An Analysis Of Reduplications İn Folk Couplets Spoken By Macedonian Turks

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 257 - 273, 31.07.2025

Şükriye Duygu Çağma

https://doi.org/10.47139/balted.1686012

Öz

Reduplications are linguistic structures in Turkish that are formed by placing two identical, opposite, or similar words to add meanings such as plurality, swiftness, certainty, or approximation to noun-based and verb-based words. These structures exhibit both phonetic and semantic connections. Compared to other languages, Turkish language makes frequent use of reduplications, some of which have become idiomatic over time. As they are classified under the category of word groups, they function as single lexical units. These linguistic elements have been used so frequently and for such a long time in the Turkish language that they have become deeply embedded in its structure, enriching its lexicon while enhancing its natural fluency and expressive power. Even today, reduplications are widely utilized both in everyday speech and in literary texts. Noun-based reduplications function as nouns, adjectives, or adverbs within a sentence, enhancing semantic depth and emotional intensity while enriching the sentence with connotative meaning. Verb-based reduplications, on the other hand, expand the meaning in terms of action, process, and state, thereby contributing to a more powerful and dynamic expression. This study examines the presence and usage of reduplications in the collection Mâniler as Spoken by North Macedonian Turks by Hamdi Hasan, which contains 2,255 folk couplets compiled from North Macedonian Turkish speakers. By analyzing the reduplications found in these folk verses, the research aims to document the lexical richness of the dialects spoken by Macedonian Turks and to determine the status of this linguistic feature within these vernaculars

Anahtar Kelimeler

Reduplications , twin forms , repetitions , hendiadys , North Macedonian Turks , folk couplets

Makedonya Türklerince Söylenen Mânilerdeki İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

İkilemeler, Türkçede ad soylu ve eylem soylu sözcüklere çokluk, çabukluk, kesinlik ve ortalama anlamı katmak üzere aynı, birbirine zıt veya benzer iki sözcüğün art arda getirilmesiyle kurulmuş yapılardır. Aralarında hem ses hem de anlam ilgisi bulunur. Diğer dillere nazaran Türkçede sıklıkla kullanılan ikilemelerden bazıları artık kalıplaşmış durumdadır. Sözcük grupları başlığı altında değerlendirilen ikilemeler bu nedenle tek bir kelime niteliği taşırlar. Çok eski çağlardan beri Türk dilinde kalıplaşacak kadar sık ve uzun süre kullanılan bu dil unsurları Türkçeye zenginlik katmış, dilin doğal akıcılığını ve etkileyiciliğini arttırmıştır. Günümüzde de hem günlük dilde hem de edebî metinlerde yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Ad soylu olanları cümle içerisinde isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılarak anlam ve duygu yoğunluğunu arttırıp cümleye çağrışım kazandırırlar. Eylem soylu olan ikilemeler ise anlamı hareket, iş ve oluş bakımından zenginleştirir, cümleye güçlü bir anlatım katarlar. Bu çalışmada Hamdi Hasan’ın Makedonya Türkçelerince Söylenen Mâniler adlı Kuzey Makedonya Türklerinden derlenmiş 2255 mâninin bulunduğu eser taranmış ve bu mânilerde geçen ikilemeler incelenerek alandaki söz varlığı ortaya konulup bu dil unsurunun Kuzey Makedonya Türklerince konuşulan ağızlardaki durumu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkilemeler , ikizleme , tekrarlar , hendiadyoin , Kuzey Makedonya Türkleri , mâniler

Kaynakça

• Ahmed, O. (2018). Makedonya Türk Ağızları: Geçmişi ve Bugünkü Durumu. Ulakbilge, 6(29), 1463-1482.
• Akalın, L. S., Şimşek, E. (2002). Mâniler. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı - Türk Dünyası Edebiyat Tarihi içinde (Cilt 3, s. 251). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Aksan, D. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2005). Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Akyüz, E. (2025). Makedonya’da Türkçe Eğitimin Yasal Dayanakları ve Türkiye'nin Eğitim Diplomasisi Faaliyetleri. C.
• Akkuş, H. Ataş (Ed.ler), Türk Dünyasında Stratejik İş Birliği içinde (s. 349-365). Post Yayınevi.
• Bilgegil, M. K. (1984). Türkçe Dilbilgisi (3. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Eker, S. (2015). Çağdaş Türk Dili (9. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erdem, M. D., İsmaili, B., Beyoğlu, B., Bölük, R. (2024). Kuzey Makedonya Türk Ağızları. Elazığ: Asos Yayınları.
• Ergin, M. (2002). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınevi.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hasan, H. (2007). Makedonya Türklerince Söylenen Mâniler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2011). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (2010). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal Araştırmalara Giriş- Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz (Çev.ler). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük. (2025). https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 14.03.2025
• Tuna, O. N. (1949). Türkçede Tekrarlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(2-3), 429-447.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü (2. Baskı). İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.