AKDENİZ BÖLGESİ’NDE ÖRTÜALTI MEYVE YETİŞTİRİCİLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 1, 59 - 70, 09.04.2021

Safder Bayazit , Oğuzhan Çalışkan Derya Kılıç

Öz

Örtüaltında meyve üretimi sağladığı erkencilik nedeniyle karlı bir yetiştirme tekniği olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle gerçekleştirilen bu çalışmada, Türkiye’nin örtüaltı meyve yetiştirme merkezi olan Akdeniz Bölgesi’ndeki mevcut durum ve yapılan araştırmalar konusunda değerlendirmeler yapılmıştır. Halihazırda, Akdeniz Bölgesi Avrupa’nın en erkenci meyve üretim alanlarına sahip olması, örtüaltı yetiştiricilik ile özellikle Nisan ayı içerisinde sezon dışı meyve üretimine imkan vermesi ile çok önemli bir konuma sahiptir. Nitekim, son on yılda örtüaltı meyve yetiştiriciliğinde %85 oranında bir artış olduğu görülmektedir. Türkiye örtüaltı meyve yetiştiriciliğinin %88.4’ü Akdeniz Bölgesinde gerçekleştirilmektedir. Bu bölgede, örtüaltında muz ve çilek başta olmak üzere üzüm, kayısı, erik, şeftali-nektarin türleri yetiştirilmekte ve en fazla üretim Mersin (414.098 ton) ve Antalya (152.535 ton) illerinde gerçekleştirilmektedir. Sonuç olarak, Akdeniz Bölgesi’nin örtü altı meyve yetiştiriciliğine ilişkin sahip olduğu potansiyel göz önüne alındığında bölgedeki örtüaltı meyve yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için daha detaylı araştırmalara gereksinim duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz Bölgesi, örtüaltı yetiştiricilik, meyve, erkencilik

PROTECTED FRUIT GROWING IN THE MEDITERRANEAN REGION

Öz

Protected fruit production is considered as a profitable, growing technique due to earliness. In this study, the current situation of the Mediterranean region, which protected the fruit-growing centre of Turkey’s and assessments about the research was conducted. At present, the Mediterranean Region has a significant position as it has the earliest fruit production areas of Europe, especially off-season fruit production in April under-protected. Indeed, in the last decade, there has been an 85%increase in protected fruit growing. A large part of Turkey’s protected fruit growing (88.40%) is carried out in the Mediterranean region. In this region, grape, apricot, plum, peach-nectarine species, especially banana and strawberry, are grown in protected fruit cultivation. The essential provinces producing fruit in the protected of the region are Mersin (414.098 tons) and Antalya (152.535 tons). As a result, detailed researches are needed to develop protected fruit growing in the region.

