Piyasada Satılan İğde (Elaeagnus angustifolia L.) Yaprakları Üzerine Bazı Araştırmalar: Etnobotanik Veriler, Morfolojik, Anatomik İncelemeler, Ağır Metal ve Mikro Element İçeriklerinin Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: Özel Sayı 1, 477 - 484, 25.03.2025

Fatma Gül Delimustafaoğlu , Serdar Çetinkaya , Sadi Yusufbeyoğlu , Onur Erdem , Ayşe Baldemir Kılıç

https://doi.org/10.53471/bahce.1551053

Öz

Elaeagnaceae familyasına ait Elaeagnus L. cinsi çalı, ağaç veya dikenli bir ağaç formunda olan bitkilerden oluşur. Ülkemizde genellikle “kuş iğdesi ve iğde” olarak adlandırılan bu türler Dünya’nın farklı bölgelerinde “iğde, Rus zeytini, yabani zeytin” olarak bilinmektedir. Bitkinin toprak üstü kısımlarının astrenjan, öksürük kesici, iltihap önleyici, böbrek taşı düşürme, gaz giderici, diyabet ve eklem ağrıları gibi bazı geleneksel kullanımları vardır. Bu çalışmada piyasada satılan iğde yaprağı örneklerinin morfolojik ve anatomik özellikleri incelenerek, ağır metal ve mikro element analizleri yapılmıştır. Morfolojik çalışmada örnekler genel görünüşleri, yaprak rengi ve numune içerikleri bakımından incelenmiştir. Anatomik çalışmada ise doğadan toplanan E.angustifolia türünün yaprak ve pediseli anatomik açıdan incelenmiş ve satın alınan örnekler için toz drog analizi yapılmıştır. Örneklerde peltat (kalkansı), stellat-peltat, stellat (yıldızsı) örtü tüyleri görülmüştür. Ayrıca basit billur, iğnemsi ve kum kristalleri karakteristik olarak tespit edilmiştir. Ağır metal ve mikro element analizlerine yönelik örnek hazırlama prosesinde mikrodalga ısıtmalı asitle çözünürleştirme işlemi uygulanmıştır. Sonrasında indüktif eşleşmiş plazma kütle spektrometresi (ICP-MS) kullanılarak Arsenik (As), Kadmiyum (Cd) ve Kurşun (Pb) gibi ağır metal elementler ile Bakır (Cu), Demir (Fe), Mangan (Mn) ve Çinko (Zn) bazı mikro elementlerin miktarı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elaeagnus angustifolia L., Anatomi, Morfoloji, Etnobotanik, ağır metal ve mikro element içerikleri

Some Studies on Market Sold Oleaster (Elaeagnus angustifolia L.) Leaves: Ethnobotanical Data, Morphological, Anatomical Studies, Determination of Heavy Metal and Micro Element Contents

Öz

The genus Elaeagnus L., belonging to the Elaeagnaceae family, consists of plants in the form of shrubs, trees, or thorny trees. These species, generally called "bird oleaster and oleaster" in our country, are known as "oleaster, Russian olive, wild olive" in different parts of the world. The aerial parts of the plant have some traditional uses as an astringent, antitussive, anti-inflammatory, kidney stone remover, carminative, diabetes, and joint pain reliever. This study examined the morphological and anatomical features of oleaster leaf samples sold in the market and conducted heavy metal and microelement analyses. In the morphological study, samples were analyzed regarding general appearance, leaf color, and sample content. In the anatomical study, leaves and pedicels of Elaeagnus angustifolia L. collected from nature were examined anatomically and powder drug analysis was performed for purchased samples. Peltate (shield-like), stellate-peltate, and stellate (star-like) covering hairs were observed in the samples, and prisms, needle shape, and sand crystals were characteristically detected. The microwave-heated acid solubilization process was applied in the sample preparation process for heavy metal and micro element analysis. Afterward, heavy metal elements such as Arsenic (As), Cadmium (Cd), and Lead (Pb) and some microelements such as Copper (Cu), Iron (Fe), Manganese (Mn), and Zinc (Zn) were determined using inductively coupled plasma mass spectrometry (ICP-MS).

Anahtar Kelimeler

Elaeagnus angustifolia L., Anatomy, Morphology, Ethnobotany, heavy metal and micro element contents

