Al-Ghazâlî's Theory of Divine Attributes

Yıl 2021, Sayı: 14, 305 - 335, 31.12.2021

Bayram Çınar

Öz

This study aims to reveal the views of Abu Hamid al-Ghazâlî (505/1111) on divine attributes. This subject is mainly about the relationship between God and the univers. Therefore, the study will reveal both al-Ghazâlî’s views on divine attributes and an evaluation that includes his views on the relationship between God and His realm. Al-Ghazâlî is a prolific 12th Century scholar. He is a scholar who had significant effects on the following periods due to his attitude towards the subject. Therefore, it was necessary to put forward his approach to the subject and the reasons for this approach. Because al-Ghazâlî is one of the most well-known scholars of Islamic cultural history. It has influenced both its contemporaries and the following centuries in proportion to its awareness. Looking at the scheme of the work, it is seen that he wrote works related to almost every field. Due to this productivity, he gained widespread recognition both in his own period and in the following centuries, and attained a well-deserved reputation. On the other hand, al-Ghazâlî is one of the most published scholars about both domestic and foreign academic circles. As a touchstone in the history of Islamic culture, al-Ghazâlî is the scholar at the point of separation between the previous kalam tradition and the later tradition. In addition to all these, he has been criticized by being accused of bringing the philosophical tradition closer to the Kalam and starting the philosophical theological tradition. There are also those who interpreted the exclusion of philosophy from religious circles in the Islamic cultural tradition, with the influence of al-Ghazâlî. After all these speculative approaches regarding al-Ghazâlî, its understanding of divine attributes had to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Kalam, God, Universe, Divine Attributes, al-Ghazâlî.

Gazzâlî’nin Allah’ın Sıfatları Teorisi

Öz

Bu çalışma Ebu Hamid Gazzâlî‘nin ilâhî sıfatlar konusunda görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu konu temelde tanrı-âlem ilişkisine dairdir. Dolayısıyla çalışma Gazzâlî’nin hem ilâhî sıfatlar konusundaki görüşlerini ortaya koyar. Gazzâlî, İslami ilimlerin hemen her alanında eser veren üretken bir XII. Yüzyıl âlimidir. O bilinirliği oranında da hem çağdaşlarını hem de sonraki yüzyılları etkilemiştir. Eser şemasına bakıldığında, onun hemen her alana ilişkin eserler yazdığı görülür. Bu üretkenliğine bağlı olarak o, hem kendi döneminde hem de sonraki yüzyıllarda yaygın bir bilinirlik kazanmış, haklı bir şöhrete ulaşmıştır. İslam kültür tarihinde bir mihenk taşı olarak Gazzâlî, kendisinden önceki kelam geleneği ile sonraki geleneğin ayrım noktasındaki âlimdir. Tüm bunlara ek olarak o, felsefi geleneği Kelam’a yakınlaştırmak ve felsefî kelam geleneğini başlatmak konusunda eleştirilere muhatap olmuştur. Felsefenin, İslam kültür geleneğinde dini çevrelerden dışlanmasını da Gazzâlî etkisiyle yorumlayanlar olmuştur. Gazzâlî’ye ilişkin tüm bu spekülatif yaklaşımlardan sonra onun Allah’ın sıfatlarına yaklaşımının ortaya çıkarılması gerekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Tanrı, Âlem, İlahi Sıfatlar, Gazzâlî.

