BÖLGESEL BAZDA CARİ AÇIK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, , 77 - 97, 30.06.2022

İlkay Gençer , Burcu Keleş Bozkurt , Letifşah Bozkurt , Feyyaz Zeren

https://doi.org/10.46452/baksoder.1113262

Öz

Cari açık Türkiye gibi gelişmekte olan ve dışa bağımlı ülkelerde büyük önem arz etmektedir. Bu doğrultuda çalışmada 2004-2020 dönemi için Türkiye’deki bölgesel bazda cari açık ve ekonomik büyümeyi temsilen kullanılan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) arasındaki ilişki panel veri analizi yöntemleri ile incelenmiştir. Elde edilen eşbütünleşme testi sonuçlarına göre Karadeniz Bölgesi hariç tüm bölgelerde cari açık ve GSYİH’nın uzun dönemde birlikte hareket ettiği tespit edilmiştir. Öte yandan İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri için GSYİH’dan cari açığa doğru tek yönlü bir nedensellik bulgusu tespit edilmiş olup, bundan dolayı söz konusu bölgeler için iktisadi anlamda büyüme sağlandıkça dış borçlanma yoluna gidildiği ve bununda cari açığı tetiklediği yönünde bir yorum yapmak mümkündür. Bununla birlikte Karadeniz ve Marmara bölgeleri içinse cari açıktan GSYİH’ya doğru tek yönlü nedensellik bulgusuna rastlanmıştır. Buna göre Marmara ve Karadeniz bölgeleri için cari açığa bağımlı ekonomik büyümenin söz konusu olabileceği sonucuna varılmıştır. Nihai olarak bölgesel olarak farklı iktisadi yapıların söz konusu olduğu ve bunun da farklı bulgular ortaya çıkardığı anlaşılmaktadır. Elde edilen bulgular, politika yapıcıların bölgesel niteliklere göre karar alması gerektiği yönünde önemli işaretler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cari Açık, Ekonomik Büyüme, Panel Eşbütünleşme, Panel Nedensellik, Türkiye

THE RELATIONSHIP OF CURRENT ACCOUNT DEFICIT AND ECONOMIC GROWTH ON REGIONAL BASIS: THE CASE OF TURKEY

Öz

Current account deficit is always of great importance in developing and foreign-dependent countries such as Turkey. In this direction, the relationship between the current account deficit and the Gross Domestic Product (GDP), which is used to represent economic growth in Turkey for the period 2004-2020 on a regional basis, has been examined by panel data analysis methods. According to the results of the cointegration test, it has been determined that the current account deficit and GDP move together in the long run in all regions except the Black Sea Region. On the other hand, one-way causality from the GDP to the current account deficit has been determined for the Central and Southeastern Anatolia regions, and it is possible to make a comment that foreign borrowing is preferred as economic growth is achieved for these regions. However, for the Black Sea and Marmara regions, one-way causality was found from current account deficit to GDP. Accordingly, it has been concluded that there may be economic growth dependent on the current account deficit for the Marmara and Black Sea regions. Finally, it is understood that there are regionally different economic structures and this results in different findings. The findings provide important indications that policymakers should take decisions according to regional characteristics.

Anahtar Kelimeler

Current Account Deficit, Economic Growth, Panel Cointegration, Panel Causality, Turkey.

