Okul Öncesi Fen Eğitiminde Eleştirel Düşünme Becerileri ve Öğretmen Eğitimine Yönelik Öneriler

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 2, 704 - 734, 31.12.2019

Deniz Sarıbaş Zeynep Gonca Akdemir Ganime Aydın Şirin Yılmaz

https://doi.org/10.17522/balikesirnef.523185

Öz

Eleştirel
düşünme, mantık yürütme, tartışma sırasında gerekçeler sunma, kanıtları
değerlendirme ve karar verme gibi düşünmenin en temel ölçütlerine
dayanmaktadır. Bu nedenle, her yaş düzeyinde öğrencilerde geliştirilmesi
gereken bir beceridir. Dünyada ve ülkemizde okul öncesi eğitim programlarında
eleştirel düşünme becerilerini kazandırmak amaç ve kazanımlar arasında yer
almaktadır. Ancak ülkemizdeki okul öncesi fen eğitimine yönelik kaynak kitaplar
incelendiğinde, eleştirel düşünme becerilerinden hangilerinin kazandırılması
gerektiği ve bunların hangi uygulamalarla kazandırılabileceği konusunda bazı
eksiklikler tespit edilmiştir. Bu eksiklikleri gidermek amacıyla, bu çalışmada,
okul öncesi fen eğitiminde kazandırılması gereken eleştirel düşünme becerileri
ölçütleri belirlenerek bu ölçütleri değerlendirmeye yönelik bir rubrik, iki
bağımsız araştırmacıdan uzman görüşü alınarak oluşturulmuş ve on bir öğretmenin
görüşü alınarak son haline getirilmiştir. Bu rubriğin kullanımı ve rubrikte yer
alan ölçütlerin her birinin kazandırılması için örnek etkinlik ve beklenen kazanım
örnekleri verilmiştir. Son olarak, rubriğin geliştirilmesi ve eleştirel düşünme
becerilerinin kazandırılması için uygun olabilecek fen etkinlikleri tartışılmış
ve buna yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, Fen eğitimi, Eleştirel düşünme, Öğretmen eğitimi