Anahtar Kelimeler

Mediterranean region, protected cultivation, fruit, earliness

Kaynakça

• Ahmed, S., S.R. Roberto, M. Shahab, R.C. Colombo, J.P. Silvestre, R. Koyama and R.T. Souza, 2019. Proposal of double-cropping system for ‘BRS Isis’ seedless grape grown in subtropical area. Scientia Hortic., 251:118-126.
• Ağaoğlu, Y.S., 1977 Sofralık üzüm yetiştiriciliğinde plastik örtülerden yararlanma imkânları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayını: 660, Derlemeler: 15, Ankara.
• Ağaoğlu, Y.S., H. Çelik, M. Çelik, Y. Fidan, Y. Gülşen, A. Günay, N. Halloran, A.İ. Köksal ve R. Yanmaz, 2001. Genel bahçe bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayın No: 5, Ankara, 369s.
• Ames, G.K., 2016. High tunnel tree fruit and grape production for eastern growers. ATTRA Sustainable Agriculture, pp:1-12.
• Anonim, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). http://www.tuik.gov.tr/Start.do (Erişim Tarihi: 23.05.2020).
• Anonymous, 2020. Bananas-market report 2010. European Commission Directorate-General for Agriculture and Rural Development. Brussels, pp:1-17.
• Bircan, M., 2012. Örtüaltı kayısı yetiştiriciliği (teknik broşür). Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Erdemli-Mersin.
• Botden, N., S.M.P. Carvalho, J.M. Costa, E.Ç. Heuvelink, O. Kömer and A. Ploeg, 2004. Greenhouse horticulture in China: situation and prospects. (Eds. Costa, J.M., Heuvelink, E., Botden, N.), Horticultural Production Chains Group, Wageningen, 140p.
• Çalışkan, O., S. Bayazıt and A. Sümbül, 2012. Fruit quality and phytochemical attributes of some apricot (Prunus armeniaca L.) cultivars as affected by genotypes and seasons. Not. Bot. Horti. Agrobo., 40:284-294.
• Çalışkan, O., K. Gündüz, S. Bayazıt and D. Kılıç, 2019. Preliminary results of Mogador apricot cultivar under protected cultivation. 3. International Mediterranean Congress on Natural Sciences, Health Sciences and Engineering (MENSEC III), Podgorica, Montenegro, June 18-20, pp:225-230.
• Dölek, C. ve İ.H. Kalyoncu, 2014. Sunfire nektarin çeşidinin örtüaltı yetiştiriciliğinde budama ve terbiye sistemlerinin verim ve kalite üzerine etkileri. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 1(2):74-79.
• Erez, A., Z. Yablowitz and R. Korcinski, 1998. Greenhouse peach growing. Acta Hort., 465:593-600.
• Erez, A., M. Wysoki, Z. Yablowitz and R. Korcinski, 2000. Temperature and chemical effects on competing sinks in peach bud break. Acta Horticulturae, 514:51-58.
• Ertoy, N., 2003. Antalya’da örtüaltında erkenci şeftali yetiştirme olanaklarının araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Falqui, D., G. Lovicu and M. Pala, 1994. High density protected culture of peaches: a three-year research study on “permanent canopy” cultivation in Sardinia. Acta Hortic. 361:565-573.
• Fideghelli, C., 1990. Protected cultivation of tree fruits in Italy. Chronica Horticulture, 30(1).
• Göktaş, S., 2020. Bazı şeftali nektarin çeşitlerinde örtüaltı yetiştiriciliğin erkencilik, verim ve meyve kalite özelliklerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay, 69s.
• Gübbük, H., L. Altınkaya and R. Balkıç, 2018. Banana: a very profitable tropical crop for Turkey. Chronica Horticulturae, 57:20-25.
• Gündüz, K. ve E. Özdemir, 2012. Farklı yetiştirme yerlerinin bazı çilek genotiplerinin erkencilik indeksi, verim ve meyve kalite özellikleri üzerindeki etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 49(1):27-36.
• İmrak, B., A. Küden, A. Sarıeroğullarından, ve A.B. Küden, 2009. Subtropik koşullarda örtüaltı elma yetiştiriciliği. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2(1):187-193.
• Jiang, W., D. Qu, D. Mu and L. Wang, 2004. Protected cultivation of horticultural crops in China. Horticultural Reviews (Eds. Janick, J.), 30:115-162.
