Mardin’in Kırsal Köylerindeki Yerli Halkın Kullandıkları Bazı Bitkilerin Etnobotanik Açıdan Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 97 - 130, 31.12.2021

Cebrail Eksik , Hasan Akan

Öz

Bu araştırma 2018–2019 yılları arasında yapılmıştır. Mardin’in 20 dağ köyünde etnobotanik araştırmalar yapılmıştır. Çalışma sonucunda 37 familyaya ait 110 takson tespit edilmiştir. En çok takson içeren familyalar; Fabaceae (21), Asteraceae (17), Poaceae (7), Rosaceae (5), Apiaceae (4), Amaryllidaceae (3), Caprifoliaceae (3), Convolvulaceae (3), Euphorbiaceae (3), Lamiaceae (3), Papaveraceae (3), Rubiaceae (3) ve Salicaceae (3)’tür. Etnobotanik özellikleri belirlenen 110 taksona ait bitkilerin kullanım amaçları ve kullanım biçimleri; hayvan yemi (43), yakacak ve kömür yapımı (21), Oyuncak yapımı (10), süs bitkisi (9), Yapı malzemesi ve ev aletleri (9), boyar madde (7), İnanç ve nazarlık (7), sepet yapımı (7), Koku ve tütsü (5), süpürge yapımı (5) ve diğerleri (39)’dur. Tespit edilen bitkilerin yöresel ve bilimsel isimlerine yer verilmiş olup kullanım amaçları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Etnobotanik, Geleneksel kullanım

Kaynakça

• Akan, H (2013). Mardin (Güneydoğu Anadolu Bölgesi) Zembilleri Üzerine Etnobotanik Bir Araştırma. Adıyaman Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Uluslararası Dergisi 1(1): 21-31.
• Akgul, A., Akgul, A., Senol, SG., Yildirim, H., Secmen, O. ve Dogan, Y. (2018). An ethnobotanical study in Midyat (Turkey), a city on the silk road where cultures meet. Journal of ethnobiology and ethnomedicine, 14(1): 12.
• Arasan, Ş. (2014). Savur (Mardin) yöresinde halk hekimliğinde kullanılan bitkiler ve kullanım alanları. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van, 328s.
• Arasan, S. and Kaya, I. (2015). Some important plants belonging to Asteraceae family used in folkloric medicine in Savur (Mardin/Turkey) area and their application areas. Journal of Food and Nutrition Research 3: 337-340.
• Arasan, Ş. ve Kaya, İ. (2016). Savur (Mardin/Turkey)'da halk hekimliğinde kullanılan Lamiaceae familyasına ait önemli bazı bitkiler ve kullanım alanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 26(4): 512-516.
• Aydın, A. (2019). Mardin ilinde tarım sektörünün potansiyeli ve geleceği: sorun ve fırsatlar. International Social Sciences Studies Journal 5(29): 290-296.
• Balick, MJ., Cox, PA. (1996). Plants, people, andculture: The science of ethnobotany. Scientific American Library, New York.
• Davis, PH. (1965). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. vol.: 1. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Davis, PH. (ed.) (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh: Edinburgh University Press vol. 1-9.
• Davis, PH., Mıll, RR., ve Tan, K. (eds) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement), Edinburgh: Edinburg University Press, vol. 10.
• Demir, MM. (2010). Mardin şehri. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı. (Yayımlanmaış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul, 114s.
• Ertuğ, F. (2004). Etnobotanik çalışmaları ve Türkiye’de yeni açılımlar. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi 18:181-187.
• Ertuğ, F. (2014). Resimli Türkiye Florası 1 ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, Etnobotanik Kaynakları, İstanbul, 327-328.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., ve Başer, KHC. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (supplement 2), Edinburgh: Edinburgh University press, vol. 11.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalar Derneği Yayını, İstanbul.
• Güner, A. ve Ekim, T. (2014). Resimli Türkiye Florası (Illustrated Flora of Turkey), Cilt 1. Istanbul, Turkey: Ali Nihat Gökyigit Vakfı. Flora Arastırmaları Dernegi and Türkiye Is Bankası Kültür Yayını, 315.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, İ. Ve Çimen, A.Ö. (eds.). (2018). Resimli Türkiye Florası cilt 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. İstanbul. 1053s.
• Harshberger, JW. (1895). Some new ideas: The plants cultivated by aboriginal people and used in primitive commerce. The Evening Telegraph (daily) Philadelphia 64(134): 2.
• İzgi, MN. (2017). Intent-to-treat medicinal plants found in the flora of mardin province of turkey and neighborhood. International symposium on medicinal, aromatic and dye plants 1 (1): 8.
• Kılıç, M. (2019). Artuklu (Mardin) yöresinde yetişen bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma. Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Manisa) 505s.
• Kılıç, M., Yıldız, K., & Kılıç, F. M. (2020). Traditional Uses of Medicinal Plants in Artuklu, Turkey. Human Ecology 48(5): 619-632.
• Yeşil, Y., Çelik, M., and Yılmaz, B. (2019). Wild edible plants in Yeşilli (Mardin-Turkey), a multicultural area. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 15(1): 1-19.