Kaynakça

• Abdülkahir el-Bağdadî. el-Fark Beyne’l-Fırak. Beyrut: Dâru’l-âfâk el-Cedide, 1977.
• Abrahamov, Binyamin. “The Bi-Lā Kayfa Doctrine and İts Foundations in İslamic Theology”. Arabica 42/3 (1995), 365–379.
• Bakîllânî, Kadı Ebu Bekir. el-İnsaf. thk. Zahid Kevserî. Kahire: Mektebetu’l-Ezheriye li’t-Turas, 2000.
• Bâkıllânî, Ebu Bekr Muhammed. Kitâbu Temhîdi’l-Evâil ve Telhîsu’d-Delâil,thk. Imâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Muessestu’l-Kutubu’s-Sekafiye, 1957.
• Baltacı, Burhan. “Haberî Sıfatlar Bağlamında Gazzâlî’nin (505/1111)" Selef" Tanımının Değerlendirilmesi”. Marife Dergisi 9/3 (2009), 111–123.
• Beyhaki, Hüseyin b. Ali el-. el Esma ve’s-Sıfat. nşr. M. Zâhid el-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1358.
• Birinci, Züleyha. “Ebû Bekir el-Bâkıllânî’nin (ö. 403/1013) Suâlâtü Ehli’r-Re’y ani’l-Kelâm fi’l- Kur’âni’l-Azîz Adlı Risâlesinin Tahlîl, Tahkîk ve Tercümesi -Neşr”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2016), 89-119.
• Çınar, Bayram. “Tanrı Hakkında Konuşmanın Felsefî İmkanı:Negatif Din Dili”. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi 4/2 (2020), 231–249.
• Erkit, Turan. Sahabe ve Tabiin Döneminde Müteşâbih Sıfatların Yorumu Meselesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), 2009.
• Fadıl, Ayğan; Muhammed b. Ca’fer Es-Sanhaci’nin" Serhu Akideti Ebi İshâk el-İsferâyinî Adlı Eserine Göre Ebû İshâk El-İsferâyini’nin Kelâmi Görüşleri. İstanbul Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü(master tezi), 2006.
• Fârâbî, Ebu Nasr el-. İlimlerin Sayımı: İhsau’l Ulum çev. Ahmet Ateş. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, 1990.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. İlcâmu’l-Avâm an İlmi’l-Kelâm:Selefî Salihinin Mezhebi. çev. Ahmet Mak. İstanbul: Hak Yayınları, 2018.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. el-İktisad fi’l İtikad. çev. Osman Demir. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. el-Mustasfa min İlmi’l-Usul. thk. Ahmed Zeki Hammad. Riyad: Daru’ Miman-Sidretu’l Munteha, ts.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. “Madnun Bihi Alâ Gayri Ehlihi. thk. İbrahim Emin Muhammed”. Mecmuatu Resail. Kahire: Mektebetu’t -Tevfikiyye, ts.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. “Mi’racu’s-Sâlikîn, thk. İbrahim Emin Muhammed”. Mecmuatu Resail. Kahire: Mektebetu’t -Tevfikiyye, ts.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. “Mişkatu’l- envar, thk. İbrahim Emin Muhammed”. Mecmuatu Resail. Kahire: Mektebetu’t -Tevfikiyye, ts.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. Tehâfutu’l- Felâsife, thk. Süeyman Dünya. Kahire: Dâru’l-Mearif bi Mısr, 1966.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. Tehâfutu’l-Felâsife: Filozofların Tutarsızlığı. çev. Mahmut Kaya- Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Griffel, Frank. Gazâli’nin Felsefi Kelamı. çev. İbrahim Halil Üçer ve Muhammed Fatih Kılıç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Haddad, Wadi Z. “Bâkıllânî: Bir Onuncu Asır Spekülatif Kelâmcısının Hıristiyanlık Temel Doktrinlerine Reddiyesi. çev. Süleyman Akkuş”. Usul İslam Araştırmaları 9/9 (2008), 213–228.
• Havarizmi, Muhammed b. Ahmed b.Yusuf. Mefâtîhu’l-ulûm. thk. İbrahim el Ebyarî. Beyrut: Daru’l-Kitabu’l-Arabiy, 1989.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed. Et-Takrîb li Haddi’l-Mantık :Mantık ve dini ilimler. çev.İbrahim Çapak-Yusuf Arıkaner. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.
• İbn Kudame, Muvafakuddin. es-Siratu’l–Mustakim fi İsbati Hurufi’l-Kâdîm, thk. Abdurrahman el- Humeyis. el-emiret: Mektebetu’l- Furkan, 1999.
• İzmirli İsmail Hakkı. Yeni ilmi Kelam, nşr. Sabri Hizmetli. Ankara: Umran Yayınlar, 1981.
• Kâdî Abdulcabbâr, el Hâmedânî. el-Muğnî. thk. Mustafa Hilmî, Ebu’l-Vefâ el-Gânimî. 20 Cilt. Kahire: Mektebetü’n-Nahdâ, 1962.
• Kinânî, Ebu’l-Hasan Abdülaziz b. Yahya b. Abdülaziz b. Müslim b. Meymûn. el-Hayde ve’l-i’tizâr fi’r-reddi alâ men kâle bi halkı’l-Kur’ân. thk. Ali b. Muhammmed b. Nâsır el-Fakîhî. Medine: Mektebetu’l-Camiatu’l-İslamiye, ts.
• Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Kukkonen, Taneli. “Possible worlds in the Tahafut al-Falasifa: Al-Ghazali on Creation and Contingency”. Journal of the History of Philosophy 38/4 (2000), 479–502.
• Mâturîdî, Ebu Mansur el-. Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu- Muhammed Aruçi. Beyrut-İstanbul: Daru Sadr-Mektebetu’l-İrşad, 2010.
• Râzî, Fahreddin er-. Esâsu’t-takdîs. thk.Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Kahire: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1986.
• Sala, Beate Ulrike La. Al-Ghazali and Jehuda Halevi: Speaking of the Ineffable. Berlin: Freien Universiteit Berlin, 2014.
• Sübkî, Tacüddin. es-Seyfü’l-Meşhûr fî Şerhi Akideti Ebi Mansur. çev. Mustafa Saim Yeprem. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Türker, Ömer. “İlâhî Fiillerin Nedenliliği Sorunu: Gazzâlî’nin Meseleye Yaklaşımı ve Katkısı”. İslâm Araştırmaları Dergisi 17/ (2007), 1–24.
• Wolfson, Harry Austryn. Philo: Foundations of Religious Philosophy in Judaism Christianity and Islam. 2 cilt. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press, 1962.
• Young, Warren Cameron. God, the world, and the soul in the writings of Philo Judaeus. Boston University (PhD diss), 1944.