• Kamota, F., 1988. Protected cultivation of fruit trees in Japan. JARQ 22(2):107-113.
• Kaşka, N., S. Onur, C. Onur ve A. Çınar, 1981. Akdeniz bölgesi için erkenci kayısı çeşitlerinin seleksiyonu. TÜBİTAK-TOAG Sonuç Raporu, Adana, 30s.
• Kaşka, N., A.I. Yıldız, S. Paydaş, M. Biçici, N. Türemiş ve A. Küden, 1986. Türkiye için yeni bazı çilek çeşitlerinin Adana’da yaz ve kış dikim sistemleriyle örtü altında yetiştiriciliğinin verim, kalite ve erkencilik üzerine etkileri. Doğa Bilim Dergisi, 10(1): 84-102.
• Kavak, O. ve M.E. Kiraz, 2015. Örtüaltı bağcılık (teknik broşür). Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Erdemli-Mersin.
• Küden, A.B. ve N. Kaşka, 1993. Şeftalilerde ve nektarinlerde buharlaştırarak soğuklatma “evaporative cooling” yönteminin dinlenmenin kesilmesi üzerine etkileri. Doğa Bilim Dergisi, 17(2):339-346.
• Küden, A.B. and L. Son, 1997. Dormancy breaking experiments on apricots. Acta Hortic. 441:153-158.
• Küden, A.B., A. Küden ve L. Son, 2001. Örtüaltında sert çekirdekli meyve yetiştiriciliği. 1. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 25-28.09.2001, Yalova, s:133-138.
• Küden, A.B., A. Küden, S. Bayazıt, B. Irmak, S. Çömlekçioğlu ve M.A. Tümer, 2007. Örtüaltında sert çekirdekli meyve yetiştiriciliğinin erkencilik üzerine etkileri. Türkiye 5. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07.09.2007, Erzurum, s:702-706.
• Layne, R.L., Z. Wang and L. Niu, 2013. Protected cultivation of peach and nectarine in China industry observations and assessments. J. Amer. Pom. Soc., 67(1):18-28.
• Morinaga, K., 2001. Grape production in Japan. (Eds. Papademetriou, M.K., Dent, F.J.), Grape Production in the Asia-Pacific Region.
• Özkan, B., H.İ. Uzun, A.Y. Elidemir, A. Bayır ve C.F. Karadeniz, 2005. Örtüaltı ve açıkta üzüm üretiminin ekonomik analizi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18:77-85.
• Pınar, H., C. Türkay ve İ. Canan, 2007. Türkiye’de muz yetiştiriciliği, sorunları ve çözüm önerileri. Alatarım 6:15-20.
• Polat, İ. ve H.İ. Uzun, 2007. Plastik serada yetiştirilen Trakya İlkeren üzüm çeşidinde farklı terbiye sistemi ve asma şarjı uygulamalarının erkencilik, verim ve kalite faktörleri üzerine etkileri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2):289-300.
• Rencüzoğulları, E., O. Dikbaş ve O. Çalışkan, 2016. Örtüaltında yetiştirilen Flariba nektarin (Prunus persica var. nectarina Maxim) çeşidinin fenolojik ve meyve kalite özellikleri. 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Bahçe 45(Özel Sayı 1:Meyvecilik):1054-1058.
• Qui, Z., G. Chen and D. Qui, 2019. Pruning and dormancy breaking make two sustainable grape-cropping productions in a protected environment possible without overlap in a single year. Peer J., 7:e7412.
• Serçe, S. ve M. Özgen, 2014. Çilek yetiştiriciliği ve yeni eğilimler. Tarım Türk Dergisi, s:1-6.
• Subaşı, O.S., A. Seçer, B. Yaşar, F. Emeksiz ve O. Uysal, 2016. Türkiye’de muz üretim maliyeti ve karlılık durumu. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 29:73-78.
• Tangolar, S., 2016 Örtüaltında bağcılık. Bahçe Haber, 5(1):14-19.
• Tüzel, Y. and G.B. Öztekin, 2015. Protected cultivation in Turkey. Chronica Horticulturare, 55(2):21-26.
• Uzun, H.I., B. Özkan ve A. Yalçın Elidemir, 2003. Seralarda sık dikim asma yetiştiriciliğinin erkencilik, verim ve kaliteye etkisi (proje sonuç raporu). TÜBİTAK TOGTAG-2230, Antalya, 39s.
• Yong, L., F. Wei-Chao, Z. Geng-Rui, C. Chang-Wen, W. Xin-Wei and L.R. Wang, 2016 Accumulated chilling hours during endodormancy impact blooming and fruit shape development in peach (Prunus persica L.). Journal of Integrative Agriculture 15(6):1267-1274.
• Yüksel, A.N., 1992. Ülkemiz seracılığının durumu ve gelişme olanakları. Topraksu, Ocak 1992/1, s:27-29.