THE EFFECTS OF DAILY MEAN TEMPERATURE AND DAILY TOTAL PRECIPITATION ON FLOW IN THE YENİCE RIVER (KARABÜK)

Yıl 2023, , 207 - 227, 31.12.2023

Cemil İrdem

https://doi.org/10.46452/baksoder.1284272

Öz

In this study, it was aimed to make a statistical analysis of the relationships between the daily flow data of Yenice Stream, one of the main tributaries of the Filyos River, and the daily mean temperature and daily total precipitation of the Karabük meteorological station in the period 1981-2014, and to determine how daily total precipitation affects the flow according to intensity levels. Pearson correlation values were first calculated in the analysis to determine the statistical relationships between daily average temperatures and daily total rainfall and flow data. Then, the daily total rainfall data were grouped according to the rainfall intensity, and the percentage of change of the daily flow values for each group compared to the previous day was calculated. According to the results obtained, in Yenice Stream, there is a negative correlation between daily average temperatures and flow values in the April-November period, while in January, February, March and December, the correlation is positive. The flow values increase depending on the rainfall intensity; about for light is %8.9, normal %37.8, moderate %71.3 and heavy %62.5.

Anahtar Kelimeler

Yenice Stream, Filyos River, Rainfall intensity, Temperature, Streamflow

YENİCE ÇAYI’NDA (KARABÜK) GÜNLÜK ORTALAMA SICAKLIK VE GÜNLÜK TOPLAM YAĞIŞLARIN AKIM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Öz

Bu çalışmada Filyos Çayı’nın ana kollarından Yenice Çayı’nın günlük akım verileri ile günlük ortalama sıcaklık ve günlük toplam yağışlar arasındaki ilişkilerin istatistik analizi amaçlanmıştır. Ayrıca günlük toplam yağışların şiddet basamaklarına göre akımı nasıl etkilediği de ortaya koyulmuştur. Analizlerde ilk olarak günlük ortalama sıcaklıklar ve günlük toplam yağışlarla günlük akım verileri arasındaki istatistik ilişkileri belirlemek amacıyla Pearson korelasyon değerleri hesaplanmıştır. Daha sonra günlük toplam yağış verileri, şiddet basamaklarına göre gruplandırılmış, her bir grup için günlük akım değerlerinin bir önceki güne göre değişim yüzdesi hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre Yenice Çayı’nda nisan-kasım arasında günlük ortalama sıcaklıklarla günlük akım değerleri arasında negatif korelasyona rastlanırken, ocak, şubat, mart ve aralık aylarında pozitif korelasyon söz konusudur. Sahada hafif yağışların gerçekleştiği günlerde akım değerleri bir önceki güne göre %8,9 artarken, bu oran normal yağışlar için %37,8, orta şiddette yağışlar için %71,3, şiddetli yağışlar için ise %62,5 olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yenice Çayı, Filyos, Yağış şiddeti, Sıcaklık, Akım

