In lettuce (Lactuca sativa var. Longifolia L.) Collection of Local Genetic Resources and Morphological Characterization Studies Within the Scope of Gene Pooling

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: Özel Sayı 1, 189 - 196, 16.07.2024

Şule Sarıçam Kökpınar Kenan Sönmez , Şeküre Şebnem Ellialtıoğlu , Gülay Beşirli , İbrahim Sönmez

https://doi.org/10.53471/bahce.1508917

Öz

Lettuce and salads have an important place in a healthy diet. Since more than 80% of the seed requirement in lettuce and salad production in Turkey is met by varieties imported from abroad, breeding studies need to be accelerated in this product group in order to develop qualified local varieties.
The most important resource for the development of high-quality varieties is the existence of genetic diversity. Within the scope of initiating and accelerating R&D and breeding projects in lettuce and salads with public-private sector cooperation, studies have been conducted at Eskişehir Transitional Zone Agricultural Research Institute in order to create a qualified gene pool. In the study, morphological characterization studies were carried out by considering the criteria determined by UPOV and TTSM’s Lettuce-Salad variety feature certificate. As a result of the research, each of 194 plants from 23 genotypes was examined as an individual, 97 plants did not have leaf blade edge waviness, 74 plants had a tight head structure, 22 plants had a very tight head structure, 55 plants had a tendency to stem late in long day conditions, and none of the plants had downy mildew. (Bremia lactucae) disease was determined to be seen.

Anahtar Kelimeler

Lettuce, breeding, genetic resources, protection, variation

Marulda (Lactuca sativa var. Longifolia L.) Gen Havuzu Oluşturma Kapsamında Yerel Genetik Kaynakların Toplanması ve Morfolojik Karakterizasyon Çalışmaları

Öz

Marul ve salatalar, sağlıklı beslenmede önemli bir yere sahiptir. Serin iklim sebzesi grubuna giren ve taze yaprakları tüketilen bu türler açıkta veya örtü altında yetiştirilmekte, besin değerinin zengin olması önemini artırmaktadır. Türkiye’de marul ve salata üretiminde tohumluk ihtiyacının %80’inden fazlası yurtdışından ithal edilen çeşitlerle karşılandığından nitelikli yerel çeşitlerin geliştirilmesi için, bu ürün grubunda ıslah çalışmalarının hızlandırılması gerekmektedir. Yüksek nitelikli çeşitlerin geliştirilebilmesi için en önemli kaynak, genetik çeşitliliğin var olmasıdır. Marul ve salatalarda Ar-Ge ve ıslah projelerinin kamu-özel sektör işbirliğiyle başlatılması ve ivme kazandırılması kapsamında Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde nitelikli gen havuzu oluşturmak amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda; Ulusal Tohum Gen Bankası’ndan temin edilen ve ülkemizin farklı yörelerinden toplanan 23 adet marul genotipinin muhafaza altına alınması, yetiştirilmesi, gruplandırılması ve birbirlerinden farklılıklarının ortaya konulması hedeflenmiştir. Çalışmada, UPOV tarafından belirlenen kriterler ile TTSM’nin Marul-Salata çeşit özellik belgesi dikkate alınarak, fide, yaprak, bitki ve baş yapısı ile ilgili morfolojik karakterizasyon çalışmaları yürütülmüştür. Araştırma sonucunda, 23 genotipten 194 bitkinin her biri bir birey olarak incelenmiş, 97 bitkide yaprak ayası kenar dalgalanma durumunun olmadığı, 74 bitkinin sıkı, 22 bitkinin çok sıkı baş yapısına sahip olduğu, 55 bitkinin uzun gün şartlarında geç sapa kalkmaya eğilimi olduğu, hiçbir bitkide mildiyö (Bremia lactucae) hastalığının görülmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Marul, ıslah, genetik kaynaklar, koruma, varyasyon

