Terme’de (Samsun) Yetiştirilen Ümitvar Muşmula Genotiplerinin Tartılı Derecelendirme İle Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 118 - 126, 30.12.2020

Yadigar Akın Saim Zeki Bostan

Öz

Samsun ilinin Terme ilçesi ve mahallelerinde bazı lokasyonlarda 2017 ve 2018 yıllarında yürütülen bu çalışmada doğadaki muşmula genetik popülasyonu içerisinden ümitvar olan genotiplerin seleksiyon ıslahında tartılı derecelendirme yöntemine göre belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada meyve ağırlığı ve verim potansiyeli dikkate alınarak yapılan ön elemeye göre belirlenen toplam 10 genotip değerlendirilmiştir. Hasat edilen meyvelerde tüketim olumu safhasında morfolojik ve kimyasal özellikler belirlenmiştir. Buna göre, meyve ağırlığı, meyve eni, meyve boyu, meyve hacmi, çiçek çukur genişliği, çiçek çukur derinliği, tohum sayısı, tohum ağırlığı, meyve eti oranı, meyve kabuk rengi değerleri, toplam kuru madde oranı, meyve eti sertliği ile meyve suyunda suda çözünür kuru madde oranı, titreedilebilir asit oranı, pH ve meyve kabuğunun renk özellikleri incelenmiştir. Genotiplerde meyve ağırlığı, meyve eti oranı, suda çözünür kuru madde oranı ve ağaçların verim potansiyeli özellikleri bakımından yapılan tartılı derecelendirme sonucunda 5 genotip ümitvar olarak seçilmiştir. Seçilen genotiplerde ortalama olarak, meyve ağırlığı 23,8-35,4 g, meyve eni 36,8-41,6 mm, meyve boyu 35,2-39,6 mm, çiçek çukur genişliği 21-27,7 mm, çiçek çukur derinliği 7,4-11 mm, meyve eti sertliği %72,3-79,8, meyve eti oranı %87,5-93,8, tohum sayısı 4,7-5,1, toplam kuru madde oranı %25,7-29,3, suda çözünür kuru madde oranı %11,2-13,8 ve titreedilebilir astlik % 0,69-0,89 arasında belirlenmiştir. Genotiplerde meyve kabuk rengi değerleri (L*, a*, b*, C, Hue) sırasıyla 55,5-68,9, 2,5-8,4, 24,7-33,4, 26,3-34,1 ve 69,6-79,6 arasında değişim göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Islah, Kimyasal, Mespilus germanica L.., Morfolojik, Seleksiyon