Kaynakça

• Bagnai, A. (1998), Current Account Reversals in Devoloping Countries: the Role of Fundamentals, Open Economic Review, No.10, 143-163.
• Bakaç, B. (2019). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
• Bayraktutan, Y. ve Demirtaş, I. (2011). Gelişmekte Olan Ülkelerde Cari Açığın Belirleyicileri: Panel Veri Analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 1-28.
• Breitung, J. (2005). A Parametric Approach to the Estimation of Cointegration Vectors in Panel Data. Econometric Reviews, 24(2), 151-173
• Breusch, T. S. ve Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Canning, D. ve Pedroni, P. (2008). Infrastructure, Long‐Run Economic Growth and Causality Tests for Cointegrated Panels. The Manchester School, 76(5), 504-527.
• Chong, A. ve Calderon, C. (2000). Causality and Feedback Between Institutional Measures and Economic Growth. Economics & Politics, 12(1), 69-81.
• Çütçü, İ. (2013). İhracatçı Firmaların Kalkınmaya Etkisi ve Firmaların İhracat Performansını Etkileyen Faktörler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 151-184.
• Dabelle, G. ve Faruqee H. (1996), What Determines the Current Account?, IMF Working Paper, No.58.
• Dominguez, K. (2005). Economics Perspective in Singapore, (http//www personalumich.edu/kathrynd/Singapore).
• Duman, Y. K. (2017). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki, Sakarya İktisat Dergisi, 6, 4, 22-28.
• Dumitrescu, E. I. ve Hurlin, C. (2012). Testing for Granger Non-Causality in Heterogeneous Panels. Economic Modelling, 29(4), 1450-1460.
• Eken, A. (1990). ‘Cari İşlemler Dengesi Üzerine Model Çalışması’, TCMB Araştırma Genel Müdürlüğü Tartışma Tebliği, No.9020
• Emirmahmutoğlu, F. ve Köse, N. (2011). Testing for Granger Causality in Heterogeneous Mixed Panels. Economic Modelling, 28(3), 870-876
• Erkılıç, S. (2006), Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Freund, C. (2005). Current Account Adjustment in Industrial Countries. Journal of International Money and Finance, 24(8), 1278-1298.
• Hadri, K., ve Kurozumi, E. (2012). A Simple Panel Stationarity Test in The Presence of Serial Correlation and A Common Factor. Economics Letters, 115(1), 31-34.
• Im, K. S., Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (2003). Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels. Journal of Econometrics, 115(1), 53-74.
• Kasman, A., Turgutlu, E., ve Konyali, G. (2005). Cari Açık Büyümenin mi Aşırı Değerli TL’nin mi Sonucudur?. İktisat İşletme ve Finans, 20(233), 88-98.
• Kandil, M. ve Greene, J. E. (2015). The Impact of Cyclical Factors on the US Balance of Payments, International Journal of Business, Economics and Law, 6, 3, 1-21.
• Karagöl, E. T. (2011). Cari Açık Tartışmaları Gölgesinde Küresel Ekonomik Kriz ve Türkiye Ekonomisi. SETA Analiz, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 45, 1-24.
• Levin, A., Lin, C. F. ve Chu, C. S. J. (2002). Unit Root Tests in Panel Data: Asymptotic and Finite-Sample Properties. Journal of Econometrics, 108(1), 1-24
• Milesi-Ferretti, G. M. ve Razin, A. (1999). Current Account Deficits and Capital Flows in East Asia and Latin America: Are the Early Nineties Different from the Early Eighties. National Bureau of Economic Research, 57-108
• Nişancı, M., Uçar, M. ve Karabıyık, İ. (2011). İktisadi Büyüme ve Kamu Harcamaları Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, 111, 1-17.
• Özbek, O. (2008). Ekonomik Kriz Belirtisi Olarak Cari Açık-Büyüme İlişkisi. Araştırma raporu. İzmir: Ticaret Odası Ar-Ge Bülteni, Şubat.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Pesaran, M. H., Ullah, A., ve Yamagata, T. (2008). A Bias‐Adjusted LM Test of Error Cross‐Section Independence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• Selamcı, F., ve Çetin, G. (2020) Türkiye’de Bölgesel Dış Ticaret ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Marmara Bölgesi Üzerine Bir Araştırma. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(2), 130-145.
• Singh, T., (2010), Does International Trade Cause Economic Growth? A Survey, The World Economy, 33(11), 1517-1564.
• Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 119-134.
• Tunalı, Ç. (2007). Türkiye Cari İşlemler Dengesi Sorunları. Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 151-175.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gross-Domestic-Product-by Provinces-2019-33663 (20.03.2021)
• Türkiye İstatistik Kurumu (2021). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gross-Domestic-Product-by Provinces-2019-33663 (20.03.2022)
• Uçar, S. (2017). Cari Denge ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Analizi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 2, 107-140.
• Westerlund, J. ve Edgerton, D. L., (2007). A Panel Bootstrap Cointegration Test. Economics Letters, 97, 185–190.
• Yıldız, F. (2019). Türkiye Ekonomisinde Dış Borç, Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisinin Analizi, Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 4, 3416-3438.