott (1889). An Intermediate Greek–English Lexicon, Harper & Brothers, New York. Linnaeus, C (1753). Species Plantarum. A facsimile of the first edition 1753, vol. 1, with an introduction by W. T. Stearn. Ray Society, London. Merriam-webster: http://www.merriam-webster.com /dictionary (erişim tarihi: 10. 01. 2019). MOBOT, Missouri Botanical Garden (MBG),: http://www.mobot.org/MOBOT/research/, (erişim tarihi: 10. 01. 2019) Molina, A., Acedo C., ve Llamas F. (2008). Taxonomy and new taxa of the Carex divulsa aggregate, Botanical Journal of the Linnean Society, 156, 385–409. doi: 10.1111/j.1095-8339.2007.00760.x. Noble, J. C. (1982). Carex arenaria L. Journal of Ecology, 70(3), 867-886. Noble, J. C., Bell, A. D. ve Harper, J. L. (1979). The population biology of plants with clonal growth: I. The morphology and structural demography of Carex arenaria. The Journal of Ecology, 67(3), 983-1008. Online Etymology Dictionary (etymonline): https://www.etymonline.com/ (erişim tarihi: 10. 01. 2019). Peck, H. T., (edtr.), (1898). Harper's Dictionary of Classical Antiquities, Harper & Brothers, New York. Pokorny, J. (1959), Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German). Francke Verlag, Münih. Quattrocchi, U. (2006). CRC world dictionary of grasses: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology 3. CRC Press., Boca Raton, Florida. Quattrocchi, U. (2012). CRC world dictionary of medicinal and poisonous plants: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology 5. CRC press., Boca Raton, Florida. Schultze-Motel, W. (1962). Carex aladagensis, eine neue Segge aus Kleinasien. Willdenowia (H. 1), 91-95. Smith, W. ve Anthon, C. (edlr.). (1886). A dictionary of Greek and Roman antiquities. Harper and brothers, Newyork. Stearn, W. T. (1973). Botanical latin (ed. 2). Newton Abbot, UK. The International Plant Names Index (IPNI). (2008): http://www.ipni.org (erişim tarihi: 10. 01. 2019). The Plant List Version 1.1 (2013): http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=carex (erişim tarihi: 10.01.2019). Tutin, T. G., Heywood, V. H., Burges, N. A., Moore, D. M., Valentine, D. H., Walters, S. M., & Webb, D. A. (1980). Flora Europaea. 5, Cambridge University Press. Cambridge Wiktionary (2004): https://en.wiktionary.org/wiki/ (erişim tarihi: 10. 01. 2019). Woodhouse, S. C. (1910). English–Greek Dictionary: A Vocabulary of the Attic Language, Routledge & Kegan Paul Limited, London. Yavuz, M. (2016). Bazı Liken Cins (Genus) İsimlerinin Etimolojisi Üzerine, Avrasya Terim Dergisi, 4(2), 18-26.