Kaynakça

• Akçay, M.E., Özdemir, Y. ve Doğan, A. (2016). Muşmula yetiştiriciliğinde yeni bir çeşit olan Akçakoca 77®’nin bazı özelliklerinin belirlenmesi. BAHÇE (Özel Sayı cilt:1) 45: 832-837.
• Anonim, (2015). Muşmula bilgi. http://web.ogm.gov.tr (Erişim tarihi: 15.11.2018).
• Asadi, M., Bahrami, S. ve Ansari Samani, R. (2010). The effect of Stachys lavandulıfolıa vahl. and Mespilus germanica L. leaves hydroalcoholıc extracts on leıshmanıa major (mrho/ır/75/er) in vitro. Jundishapur Journal of Natural Pharmaceutical Products, 5(1): 39-43.
• Atay, E. (2016). Muşmulanın (Mespilus germanica L.) odun çeliğiyle çoğaltılabilme olanaklarının araştırılması. Bahçe (Özel Sayı cilt:1) 45:556-558.
• Aygün, A. ve Taşçı, A.R. (2013). Some fruit characteristics of medlar (Mespilus germanica L.) genotypes grown in Ordu, Turkey. Scientific Papers, Series B, Horticulture LVII: 149-151.
• Baytop, T. (1999). Curing with plants in Turkey, in the past and today (Türkiye’de bitkiler ile tedavi, geçmişte ve bugün) 2. Nobel Medical Boks, Çapa, İstanbul, 299p.
• Bibalani, G.H. ve Mosazadeh-Sayadmahaleh, F. (2012). Medicinal benefits and usage of medlar (Mespilus germanica) in Gilan Province (Roudsar District), Iran. Journal of Medicinal Plants Research, 6(7): 1155-1159.
• Bignami, C. (2000). “II nespolocomune”. L’Informace Agrario, 25, 43-46.
• Bostan, S.Z. (2002). Interrelationships among pomological traits and selection of medlar (Mespilus germanica L.) types in Turkey. Journal American Pomological Society 56(4): 215-218.
• Bostan, S.Z. ve İslam, A. (2007). Doğu Karadeniz bölgesi muşmulalarının (Mespilus germanica L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 1: Meyvecilik 494-501, Erzurum.
• Çakır, E. ve Öztürk, A. (2019). Samsun ili Tekkeköy ilçesinde yetişen ümitvar muşmula genotiplerinin belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD) 5(2): 240-249.
• Davis, P.H. (1972). Flora of Turkey and East Aegean Islands 4, s.s. 657. The University Press. Edinburgh.
• Dönmez, Y. ve Aydınözü, D. (2012). Bitki örtüsü özellikleri açısından Türkiye, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü. Coğrafya Dergisi, No: 1302-7212.).
• Duman, C. (2019). Aybastı (Ordu) İlçesinde Yetişen Ümitvar Muşmula (mespilus germanica l.) Genotiplerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Ekim, T., Koyuncuoğlu, M., Vural, H., Duman, İ., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler). (Red Data Book of Turkish Plants (Preridophyta and Spermatophyta). TTKD, Barışcan Ofset. Ankara.
• Gülçin, I., Topal, F., Öztürk Sarıkaya, S. B., Bursal, E., Bilsel, G. ve Gören, A.C. (2011). Polyphenol contents and antioxidant properties of medlar (Mespilus germanica L.). Records of Natural Products 5:3, 158–175.
• Hacıseferoğulları, H., Özcan, M., Sonmete, H.M. ve Özbek, O., (2005). Some physical and chemical parameters of wild medlar (Mespilus germanica L.) fruit grown in Turkey. Journal of Food Engineering, 69 (2005) 1–7.
• Közen, P. ve Bostan, S.Z. (2016). Trabzon ili Tonya ilçesinde doğal olarak yetişen muşmula tiplerinin (Mespilus germanica L.) seleksiyonu. International Multidisciplinary Congress of Eurasia, Bildiri Kitabı Poster 50-59, Odessa, Ukraine.
• Lorestani, N.A., Gawhari, S. ve Sadi, S. (2014). Mass modeling of common medlar (Mespilus germanica) fruit with some physical characteristics. Universal Journal of Agricultural Research, 2(3): 97-100.).
• Maral, E. ve Bostan, S.Z. (2020). Çarşamba ilçesi (Samsun) ümitvar muşmula genotiplerinin fiziksel ve kimyasal karakterizasyonu. KSÜ Tarım ve Doğa Derg. 23 (3): 561-567.
• Nabavi, S.F., Nabavi, S.M., Ebrahimzadeh, M.A. ve Asgarirad, H. (2011). The antioxidant activity of wild medlar (Mespilus germanica L.) fruit, stem bark and leaf. African Journal of Biotechnology, 10(2): 283–289.
• Özbek, S. (1978). Genel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 131, Adana, 386 s.
• Özkan, Y., Gerçekçioğlu, R. ve Polat, M. (1997). Tokat merkez ilçede yetiştirilen muşmula (Mespilus germanica L.) tiplerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Bildiri Kitabı 123-129, Yalova.
• Phipps, J.B., O’Kennon, R.J. ve Lance, R.W. (2003). Hawthorns and Medlars. Royal Horticultural Society, Cambridge, U.K.
• Sarıyıldız, S. (2019). Giresun İli Merkez İlçede Doğal Olarak Yetişen Muşmula Genotiplerinin (Mespilus germanica L.) Seleksiyonu. Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Shariatifar, N., Rahimnia, R., Jamshidi, A.M., Pirali Hamedani, M. ve Shoeibi, Sh. (2011). Effect of ethanolic extract of Mespilus germanica on Cutaneous Leishmaniasis in BALB/c Mice. Journal of Medicinal Plants 10(39): 76-81. TÜİK. (2020). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr. (Erişim tarihi: 16.05.2020).
• Tukey, H.B. (1979). Dwarfed Fruit Trees s. 562. Comstock Publishing Associates a division of Cornell University Pres/ Ithaca and London.
• Uzun, M. ve Bostan, S.Z. (2019). Sürmene ilçesinde (Trabzon) doğal olarak yetişen muşmula genotiplerinin (Mespilus germanica L.) seleksiyonu. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 9(2): 604-613.
• Westwood, M.N. (1978). Temperate Zone Pomology s. 428. W.H. Freeman and Company San Fransisco.
• Yanet Vargas, R., Erika Pisfil, E., Nelson Bautista, C., Gladys, C. ve Arias, A. (2009). Estudio químico bromatológico del fruto del níspero de palo (Mespilus germanica L.), procedente de Ayacucho. Ciencia e Investigación 12(2): 90-94.
• Yılmaz, A. (2015). Tokat’ta Doğal Olarak Yetişen Muşmula (Mespilus germanica L.) Genotiplerinin Seleksiyonu. Doktora Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Yılmaz, A. ve Gerçekçioğlu, R. (2013). Tokat ekolojisi muşmula (Mespilus germanica L.) popülasyonu ve dağılımı üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 6 (2): 01-04.