Kaynakça

• Duman, K., Pehluvan, M. 2021. Iğdır’da doğal olarak yetişen iğdelerin (Elaeagnus angustifolia L.) seleksiyonu. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD) 7(3):353-359.
• Akgül, M., Akça, M. 2020. The chemical and morphological properties of oleaster. Maderas. Ciencia y Tecnología 22(1):13-22.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim T., Vural, M., Babaç M. 2012. Türkiye bitkileri listesi (damarlı bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, İstanbul.
• Güngör, D., Adatoprak, A., Özer, F., Akdağ, N., Kandemir, N.İ. 2002. Bitkilerin dünyası, bitki tanıtımı detayları ile fidan yetiştirme esasları. Lazer Ofset Matbaası, Ankara, 2, 34.
• Davis, P.H. 1984. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Cambridge University Press 7, 530-534.
• Arıtuluk, Z.C., Ezer, N. 2012. Halk arasında diyabete karşı kullanılan bitkiler (Türkiye)-2. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 32:179-208.
• Baytop, T. 1999. Türkiye’de bitkiler ile tedavi- geçmişte ve bugün. 1. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
• Tuzlacı, E., Aymaz, P.E. 2001. Turkish folk medicinal plants, Part 4: Gönen (Balıkesir). Fitoterapia 72(4):323-343.
• Farzaei, M.H., Bahramsoltani, R., Abbasabadi, Z., Rahimi R. 2015. A comprehensive review on phytochemical and pharmacological aspects of Elaeagnus angustifolia L. Journal of Pharmacy and Pharmacology 67(11):1467-1480.
• Wang, Y., Fan, M., Li, J., Guo, T. 2013. Antitumor effect of edible part of Elaeagnus angustifolia L. in vivo and in vitro. Journal of Chinese Institute of Food Science and Technology (6):26-31.
• Gürbüz, İ., Üstün, O., Yesilada, E., Sezik, E., Kutsal, O. 2003. Anti-ulcerogenic activity of some plants used as folk remedy in Turkey. Journal of Ethnopharmacology 88, 93-97.
• Hosseinzadeh, H., Ramezani, M., Namjo, N. 2003. Muscle relaxant activity of Elaeagnus angustifolia L. fruit seeds in mice. Journal of Ethnopharmacology 84(2-3):275-278.
• Farahbakhsh, S., Arbabian, S., Emami, F., Moghadam, B. R., Ghoshooni, H., Noroozzadeh, A., Sahraei, H., Golmanesh, L., Jalili, C., Zrdooz, H. 2011. Inhibition of cyclooxygenase type 1 and 2 enzyme by aqueous extract of Elaeagnus angustifolia in mice. Basic and Clinical Neuroscience 2(2):31-37.
• Ramezani, M., Hosseinzadeh, H., Daneshmand, N. 2011. Antinociceptive effect of Elaeagnus angustifolia fruit seeds in mice. Fitoterapia 72(3):255-262.
• Mardaninejad, S., Janghorban, M., Vazirpour, M. 2013. Collection and identification of medicinal plants used by the indigenous people of Mobarakeh (Isfahan), southwestern Iran. Journal of Herbal Drugs 4(1):23-32.
• Hamidpour, R., Hamidpour, S., Hamidpour, M., Shahlari, M., Sohraby, M., Shahlari, N., Hamidpour, R. 2017. Russian olive (Elaeagnus angustifolia L.): from a variety of traditional medicinal applications to its novel roles as active antioxidant, antiinflammatory, anti-mutagenic and analgesic agent. Journal of Traditional and Complementary Medicine 7(1):24-29.
• Natanzi, M.M., Pasalar, P., Kamalinejad, M., Dehpour, A.R., Tavangar, S.M., Sharifi, R., Ghanadian, N., Rahimi-Balaei, M., Gerayesh-Nejad, S. 2012. Effect of aqueous extract of Elaeagnus angustifolia fruit on experimental cutaneous wound healing in rats. Acta Medica Iranica 50(9):589-596.
• Rasekhi, H.R., Kamali, M., Hosseini, S.M., Fallahi, M. 1999. Wound healing properties of Elaeagnus angustifolia. Journal Pharmacol 51, 128.
• Mikaili, P., Shayegh, J., Sarahroodi, S., Sharifi, M. 2012. Pharmacological properties of herbal oil extracts used in Iranian traditional medicine. Advances in Environmental Biology 6, 153-158.
• Ahmad, M., Sultana, S., Fazl-i-Hadi, S., Ben Hadda, T., Rashid, S., Zafar, M., Khan, M.A., Khan, M.P.Z., Yaseen, G. 2014. An ethnobotanical study of medicinal plants in high mountainous region of Chali valley (district swat-Pakistan). Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 10(1):36.
• Kholmatov, KH. 1964. Wild medicinal plants of Uzbekistan (in Russian). Medicina, Tashkent 3-7.
• Popov, O.P. 1966. Medicinal plants in folk medicine. Kiev: Health 235.
• Nazir, N., Zahoor, M., Nisar, M. 2020. A review on traditional uses and pharmacological importance of genus Elaeagnus species. The Botanical Review 86(3):247-280.
• Uzun, M.B., Aykaç, G., Özçelikay, G. 2014. Bitkisel ürünlerin yanlış kullanımı ve zararları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 4(3):1-5.
• Dişli, M., Yeşilada, E. 2019. Türkiye’de bitkisel tıbbi ürünler (Türkiye’de bitkisel ürünlerin standardizasyonu, üretimi ve tağşiş). Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 3:13-21.
• Metcalfe, C.R., Chalk, L. 1965. Anatomy of the dicotyledons. Vol.2. Oxford at the Clarendon Press 1184-1188.
• Li, M., Liu, Y., Liu, M., Liu, D. 2015. Comparative studies on leaf epidermal micromorphology and mesophyll structure of Elaeagnus angustifolia L. in two different regions of desert habitat. Sciences in Cold and Arid Regions 7(3):0229-0237.
• Öztürk, M., Aslan, Ş., Demirbaş, A. 2017. Sulama sularındaki arseniğin bitkilerde birikimi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilim Dergisi 23(3):288-296.
• World Health Organization, 2007. WHO Guidelines for Assessing Quality of Herbal Medicines with Reference to Contaminants and Residues. Spain 1-105.
• FAO/WHO, 2011. Joint FAO/WHO Food Standards Programme Codex Committee on Contaminants in Foods, 64-89.
• Özmen, Ö., Koç, Ş. 2006. Kaman (Kırşehir, Türkiye) florit cevherleşme alanlarında Thymus siphyleus Boiss subsp. Rosulans (Borbas) ve Bromus sterilis L. poaceace (Gramineae) türlerinde florür ve iz element birikimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 21(4):729-735.
• Yıldırım, C., Karavin, N., Cansaran, A. 2012. Amasya ili şehir merkezinde bulunan Elaeagnus angustifolia L. ve Pinus brutia Ten. türlerinde bazı ağır metallerin içeriklerinin belirlenmesi. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 5(2):7-11.