Fethiye (Muğla, Türkiye) Cuma Pazarında Satılan Tıbbi Bitkiler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 111 - 117, 30.12.2020

Bahar Gurdal , Yeliz Tunç

Öz

Muğla ili tıbbi ve aromatik bitkiler açısından zengin bölgelerimizdendir. Halk arasında da bitki kullanımı yaygındır ve bitkilerin geleneksel kullanımı kültürel açıdan önemli değerlerimizdendir. Bu çalışma kapsamında Fethiye’de (Muğla, Türkiye) Cuma günleri kurulan semt pazarında satışa sunulan ve tıbbi amaçla kullanılan bitkiler araştırılmıştır. Satış yapan kişilerle konuşularak bitkilerin yöresel ismi, kullanılan kısmı, kullanım amacı, hazırlanış yöntemi ile ilgili bilgiler kaydedilmiştir. Tıbbi amaçla satılan 11 familyaya ait 4’ü endemik (Achillea teretifolia, Ballota pseudodictamnus subsp. lycia, Nepeta cadmea, Sideritis pisidica) 22 bitki belirlenmiştir. En fazla taksona sahip familya Lamiaceae (10 takson)’dir. Bitkilerin kullanılan kısımları değerlendirildiğinde en fazla toprak üstü kısım tercih edilmektedir. Bitkilerin hazırlanış yöntemleri infüzyon, zeytinyağda maserasyon ve dekoksiyondur. Tespit edilen bitkiler daha çok üst solunum yolu rahatsızlıklarında kullanılmaktadır. Ayrıca elde edilen sonuçlar Muğla ilinde yapılan etnobotanik çalışmalar ile de karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fethiye, tıbbi bitkiler, semt pazarı, Muğla

Kaynakça

• Aydın, A. ve Yeşil, Y. (2018). İkizce (Ordu-Türkiye) ilçesinde etnobotanik bir ön çalışma. Bağbahçe Bilim Dergisi 5(3): 25–43.
• Baytop, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları: 578, Ankara.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti., İstanbul.
• Byfield, A., Atay, S. ve Özhatay, N. (2010). Important Plant Areas in Turkey: 122 Key Turkish Botanical Sites. WWF Turkey, İstanbul.
• Davis, P.H. (1965-1985). Flora of Turkey and The East Aegean Islands 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis, P.H., Mill, R.R. ve Tan, K. (edlr.) (1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands 10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Ertuğ, F. (2004). Bodrum yöresinde halk tıbbında yararlanılan bitkiler. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (29–31 Mayıs 2002,Eskişehir), Bildiri Kitabı 76–93, Eskişehir.
• Ertuğ, F. (2014). Yenen Bitkiler. Şu eserde: Güner, A. ve Ekim, T. (edlr). Resimli Türkiye Florası 1. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Fujita, T., Sezik, E., Tabata, M., Yeşilada, E., Honda, G., Takeda, Y., Tanaka, T. ve Takaishi, Y. (1995). Traditional medicine in Turkey VII. Folk medicine in middle and West Black Sea regions. Econ Bot, 49(4):406–422.
• Göktepe, S. ve Avcı, M. (2015). Muğla-Fethiye ormanlarında yangın sorunu, yangınların dağılımı ve yangınlar üzerinde etkili olan faktörler. Turk J For 16(2): 130-140.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.) (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (2018). Resimli Türkiye Florası 2. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. ve Başer, K.H.C. (edlr.) (2000). Flora of Turkey and The East Aegean Islands 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Gürdal, B., Kültür, Ş. (2013). An ethnobotanical study of medicinal plants in Marmaris (Muğla, Turkey). J Ethnopharm 146(1): 113–126.
• Honda, G., Yeşilada, E., Tabata, M., Sezik, E., Fujita, T., Takeda, Y., Takaishi, Y. ve Tanaka, T. (1996). Traditional medicine in Turkey VI. Folk medicine in West Anatolia: Afyon, Kütahya, Denizli, Muğla, Aydın Provinces. J Ethnopharm 53(2): 75–87.
• Kazan, D. (2007). Ortaca (Muğla) İlçesinin Etnobotaniği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Koçyiğit, M. ve Özhatay, N. (2006). Wild plants used as medicinal purpose in Yalova (Northwest Turkey). Turk J Pharm Sci 3(2): 91–103.
• Özhatay, N., Kültür, Ş. ve Gürdal, B. (2017). Check-list of additional taxa to the supplement Flora of Turkey VIII. Istanbul J Pharm 47 (1): 30–44.
• Özhatay, N., Kültür, Ş. ve Gürdal, B. (2019). Check-list of additional taxa to the supplement Flora of Turkey IX. Istanbul J Pharm 49(2): 105–120.
• Sezik, E., Yeşilada, E., Honda, G., Takaishi, Y., Takeda, Y. ve Tanaka, T. (2001). Traditional medicine in Turkey X. Folk medicine in Central Anatolia. J Ethnopharm 75: 95-115.
• Şahin-Fidan, E. ve Akan, H. (2019). Tek Tek Dağları Milli Parkı (Şanlıurfa-Türkiye) eteklerindeki bazı köylerde etnobotanik bir çalışma. Bağbahçe Bilim Dergisi 6(2): 64–94.
• Şekercioğlu, Ç.H., Anderson, S., Akçay, E., Bilgin, R., Can, Ö.E., Semiz, G., Tavşanoğlu, Ç., Yokeş, M.B., Soyumert, A., İpekdal, K., Sağlam, İ.K., Yücel, M. ve Dalfes, H.N. (2011). Turkey’s globally important biodiversity in crisis. Biol Conserv 144: 2752–2769.
• Tuzlacı, E. (2004). Baba Dağı (Muğla) florası ve Fethiye yöresinde halkın yararlandığı bitkiler hakkında bir ön araştırma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (29-31 Mayıs 2002, Eskişehir), Bildiri Kitabı 417–426, Eskişehir.
• Tuzlacı, E. (2004). Datça Yarımadası (Muğla) florası ve bu yörede halkın yararlandığı bitkiler. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (29-31 Mayıs 2002, Eskişehir), Bildiri Kitabı 394–416, Eskişehir.
• Tuzlacı, E. (2005). Bodrum’da Bitkiler ve Yaşam. Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Uysal, G. (2008). Köyceğiz (Muğla) İlçesinin Etnobotaniği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Yeşilada, E., Honda, G., Sezik, E., Tabata, M., Goto, K. ve Ikeshiro, Y. (1993). Traditional medicine in Turkey IV. Folk medicine in Mediterranean subdivision. J Ethnopharm 39: 31–38.
• Yeşilada, E., Sezik, E., Honda, G., Takaishi, Y., Takeda, Y. ve Tanaka, T. (1999). Traditional medicine in Turkey IX. Folk medicine in North West Anatolia. J Ethnopharm 64: 195–210.