Şalak Kayısısı ve Iğdır İçin Önemi

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: (Özel Sayı 1) 2. Uluslararası Tarım Kongresi, 271 - 275, 31.12.2020

Berna Doğru Çokran , Turan Karadeniz

Öz

Şalak kayısı çeşidi (Iğdır kayısısı-Aprikoz) kendi coğrafi sınırları içerisinde çeşide özgü tat, aroma, renk, sululuk gibi yüksek meyve kalitesine ulaşmakta ve irilik gibi bazı fiziksel özellikleri bakımından Türkiye’de yetişen diğer kayısı çeşitlerinden kolayca ayırt edilebilmektedir. Şalak Kayısı çeşidi önemli bir sofralık kayısı çeşididir. En az Şalak kayısı çeşidi kadar özel olan Iğdır ili ise, Doğu Anadolu Bölgesinin yükselti bakımından en yüksek noktası olan Ağrı dağı (5137 m) ile en alçak yeri olan Iğdır ovasını (Sürmeli çukuru) (850 m) sınırlarında bulundurduğundan iklim, bitki örtüsü, toprak yapısı, yerleşme ve tarımsal faaliyetler bakımından bulunduğu coğrafi bölgeden farklı olarak mikroklima özelliğe sahiptir. Aras Havzası boyunca Iğdır, Tuzluca ve Kağızman’da önemli miktarda kayısı üretimi yapılmakta, üretilen kayısı miktarının %85,7’si Iğdır ilinden karşılanmakta ve bu üretimin de %85’i Şalak kayısı çeşidinden sağlanmaktadır. Türkiye genelinde kayısı üretiminde ağaç başına en yüksek verim 141 kg ile Iğdır iline aittir. Iğdır ili ekolojik şartlar, kalite, verim ve coğrafi konum olarak sofralık kayısı üretiminde ve ihracatında önemli bir potansiyele sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Şalak , kayısı , Iğdır , Prunus armeniaca

Shalak Apricot and its Importance for Iğdır

Öz

Shalak apricot variety (Iğdır apricot-Apricose) reach to a variety of ingredients high fruit quality such as taste, aroma, color and juiciness of its kind within its geographical boundaries and some of physical properties such as size it can be easily distinguished from other types of apricots grown in Turkey. Shalak apricot variety is an important table apricot variety. The province of Iğdır, which is at least as special as Shalak apricot variety, is located at the borders of Ağrı mount (5137 m), which is the highest point of elevation in Eastern Anatolia Region, and Iğdır Plain (Sürmeli lowland) (850 m), which is the lowest point of the region, with regard to climate, flora, soil structure, settlement and agricultural activities in terms of different geographical regions, it has a microclimate characteristic. Throughout the Aras Basin in Iğdır, Tuzluca and Kağızman is produced a significant amount of apricot and 85.7% of the amount of apricot produced is from Iğdır and 85% of this production is obtained from Shalak apricot variety. In Turkey the highest yield per tree in apricot production it belongs to Iğdır province with 141 kg. The province of Iğdır has a significant potential in terms of ecological conditions, quality, yield and geographical location in the production and export of table apricots.

Anahtar Kelimeler

Shalak , apricot , Iğdır , Prunus armeniaca

Kaynakça

• Anonim, 2019-a. Tarım ürünleri piyasaları, kayısı. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ocak 2018. (Erişim Tarihi 15.11.2019).
• Anonim, 2019-b. FAO istatistikleri (http:// www.fao.org/faostat/en/#data/qc; Erişim Tarihi: 17.11.2019).
• Anonim, 2019-c. TUİK verileri, Türkiye kayısı üretim miktarı (https://biruni.tuik.gov.tr/ medas/?kn=92&locale=tr; Erişim Tarihi: 17.11. 2019).
• Anonim, 2019-d. TUİK verileri, 2018 yılı kayısı üretim miktarı (https://biruni.tuik.gov. tr/medas/?kn=92&locale=tr; Erişim Tarihi: 17.11.2019).
• Anonim, 2019-e. TUİK verileri, Iğdır ili kayısı üretim miktarı (https://biruni.tuik.gov.tr/ medas/?kn=92&locale=tr; Erişim Tarihi: 17.11.2019).
• Anonim, 2019-f. TUİK verileri, Iğdır ilçelerinin kayısı üretim miktarı (https:// biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr; Erişim Tarihi: 17.11.2019).
• Anonim, 2019-g. TUİK verileri, Türkiye’de yetiştirilen ağaç başına kayısı verim miktarı. (https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92& locale=tr; Erişim Tarihi: 17.11.2019).
• Asma, B.M., Şen, S.M., 1999. Yerli ve yabancı kayısı çeşitlerinin Van ekolojik şartlarındaki fenolojik, pomolojik ve morfolojik özellikleri. Türkiye 3. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, s:760-763.
• Bailey, C.H., Hough, L.F., 1975. Apricots. In: J. Janick, J.N. Moore (Eds): Advances in fruit breeding. Purdue University Press, Indiana, USA.
• Bolat, I., 1993. The relationship between frost resistance and seasonal changes in carbohydrate contents in flower buds in apricot (cvs. Salak and Tebereze). 10. International Symposium on Apricot Culture 384:323-328.
• Doğru Çokran, B., Kaya, T., Pehluvan, M., Gülsoy, E., 2015. Aras havzasında yetiştirilen Şalak kayısı çeşidinin fenolojik ve pomolojik özellikleri üzerine yetiştirme yerinin etkisi. 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 25-29.08.2015, Çanakkale, 21s.
• Gülsoy, E., Kaya, T., Pehluvan, M., Doğru Çokran, B., 2016. Textural and physico-chemical characteristics of Șalak (Apricose) apricot cultivar. In 7. International Scientific Agriculture Symposium, "Agrosym 2016", 6-9.9.2016, Jahorina, Bosnia and Herzegovina. Proceedings, University of East Sarajevo, Faculty of Agriculture, pp:1092-1098.
• Işık, H.B., Uçum, İ., Aksoy, A., Uzundumlu, A.S., 2010. Taze kayısı sektörü ve sorunları: Iğdır ili örneği.
• Karadeniz, T., Yarılgaç, T., Kazankaya, A., 2001. Zerdalilerde çekirdek tadı ile toplam fenolik bileşikler arasındaki ilişkiler. 1. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 25-28.09.2001, Yalova, s:571-575.
• Kaya, T., Pehluvan, M., Doğru, B., Bozhüyük, M.R., 2013. Aprikoz (Şalak) kayısı ağaçlarında farklı yaş gruplarının meyve dalı profili ve meyve tutum oranı üzerine etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 6(2):77-81.
• Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M., 2011. Ilıman iklim meyve türleri: Sert çekirdekli meyveler. Cilt 1. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No:556, İzmir.
• Özyörük, C., Güleryüz, M., 1992. Iğdır ovasında yetişen kayısı çeşitleri üzerinde pomolojik biyolojik ve fenolojik araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 23(1):16-28.
• Şimşek, O., Alim, M., 2009. Iğdır ilinin turizm potansiyeli. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of the Institute of Social Sciences 3:1-26.
• Yalçınkaya, E., Uslu, S., Pektekın, T., 1993. Apricot adaptation in Malatya. In: 10. International Symposium on Apricot Culture 384:111-116.
• Yarilgac, T., Bostan, S.Z., Karadeniz, T., Balta, M.F., 2008. Kernel sugar components of Turkish and foreign apricot (Prunus armeniaca L.) varieties. Asian Journal of Chemistry 20(1):787-792.