Kaynakça

• Avcı, S. 1998. Filyos Çayı Havzasında (Karabük-Filyos Arası) Mekansal Sorunlar ve Bazı Çözüm Önerileri. Türk Coğrafya Dergisi, 33, 447-487.
• Bahadır, M. (2011). Kızılırmak Nehri Akım Değişimlerinin İstatistiksel Analizi, Journal of Turkish Studies 6(3), 1339-1356. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2120
• Bayazıt M. (1981). Hidrolojide İstatistik Yöntemler. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, Sayı: 1197.
• Bolat, İ., Kara, Ö. ve Tok, E., 2017. Kastamonu, Karabük ve Bolu’da 1980-1999 ile 2000-2015 Yılları Arasındaki Sıcaklık ve Yağışın Değişimi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(1), 276-289.
• Cebe, E. (2007). Türkiye Akarsularında mevsimsel Trend Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Coşkun, M. & İrdem, C. (2022). Büyük Melen Çayı’nda (Düzce) Günlük Yağışlarla Akım İlişkisinin Analizi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 8 (2), 196-206. DOI: 10.21324/dacd.1000469
• Coşkun, S., 2020. Van Gölü Kapalı Havzasında Yağışların Trend Analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 521-532.
• Çelik, A. (2010). Gediz Havzasında Yağış ve Sıcaklık Trendleri ile Akarsu Akımları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Er, R. (2020). Küresel İklim Değişikliğine Bağlı Olarak Sakarya Nehri Rejim Özelliklerindeki Değişmeler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ercan, B., ve M. İ. Yüce (2017). Trend Analysis of Hydro-Meteorological Variables of Kızılırmak Basin, Nevşehir Journal of Science and Technology, 6(özel sayı), 333-340.
• Erlat E., (1997), Türkiye'de günlük yağışların şiddeti üzerine bir inceleme, Ege Coğrafya Dergisi, 9(1), 159-184.
• Erlat E., (2000), Trakya'da günlük yağışların şiddet bakımından özellikleri, Ege Coğrafya Dergisi, 11(2000), 97-110.
• Ersöz, F., Ersöz, T. (2020). İstatistik-I. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Garbrecht, J., Van Liew, M., and Brown, G. O. (2004). Trends in Precipitation, Streamflow, and Evapotranspiration in the Great Plains of the United States. Journal of Hydrologic Engineering, 9(5), 360–367. https://doi.org/10.1061/(ASCE)1084-0699
• Gümüş V., Kavşut M.E. ve Yenigün K. (2011). Yağış Akış İlişkisinin Modellenmesinde YSA Kullanımının Değerlendirilmesi: Orta Fırat Havzası Uygulaması, E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 389-497.
• Güner, Y. (1975). Filyos Vadisinin ve Dolayının Jeomorfolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18(1), 87-90.
• Karabük İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.) içinde. Erişim adresi https://karabuk.ktb.gov.tr/TR-63708/akarsular.htmlurl
• Kahya E, Karabörk C. (2001). The Analysis of El Niño and La Niña Signals in Streamflows of Turkey, International Journal of Climatology, 21(10), 1231-1250.
• Keskin, M., Çakto, İ., Çetin, V. ve Bektaş, O. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi Sıcaklık ve Yağış Trend Analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(2), 294-300.
• Namlı, Y. (2019). Fırat- Dicle ve Yeşilırmak Havzalarında Taşkın Trend Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Orman ve Su İşleri Bakanlığı (2017). Taşkın Yönetimi. Erişim adresi: http://taskinyonetimi.tarimorman.gov.tr/_engine//_engine/file.axd?file=/Dokumanlar/Task%C4%B1n_Yonetimi.pdf
• Özel, N., Kalaycı, S., Sevimli, M.F. ve Büyükyıldız, M. (2004). Sakarya Nehri Havzası Aylık Akım Verilerinin Parametrik Olmayan Yöntemlerle Trend Analizi, Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2), 11-22.
• Özfidaner M., (2007), Türkiye Yağış Verilerinin Trend Analizi Ve Nehir Akımları Üzerine Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Seker, D. Z., Kaya, S., Musaoğlu, N., Kabdaşlı, S., Yuasa, A. ve Duran, Z. (2005). Investigation of Meandering in Filyos River by Means of Satellite Sensor Data, Hydroligical Processes, 19, 1497-1508. http://dx.doi.org/10.1002/hyp.5593
• Soydan, N.G., Gümüş, V., Şimşek, O., Gerger, R. ve Ağun, B. (2016). Seyhan Havzası Aylık Ortalama Akım ve Yağış Verilerinin Trend Analizi, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 7(2), 319-327.
• Sungur, O. (2010). Korelasyon Analizi. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (115-127). Ankara: Dinamik Akademi.
• Supriya P., Krishnaveni M., Subbulakshmi M., (2015). Regression analysis of annual maximum daily rainfall and stream flow for flood forecasting in Vellar River Basin, Aquatic Procedia, 4, 957-963, doi:10.1016/j.aqpro.2015.02.120.
• Şahin, M. (2007). Karadeniz Bölgesindeki Yağış-Akış İlişkisinin Farklı Yapay Sinir Ağları Metotlarıyla Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, Ü. Ve Kurnaz, L. (2014). İklim Değişikliği ve Kuraklık, Erişim adresi: https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20200326-02030608.pdf
• Palta Ş., Yurtseven İ. ve Aksay H. (2019). Göksu Nehri havzasının yağış-akış ilişkileri, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(3), 860-872, http://dx.doi.org/10.24011/barofd.560701.
• Tağıl Ş. ve Danacıoğlu Ş. (2012). Zeytinli Çayı Havzası’nda Yağış-Akım İlişkisi ve Trendi, 3. Kaz Dağları Sempozyumu içinde, (127-139 ss).
• Tekkanat (2015). Porsuk Çayı Havzasında Yağış Şiddeti ile Akarsu Akımları Arasındaki İlişki ve Eğimlerin Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Tekkanat, İ. Sadık ve Faize Sarış (2015). Porsuk Çayı Havzasında akarsu akımlarında gözlenen uzun dönemli eğilimler. Türk Coğrafya Dergisi, 64, 69-83.
• Tosunoğlu F., İspirli M. N., Gürbüz F. ve Şengül S. (2017). Fırat Havzası’ndaki Eksik Akım Verilerinin Debi Süreklilik Çizgileri ve Regresyon Modelleri ile Tahmin Edilmesi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 85-94.
• Türkeş, M., 2001. Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları ve Küresel Isınma. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Ankara, s. 187-205.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Kılıç, G. (1995). Variations and Trends in Annual Mean Air Temperatures in Turkey with Respect to Climatic Variability. International Journal of Climatology 15, 557-569.
• Türkeş, M., Sümer, M., U. ve Demir, I. (2002). Türkiye’nin Günlük Ortalama, Maksimum ve Minimum Hava Sıcakları ile Sıcaklık Genişliğindeki Eğilimler ve Degisiklikler. Prof. Dr. Sırrı Erinç Sempozyumu Klimatoloji Çalıştayı 2002 Bildiriler Kitabı içinde, (89-106 ss).
• Yıldız, M., Saraç, M., Malkoç, Y. ve Uçar, İ, (2008). Türkiye Akarsularındaki Akımların Trendleri ve Bu Trendlerin Hidroelektrik Enerji Üretimine Etkileri. VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu içinde (503- 516 ss).
• Yılmaz, A. (2018). Batı Karadeniz Bölümünde Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Yüce M. İ. ve Ercan B. (2015). Kızılırmak Havzası Yağış Akış ilişkisinin Belirlenmesi. 4. Su Yapıları Sempozyumu içinde (410 s).
• Yüce, Ş., Ünsal, M. ve Yüce, M. I. (2017), Seyhan Havzası Yıllık Akım Verilerinin Eğilim Analizi. IX. Ulusal Hidroloji Kongresi.