Kaynakça

• Anonim 2016. www.zmo.org.tr/resimler/ekler/4e 422f05b68cc01_ek.pdf (Erişim: 12.09.2016).
• Aybak, H.Ç. 2002. Salata ve marul yetiştiriciliği. Hasad Yayıncılık, İstanbul, 96s.
• Balkaya, A., Karaağaç, O. 2000. Vegetable genetic resources of Turkey. Journal of Vegetable Science 11(4):81-102.
• Demirkaya, M. 2001. Kayseri yöresinde örtüaltında ikinci ürün olarak ‘iceberg’ kıvırcık salata yetiştiriciliği üzerine bir araştırma. 6. Ulusal Seracılık Sempozyumu, Fethiye-Muğla, s:139-142.
• Demirkaya, M., Gerçek S., Yetişir, H. 2012. Farklı renklerdeki su yastıklarının örtüaltında marul yetiştiriciliği üzerine etkileri. 9. Ulusal Sebze Sempozyumu, 12-14 Eylül, Konya, s:185-191.
• Dilbirliği, E. 2007. Biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynakların sürdürülebilir kullanım stratejilerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 239 s, Ankara.
• Edward, J., Ryder, E.J. 1991. ‘Salinas 88’ Lettuce. Hortscience 26(4):439-440.
• Güzel, M.E., Kilian, N., Gültepe, M., Kandemir, A., Coikunçelebi, K. 2018. Contribution to the taxonomy of Lactuca (Astraceae) in Turkey. Journal of Botany 42:197-207.
• Jenni, S., Emery, G.C. 2008. Hochelaga lettuce. Canadian Journal of Plant Science 88(3):551-553.
• Jenni, S., Emery, G.C. 2009. Estival lettuce. Canadian Journal of Plant Science 89(1):99-101.
• Křístková, E., Doležalová, I., Lebeda, A., Vinter V., Novotná A. 2008. Description of morphological characters of lettuce (Lactuca sativa L.) genetic resources. Hort. Sci. (Prague), 35(3):113-129.
• Kumar, R., Kaushal, S., Kumar, S., Kumar, D., Shukla, Y.R., Dogra, B.S. 2016. Morfological characterization of newly introduced lettuce (Lactuca sativa L.) germplasm through principal component and regression analyses. Electronic Journal of Plant Breeding 7(3):742-749.
• Lebeda, A., Zinkernagel, V. 1999. Durability of race-specific resistance in lettuce against lettuce downy mildew (Bremia lactucae). In: Lebeda, A., Křístková, E. (eds.) Eucarpia Leafy Vegetables ‘99. Proc. Eucarpia Meeting on Leafy Vegetables “Genetics and Breeding”. Palacký University, Olomouc, Czech Republic, pp:183-189.
• Lebeda, A., Petrželová I. 2004. Occurrence of race-specific resistance to Bremia lactucae in Lactuca serriola germplasm originating from four European countries. In: Vollmann, J., Grausgruber, H., Ruckenbauer, P. (eds.) Genetic Variation for Plant Breeding. Proceedings of the 17. EUCARPIA General Congress, 8-11 September 2004, Tulln, Austria. BOKU-University of Natural Resources and Applied Life Sciences, Vienna, Austria, pp:113-116.
• Lee, A.C., Liao, F.S. 2012. ‘Taoyuan No.1’: A high-yielding Batavia lettuce cultivar. Hortscience 47(12):1815-1816.
• Maciel, G.M., Gallis, R.B., Barbosa, R.L., Pereira, L.M., Siquieroli, A.C.S., Peixoto, J.V.M. 2020. Image phenotyping of lettuce germplasm with genetically diverse carotenoid levels. Basic Areas, Bragantia 79(2):225-235.
• Mou, B. 2011. Green leaf lettuce breeding lines with resistance to corky root, 06-831 and 06-833. Hortscience 46(9):1324-1325.
• Nicolle, C., Cardinault, N., Gueux, E., Jaffrelo, L., Rock, E., Mazur, A., Rémésy, C. 2004. Health effect of vegetable-based diet: lettuce consumption improves cholesterol metabolism and antioxidant status in the rat. Clinical Nutrition 23(4):605-614.
• Prohens, J., Nuez, F. 2008. Vegetables I Asteraceae, Brassicaceae, Chenopodicaceae, and Cucurbitaceae. Universidad Politecnica de Valencia. Spain.
• Simko, I., Hayes, R.J. 2010. SM09A and SM09B: Romaine lettuce breeding lines resistant to dieback and with improved shelf life. HortScience 45(4):670-672.
• Sŭštar-Vozlič, J., Ugrinović, K., Maras, M., Eva Křístková, E., Lebeda, A., Meglic, V. 2020. Morphological and genetic diversity of slovene lettuce landrace ‘Ljubljanska Ledenka’ (Lactuca sativa L.). Genetic Resources and Crop Evolution 68:185-203.
• Şahin, T. 2023. Yerel Yedikule tipi marul (Lactuca sativa L. var longifolia) genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Tan, A. 1996. Turkey: Country Report to the FAO International Technical Conference on plant genetic Resource. http://www.fao.org/ag/agp/ agps/pgrfa/pdf/turkey.pdf.
• Tan, A. 2010. Türkiye gıda ve tarım bitki genetik kaynaklarının durumu. Gıda ve Tarım için Bitki Kaynaklarının Muhafazası ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Türkiye İkinci Ülke Raporu, İzmir.
• Treuren, R. Van., van der Arend, A.J.M., Schut, J.W. 2011-a. Distribution of downy mildew (Bremia lactucae Regel) resistances in a genebank collection of lettuce and its wild relatives. Plant Genetic Resources: Characterization and Utilization 11(1):15-25.
• Treuren, R.V., Coquin, P., Lohwasser, U. 2011-b. Genetic resources collections of leafy vegetables (lettuce, spinach, chicory, artichoke, asparagus, lamb’s lettuce, rhubarb and rocket salad): composition and gaps. Genet Resour Crop Evol. 59:981-997.
• TÜİK 2023. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn= 104&locale=tr (Erişim Tarihi: 11.08.2023).
• TÜİK 2023. https://www.tarimorman.gov.tr/ bugem/ttsm/sayfalar/detay.aspx?sayfaid=54 (Erişim Tarihi: 11.08.2023).
• TTSM 2021. https://www.tarimorman.gov.tr/ bugem/ttsm/menu/48/ozellik-belgeleri (Erişim Tarihi: 09.11.2021).
• UPOV 2017. Union for the protection of new varieties of plants. Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. Lettuce (Lactuca sativa L.), Geneva. (Accessed 05.09.2023).
• Vicente, M.J., Conesa, E., Franco, J.A., Esteva, J. 2008. Genetic variability in lettuce (Lactuca sativa) germplasm using morphologic and molecular analyses. Acta Horticulturae 782:59-65.
• Yuri, J.E., Resende, G.M., Mota, J.H., Souza, R.J., Rodrıgues Júnıor, J.C. 2004. Comportamento de cultivares e linhagens de alface americana em Santana da Vargem (MG), nas condições de inverno. Horticultura Brasileira 22:322-325.
• Zohary, D. 1991. The wild genetic resources of cultivated lettuce (Lactuca sativa L.). Euphytica 53(1):31-35.