Kaynakça

• Aizikovitsh-Udi, E. ve Cheng, D. (2015). Developing Critical Thinking Skills from Dispositions to Abilities: Mathematics Education from Early Childhood to High School. Creative Education, 6, 455-462.
• Akman, B., Alabay, E., Balat, G. U., Baydemir, G., Büyüktaşkapu, S., Güler, T. Ve diğerleri (2010). Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi. B. Akman, G. U. Balat ve T. Güler (Editörler). Pegem Akademi Yayıncılık. 2. Baskı. Ankara.
• Andrade, H. (2000). Using rubrics to promote thinking and learning. Educational Leadership, 57(5): 13–18.
• Arı, M. ve Öncü, Ö. Ç. (2011). Okul Öncesi Dönemde Fen - Doğa ve Matematik Uygulamaları. Kök Yayınevi, 15. Baskı, Ankara.
• Australian Government Department of Education and Training. (2009). Belonging, being & becoming - The early years learning framework for Australia. (D13/514075). Australia : Freedom of Information Act 1982 (Cth).
• Becker, K. ve Mastrangelo, S. (2017). Ontario’s early learning – kindergarten program: A transformative early childhood initiative. YC Young Children, 72(4). Erişim adresi: https://www.naeyc.org/resources/pubs/yc/sep2017/ontario%E2%80%99s-early-learning%E2%80%93kindergarten
• Chin, C., Brown, D. E., ve Bruce, B. C. (2006). Student-generated questions: A meaningful aspect of learning in science. International Journal of Science Education, 24(5), 521- 549.
• Condon, W., ve Kelly-Riley. D. (2004). Assessing and Teaching What We Value: The Relationship between College-Level Writing and Critical Thinking Abilities. Assessing Writing, 9(1), 56–75.
• Department of Education (DfE). (2017). Statutory framework for the early years foundation stage (EYFS): Setting the standards for learning, development and care for children from birth to five. DFE-00169-2017. Erişim adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/596629/EYFS_STATUTORY_FRAMEWORK_2017.pdf
• Dipasquale, D.,M., Mason, C.,L., & Kolkhorst, F., W. (2003). Exercise in inquiry, Journal of College Science Teaching; 32, 6. Dori, Y. J., & Herscovitz, O. (1999). Question-Posing capability as an alternative evaluation method: Analysis of an environmental case study. Journal of Research in Science Teaching, 36(4), 411–430.
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction. The Complete American Philosophical Association Delphi Research Report, ERIC Doc. No: ED 315 423.
• Harper, K. A., Etkina, E., & Lin, Y. (2003). Encouraging and analyzing student questions in a large physics course: Meaningful patterns for instructors. Journal of Research in Science Teaching, 40(8), 776-791.
• Heyman, G. D., & Legare, C. H. (2005). Children’s evaluation of sources of information about traits. Developmental Psychology, 41(4), 636–647.
• Jaswal, V. K., & Neely, L. A. (2006). Adults don’t always know best: Preschoolers use past reliability over age when learning new words. Psychological Science, 17(9), 757–758.
• Kandır, A., Yaşar, M. C. ve Tuncer, N. (2011). Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi. Morpa Yayınları. İstanbul.
• Kawalkar, A., & Vijapurkar, J. (2013).Scaffolding science talk: The role of teachers' questions in the inquiry classroom. International Journal of Science Education, 35(12), 2004-2027.
• Kennedy, M., Fisher, M. B., & Ennis, R. H. (1991). Critical thinking: Literature review and needed research. In L. Idol & B.F. Jones (Eds.), Educational values and cognitive instruction: Implications for reform (pp. 11-40). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum & Associates.
• Koenig, M. A., & Harris, P. L. (2005). Preschoolers mistrust ignorant and inaccurate speakers. Child Development, 76(6), 1261–1277.
• Lai, E. R. (2011). Critical thinking: A literature review. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018, http://images.pearsonassessments.com/images/tmrs/CriticalThinkingReviewFINAL.pdf
• Marigliano, M. L. ve Russo, M. J. (2011). Moving bodies, building minds: foster preschoolers' critical thinking and problem solving through movement. YC Young Children, 66(5), 44-49. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/42730771?seq=1#page_scan_tab_contentsMilli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Milli Eğitim Bakanlığı okul öncesi öğretim programı. Erişim adresi: http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf
• Ontario (2014). How does learning happen? Ontario’s pedagogy for the early years. Erişim adresi: http://www.edu.gov.on.ca/childcare/HowLearningHappens.pdf
• Paul, R. ve Elder, L. (2007). Critical Thinking Competency Standards (for Educators). The Critical Thinking Community.
• Pedrosa-de-Jesus, M. H., & da Silva Lopes, B. (2011). The relationship between teaching and learning conceptions, preferred teaching approaches and questioning practices. Research Papers in Education, 26(2), 223-243.
• Saban, A. (2000). Öğrenme öğretme süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Santos, L. F. (2017). The role of critical thinking in science education. Journal of Education and practice, 8(20), 159-173. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED575667.pdf
• Sprenger, M. (1999). Learning and memory: The brain in action. Association for Supervision and Cirruculum Development.
• Şahin, F. ve Ulutaş, İ. (2014). Her Yönüyle Okul Öncesi Eğitim 5. F. Şahin, İ. Ulutaş (Editörler). Hedef Yayınları. Ankara.
• Şahin, F., Kabapınar, F., Alabay, E., Güven, İ., Yurdatapan, M. ve Yurt, Ö. (2015). Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi. Prof. Dr. Fatma Şahin (Editör). Hedef Yayınları. Ankara.
• Şen, A. İ., Bozdoğan, A. E., Yiğit, E. A., Kıyıcı, F. B., Uzun, F. V., Nuhoğlu, H. Ve diğerleri (2011). Fen Öğretiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamları. C. L. Şimşek (Editör). Pegem Akademi Yayıncılık. Ankara.
• Whitby, W. (1993). The relationship between teacher's own scientific knowledge and their ability to ask high level cognitive question, in order to teach the National Curriculum for science. Paper presented at the BERA Conference (England, United Kingdom, September 1993).
• Willingham, D. T. (2008) Critical thinking: Why is it so hard to teach? Arts Education Policy Review, 109(4), 21-32. DOI: 10.3200/AEPR.109.4.21-32
• Yacoubian, H. A. (2015). A framework for guiding future citizens to think critically about nature of science and socioscientific issues. Canadian Journal of Science, Mathematics and Technology Education, 15(3), 248-260.
• Yıldız, T. G. (2017). Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi. B. Akman, G. U. Balat ve T. G. Yıldız (Editörler). Anı Yayıncılık. Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara.