Türkiye’deki Süs Bitkileri Olarak Kullanılan Geofitlerin Tıbbi ve Besin Amaçlı Kullanımları

Yıl 2016, Cilt: 45 Sayı: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 972 - 976, 31.03.2016

Uğur Gale Uğur Şirin

Öz

Türkiye zengin bir floraya sahip olmasından dolayı önemli bir avantaja sahiptir. Bunun en önemli sebepleri; coğrafi konumu, iklimi, topografik özellikleri ve üç fitocoğrafik bölgenin kesişiminde olmasıdır. Bu flora yaklaşık 10.000 çiçekli bitkiyi bünyesinde barındırır ve bunun yaklaşık %7’si (700 takson) doğal geofit taksonu olarak yayılış gösterirler. Geofitler depolama yetenekleri ile çeşitli besinleri toprak altı organlarında (soğan, tuber ve rizom) depolarlar. Aynı zamanda bu bitkiler gösterişli çiçekli ve zarif otsu bitkiler olarak tanılandırılabilirler. Bu geofitlerin sahip oldukları kimyasal içerikleri ve gösterişli çiçeklerinden dolayı doğal yaşam ortamlarından yüzyıllardır taşınarak iç ve dış pazarlarda insanların kullanımına sunulmaktadır. Bu derleme çalışmasında, Türkiye deki bazı süs bitkisi olarak kullanılan geofitlerin besin amaçlı ve tıbbi olarak değerlendirilmesi, organlarındaki kimyasal bileşikler ve içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bu yüzden bu geofitler yöresel halk tarafından şifa kaynağı olarak kullanılmaktadır, Cyclamen sp., Galanthus sp., Crocus sp. Ayrıca, Asphodelus aestivus Brot., Arum italicum Mill. ve Allium scorodoprasum L. subsp. rotundum (L.) Steam yöresel halk tarafından besin kaynağı olarak kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Süs , geofit , tıbbi , besin

Usage Potential of Ornamental Geophytes as Medical and Food Purpose in Turkey

Öz

There is an important advantage for Turkey which has a rich flora. Its reason is that geographical location, climate, topographic features and being on the junction of three phytogeographical regions. The flora consists of approximately 10.000 flowering plants and approximately 7% (700 number) geophyte taxa are growing naturally in Türkiye contribute significantly to this richness. Geophytes gained capability to store various nutrients under the ground body such as bulbs, tubers and rhizomes At the same time, they can be defined beautiful and showy flowers in the herbal plants. These geophytes are presented for many centuries and removed from naturally grown habitats for internal and external market because of their Chemical contents and either their showy flowers. In this paper, the information for some geophytes used as an ornamental plant to be consumed as food and medical use features in Turkey, information about some of the compounds used in organs and content are given. Therefore, they are used as a source of healing by local people such as Cyclamen sp., Galanthus sp., Crocus sp. Also, Asphodelus aestivus Brot., Arum italicum Mill. and Allium scorodoprasum L. subsp. rotundum (L.) Steam are used for food purposes by local people.

Anahtar Kelimeler

Ornamental , geophytes , medical , food

Kaynakça

• Acar, G., 2006. Crocus cinsine ait (Crocus biflorus Miller, Crocus baytopiorum Mathew, Crocus flavus Weston subp. dissectus T.Baytop & Mathew) saf ekstraktların antimikrobiyal ve antioksidant etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 13-14.
• Anonim, 2015. Çiğdem yetiştiriciliği. http://www.tarimmarketi.com/sus_cigdem.aspx (Erişim: Ağustos 2015).
• Arslan, N., Baktır, İ., 2013. Gölsoğanı (Leucujum aestivum) L. türünün ülkemizdeki yayılışı, karşılaştığı riskler ve alınması gereken tedbirler. 3. Sulak Alanlar Kongresi, Samsun, 135-141.
• Aslantürk, Ö.S., Çelik, T.A., 2013. Potential antioxidant activity and anticancer effect of extracts from Dracunculus vulgaris Schott. Tubers on MCF-7 breast cancer cells. Int. Journal of Research in Pharmaceutical and Biomedical Sciences ISSN:2229-3701, 4(2).
• Aydın, Ç., 2012. Denizli ilinde yayılış gösteren bazı endemik Allium L. taksonlarının ekstraktlarının aktif bileşenlerinin karakterizasyonu, antioksidan ve antibakteriyel etkilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1-2s.
• Aydın, Ç., Özay, C., Mammadov, R., 2014. Türkiye’de yayılış gösteren Cyclamen L. türleri üzerinde yapılan çalışmalar. Hacettepe University J. of the Faculty of Pharmacy 34(2):96-112.
• Aydın, Ç., Ermiş, A., Mammadov, R., 2015. Phenolic contents and antioxidant properties of Sternbergia lutea (L.) Ker Gawl. Ex Sprengel ethanol extract. 2(1):50-58.
• Bhargava, K.V., 2011. Medical uses and pharmacological properties of Crocus sativus Linn. (Satfron). International J. of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences 3(3):22-26.
• Boyce, P., 1993. The Genus Arum. HMSO. London, 1993.
• Bozcuk, H., Özdogan, M., 2009. Extract from Urginea maritima for use in the treatment of non-small cell lung cancer (NSCLC) and other solid tumors. European Patent 2082746 Al.
• California Poison Control System, 2000. Toxic Plants. http://www.calpoison.com/public/plants-toxic.html. (Erişim: 08.09.2015).
• Cheeke, P.R., 1989. Toxicants of Plant Origin. Vol.2, Chapter 3, 63s.
• Çiçek, D., Kaya, G.İ., Önür, M.A., 2009. Türkiye’de yetişen Sternbergia Sicula Tineo ex Guss. bitkisinin anatomik özellikleri. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 38(1):29-45.
• Demirhan, E., 2001. Şifalı Bitkiler. Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., İstanbul, 540s.
• Frankova, L. 2006. Colchicum autumnale L.-An ancient medicinal plant and its hysteranthous geophytic life strategy, 2006. http://www.fyziologia.sav.sk/geophyte-colchicum/fran/papers/introduction.pdf (Erişim: Ağustos 2015).
• Gibemau, M., 2004. Floral odor of Arum italicum Aroideana, 27(1):142-147.
• Gravendeel, B., Subedi, A., Kunwar, B., Vermeulen, J.J., Choi, Y., Tao, Y., Andel, T.van., Chaudhary, R.P., 2013. Collection and trade of wild-harvested orchids in Nepal. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 9:64.
• Gümüş, C., 2015. Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) bitkisinde yapılan araştırmalar üzerinde bir inceleme. Derim 32(1):101.
• Kassak, P., 2012. Secondary metabolites of the chosen genus iris species. Acta Univ. Agric. et Silvic. Mendel. Brun., LX, 8:269-280.
• Kaya, İ.G., 2011. Sternbergia Waldst. & Kit. türlerinin kimyasal bileşikleri ve biyolojik aktiviteleri. Marmara Üniversitesi Eczacılık Dergisi 15:52-57.
• Kızılarslan, Ç., Özhatay, N., 2012. An ethnobotanical study of the useful and edible plants of İzmit. Marmara Univ. Pharmaceutical Journal, 16:194-200, 2012.
• Koyuncu, M., 1994. Geofitler. Bilim ve Teknik Tübitak Yayınları 27(321), Pro-Mat Basın Yayını A.Ş., Ankara.
• Loy, C.J., Mahmood, K., Saliou, C., 2010. Compositions comprising Lilium candidum extracts and uses thereof. US Patent, US 8481093 B2.
• Metin, H., 2012. Cyclamen graecum Link, ekstraktlarının aktif bileşenlerinin karakterizasyonu, antioksidan ve histolojik etkilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Nasrabadi, M., Halimi, M., Nadaf, M., 2013. Phytochemical screening and Chemical composition of extract of muscari neglectum. Middle-East J. Sci. Res., 14(4):566-569.
• Pehlivan, E.C., Daneshvar-Royandazagh, S., Teykin, E.E., Çiftçi, H.S., 2014. Lilium candidum L.’da in vitro mikro çoğaltım ile kozmetik sanayisine ham madde temini. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, Special Issue:2.
• Royal Botanical Garden, 2015. Subject: Galanthus nivalis (common snowdrop). http://www.kew.org/science-conservation/plants-fungi/galanthus-nivalis-common-snowdrop (Erişim: Eylül 2015).
• Sandal, G., Söğüt, Z., 2010. Türkiye orkideleri (Salepler). Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23(2):109-116.
• Selvi, S., Sargın, S.A., Akçiçek, E., 2013. Alaşehir (Manisa) ve çevresinde yetişen bazı geofitlerin etnobotanik açıdan incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 29(2):170-177.
• Sezik, E., Baykal, T., 1991. Maraş salebinin menşei. Doğa-Turkish Journal of Pharmacology (1):10-16.
• Singh, A., Duggal, S., 2009. Medicinal orchids: An Overview. Ethnobotanical Leaflets 13:351-63.
• Siren, M., 1998. Use of an ester of inositol triphosphate for the preparing of medicaments. U.S. Patent 5846957.