Tasavvuf Temelli Psikolojiye Dair Lisansüstü Tezler: Doküman Analizi

Yıl 2024, Sayı: 20, 55 - 76, 31.12.2024

Cemile Sağır

Öz

Çalışmada, tasavvuf temelli psikoloji araştırmaları çerçevesinde hazırlanmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analiz yapılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bilimsel literatürün incelenmesinde kullanılan bibliyometrik analiz, çalışmaların yöntem, konu, anahtar kavramlar gibi farklı parametrelerle analizidir. Günümüzde tasavvuf metinleri temel alınarak yapılan disiplinlerarası çalışmalarda tasavvufun psikolojik açıdan değerlendirildiği araştırmaların sayısında artış görülmektedir. Bu ilgi ekseninde tasavvuf kavram, uygulama ve değerleri psikolojinin inceleme konusu haline gelmiştir. Tasavvufun insan tanımı, onun insanın manevi problemlerine sunduğu çözümler psikoloji açısından incelenmektedir. Çalışma, Türkiye’deki İlahiyat fakültelerinde hazırlanmış lisansüstü tezler ile sınırlandırılmıştır. Bu amaca yönelik olarak YÖK Ulusal Tez Merkezi ve İSAM Tez Kataloğu’nda yer alan tamamlanmış yüksek lisans ve doktora tezleri taranmıştır. Çalışma kapsamında 2005-2024 yılları arasında yayımlanmış ve başlığında veya anahtar kelimelerde “tasavvuf ve psikoloji”, “tasavvuf psikolojisi” ya da “sufi psikolojisi” kelimesi bulunan 21 tamamlanmış tez tespit edilmiştir. Tezler, anabilim dalları, türleri, yılları, konuları, anahtar kavramları ve üniversiteleri gibi parametrelere göre analiz edilmiştir. Araştırma bulguları sonucunda Türkiye’deki İlahiyat fakültelerinde tasavvuf temelli psikoloji konulu tez araştırmalarının 2005 yılından itibaren yapıldığı, çalışmaların daha çok yüksek lisans düzeyinde yapıldığı ve tasavvuf psikolojisi kelimesinin araştırmacılar tarafından daha sık kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tasavvuf Temelli Psikoloji, Tasavvuf Psikolojisi, Sufi Psikolojisi, Lİsansüstü Tezler

The Post-Graduate Dissertations Relating Sufi-Based Psychology: A Document Analysis

Öz

This study aimed to conduct a bibliometric analysis of postgraduate theses prepared on sufism-based psychological research. Bibliometric analysis is the study of papers with several factors, such as methods, subjects, and keywords, used to analyse scientific papers. Studies evaluating sufism from psychological perspectives are becoming more common in multidisciplinary research based on sufi writings today. In this framework, the concept, practice and values of sufism are being studied in psychology. Psychology is used to analyze the concept of human beings in sufism and the remedies it provides for spiritual issues in them. The study is restricted to doctoral dissertations written in Turkish theology faculties. The YOK National Thesis Center and the ISAM Thesis Catalogue's completed master's and doctoral dissertations were scanned for this purpose. Within the scope of the study, 21 completed theses which were published between 2005 and 2024 and had the terms "sufism and psychology," "tasawwuf psychology," or "sufi psychology" in their titles or keywords were identified. Parameters including departments, types, years, subjects, keywords, and universities were taken into account while analyzing theses. The research findings show that since 2005, master's-level studies on Sufism-based psychology have been conducted at Turkish theology faculties; the researchers also tend to categorize their work as sufi psychology more often.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Sufi-Based Psychology, Tasawwuf Psychology, Sufi Psychology, Post-Graduate Dissertations

Kaynakça

• Bowen, Glenn A. “Document Analysis as A Qualitative Research Method”. Qualitative Research Journal 9/2 (2009), 27-40.
• Bozorgzadeh, S., and Grasser, L. R. “The Integration of The Heart-Centered Paradigm of Sufi Psychology In Contemporary Psychotherapy Practice”. Psychotherapy, 59/3 (2022), 405–414.
• DeGood, S. Sufi Psychology: A Heart-Centered Paradigm. America: American Psychological Association, 2023.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
• Kayıklık, Hasan. Tasavvuf Psikolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Kıral, Bilgen. “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 /15, (Haziran 2020), 170-189.
• Kılıç, Hatice Merve Kızılgül. Tasavvuf ile İlgili TR Dizin’de Yer Alan Akademik Makalelerin Bibliyometrik Olarak İncelenmesi (2005-2022). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2023, 67-68.
• Özel, Ahmet Murat. “Tasavvuf Alanında Yapılan Tezler: Tadat, Tasnif, Tahlil”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 15/30 (2017), 389–432.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Türkiye’deki İlahiyat Fakültelerinde Tasavvuf Anabilim Dalının Durumu ve Yapılan Doktora Tezlerinin Yönelimleri”. Türk Dünyasında İslamî İlimlerin Yeri Sempozyumu (Kazakistan/Türkistan, 2012), 91-110.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Tasavvuf Psikolojisi”. İstanbul Üniversitesi Yayınları. İstanbul: Kenan Matbaası, 1946.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5th Ed., 2005.