Bazı Iberis L. (Brassicaceae) Türlerinin Türkiye’deki Varlığına İlişkin Bilgiler, Doğru Teşhisleri İçin Öneriler ve Türkçe İsim Atamaları

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 5 - 13, 29.04.2022

Emre Çilden

Öz

Bu çalışma, arazi gözlemleri, herbaryum araştırmaları, taksonomik literatür, morfoloji ve palinoloji analizleri ışığında Türkiye'deki doğal olarak yetişen I. attica, I. carica ve I. spruneri taksonlarının morfolojisi ve taksonomisi hakkında önemli sonuçlar sunmaktadır. Bu çalışmada, I. carnosa türünün Türkiye'deki varlığı sorgulanmakta, literatürde I. carnosa’nın sinonimleri olarak geçen I. attica ve I. spruneri türlerinin varlığı ve ayrım karakterleri hakkında kanıtlar ortaya konmaktadır. Ayrıca genellikle birbiriyle karıştırılan I. attica ve endemik I. carica türlerinin benzeyen ve ayrışan özelliklerinden bahsedilmektedir. Bu çalışmayla I. carica türü 112 yıl sonra yeniden keşfedilerek türün sadece tip lokalitesinde yetiştiği teyit edilmiş olup, Ege ve Akdeniz bölgelerinden toplanarak I. carica olarak teşhis edilen tüm bitkilerin I. attica olduğu anlaşılmıştır. I. carnosa’ya atfedilen “Mor beğendiotu” Türkçe adı bu çalışmayla I. attica’ya aktarılmış olup, I. spruneri için yazar tarafından “Dağ beğendiotu”, endemik I. saxatilis subsp. magnesiana için ise “Manisa hünkarbeğendiotu” Türkçe adı önerilmiştir. Bu çalışma aynı zamanda cins hakkında daha sonra yapılabilecek çalışmalar için morfolojik bir temel sağlama amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Endemizm, Iberis, morfoloji, palinoloji, taksonomi

Teşekkür

Dr. Edibe Özmen-Baysal’a palinolojik analizlerdeki desteği için; Dr. Hasan Yıldırım’a I. spruneri taksonunun Babadağ örneğini temin edip benimle paylaştığı için; ilgili herbaryumların küratörlerine bitki örnekleri üzerinde çalışma olanağı verdikleri için teşekkürü bir borç bilirim.

Kaynakça

• Al-Shehbaz, I.A. 2012. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae). Taxon, 61: 931-954.
• Al-Shehbaz, I.A., Barriera, G. (2019). Typification of Edmond Boissier’s Cruciferae (Brassicaceae) names enumerated in Flora Orientalis, Boissiera 72: 138
• Boissier, E. (1867). Flora orientalis, vol. 1. H. Georg, Basileae, Genevae: 333-335.
• Busch, A., Horn, S., Mühlhausen, A., Mummenhoff, K., Zachgo, S., (2011). Corolla Monosymmetry: Evolution of a Morphological Novelty in the Brassicaceae Family. Molecular Biology and Evolution 29: 1241-1254.
• Çilden, E. ve Zare, G. (2019). Comparative anatomical survey on the species of Iberis L. (Brassicaceae) from Turkey. Hacettepe Journal of Biology and Chemistry 47(4): 389-401. https://doi.org/10.15671/hjbc.585877
• Dirmenci, T., Satıl, F., Tümer, G. (2005). A new record for the Flora of Turkey: Iberis saxatilis L. (Brassicaceae). Turkish Journal of Botany 29: 471–474.
• Gower, J.C. (1971). A general coefficient of similarity and some of its properties. Biometrics 27: 857–871. https://doi.org/10.2307/2528823
• Gupta, S.K. (2009). Biology and Breeding of Crucifers, CRC Press, Taylor & Francis Group, New York, 25.
• Hammer, Ø. Harper, D. A. T., & Ryan, P. D. (2001). PAST: Paleontological statistics software package for education and data analysis. Palaeontologia Electronica 4: 9.
• Hayek, A. (1925). Repertorium specierum Novarum regni vegetabilis, Beibefte, Band XXX, 1., Prodromus Florae Peninsula Balcanica, Lieferung 3, Dahlem bei Berlin, 469-471.
• Hedge, I. C. 1965. Iberis L. In: Davis P.H. (Ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1: 309-312. Edinburgh: Edinburg University Press.
• Keifer, M., Schmickl, R., German, D.A., Mandáková, T., Lysak, M., Al-Shehbaz, I.A., Franzke, A., Mummenhoff, K., Stamakis, A., Koch, M.A., (2014). BrassiBase: Introduction to a novel knowledge on Brassicaceae evolution. Plant and Cell Physiology 55(1): e3. https://doi.or/10.1093/pcp/pct158
• Linneaus, C. ve Salvius, L., (1753). Species Plantarum c. 1. Holmiae: Impensis Laurentii Salvii.
• Marhold, K. (2011). Brassicaceae, In: Euro+Med Plantbase − the information resource for Euro−Mediterranean plant diversity. Available from: http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Iberis&PTRefFk=7200000 (son erişim: 15 Ocak 2021)
• Mutlu, B. 2012. Iberis L. In: Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT. (Eds.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). N. Gökyiğit Botanik Bahçesi & Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul. 281-282.
• Oskay, D. (2017). A new subspecies of Iberis saxatilis (Brassicaceae) from Turkey. Phytotaxa 306(2): 153–158.
• Özhatay, N. (2009). Check-list of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turkish Journal of Botany 33: 197.
• Şimşek, Ö. ve Şekerciler, F. (2016). Tuz Beğendiotu (Iberis halophila) Tür Eylem Planı, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Aksaray Şube Müdürlüğü, VIII. Bölge Müdürlüğü, Aksaray.
• Tan, K. (2002). Isatis, Ricotia, Berteroa, Erophila, Iberis, Coincya. In: Strid, A. & K. Tan (ed.), Fl. Hellenica 2: 126-290.
• Thiers, B. (2022+). Index Herbariorum: A global directory of public herbaria and associated staff. New York: New York Botanical Garden's Virtual Herbarium http://sweetgum.nybg.org/ih/ (erişim tarihi: 15.01.2022)
• Vural, M., Duman, D., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., (2012). A new genus and three new species from Central Anatolia, Turkey. Turkish Journal of Botany. 36: 427-433.
• Willdenow, C. L. von (1800). Species Plantarum, Editio Quarta, Berolini, 3(1): 455.
• Yıldırımlı, Ş. (2000). Iberis L. In: Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Başer, K.H.C. (editors), Flora of Turkey and the East Aegean Islands 11: 31. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Yıldırımlı, Ş. (2001). The Chorology of the Turkish species of Brassicaceae, Buddlejaceae and Buxaceae families. OT Sistematik Botanik Dergisi. 8: 141-171.
• Yıldırımlı, Ş. (2018). Five new species, a new subspecies and a new combination and status from gypsaceum areas of Ankara province, Turkey. OT Sistematik Botanik Dergisi. 25(2): 1-22.
• Yılmaz-Çıtak, B. ve Crespo, M.B. (2019). Correct citation and lectotype designation for the name Iberis carica (Brassicaceae). Phytotaxa 405: 297-300. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.405.6.3