Macaristan’da Bir-Kaç Misâfir: Sadrâzam İzzet Mehmed Paşa’nın Mezar Taşı, Kitâbeler ve Bir Kurna

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 59 - 72, 31.01.2020

Mehmet Emin Yılmaz

Öz

Türk
sanatının güzîde numûneleri olan kitâbeler ve mezar taşları Batılılar
tarafından yağmalanarak savaş ganîmeti olarak götürülen eserlerdendir.
Belgrad’da Sadrâzam İzzet Mehmed Paşa’nın 1198/1784 târihli mezar taşı,
Süleyman Ağa’nın 1157/1744-45 târihli kitâbesi, Mustafa Paşa’nın 1106/1694-95
târihli çeşme kitâbesi ile bir hamam kurnası yerlerinden sökülerek Avusturya
güney ordusunun komutanlarından Boros József Rákosi tarafından Belgrad’ın
karşısındaki Zemun’un alınışı anısına 1789’da Macaristan’ın Avusturya
sınırındaki Gaston Köyü’ne getirilmişti. Boros József Rákosi, İzzet Mehmed
Paşa’nın mezar taşı ile Süleyman Ağa’nın kitâbesini Gaston Kilisesi’ne, Mustafa
Paşa’nın kitâbesini ise kendi evinin duvarına yerleştirmişti. 3 Ağustos 2018’de
yaptığımız seyahatte Gaston Kilisesi’nde mezar taşı, kitâbe ve hamam kurnasını
inceledik. Kilisenin karşısında yer alan Boros József Rákosi’nin hâlen Belediye
binâsı olarak kullanılan evinde ise Mustafa Paşa’ya ait kitâbenin günümüze
ulaşmadığını tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

Belgrad, kitâbe, İzzet Mehmed Paşa, Mustafa Paşa, Süleyman Ağa

A Few Guests in Hungary: Gravestone of the Grand Vizier Izzet Mehmed Pasha, Inscriptions and Basin of a Bath

Öz

Inscriptions
and gravestones, as distinguished samples of Turkish art, were among the works
of art captured as spoils of war plundered by the Westerners. Gravestone of the
Grand Vizier Izzet Mehmed Pasha dated 1198/1784 in Beograd, inscription of Suleyman
Agha dated 1157/1744-45, a fountain inscription of Mustafa Pasha dated
1106/1694-95, and basin of a bath were removed from their original places and
brought to Gasztony Village located along Austria border of Hungary, in 1789,
in memory of capturing of Zemun across the city of Beograd, by General Boros
József Rákosi, a commander in Austrian South Army.  Boros József Rákosi placed the gravestone of
Izzet Mehmed Pasha and inscription of Suleyman Agha in Gasztony Church, and
placed inscription of Mustafa Pasha on the wall of his own house.  The gravestone in Gasztony Church, the
inscription and basin of the bath were examined during the field trip in August
3, 2018. It has been determined that the inscription belonging to Mustafa
Pasha, later placed on the wall of the House of Boros József Rákosi located
across the church and still being used as the town house, has not reached
today.

Anahtar Kelimeler

Beograd, inscription, Izzet Mehmed Pasha, Mustafa Pasha, Suleyman Agha

Kaynakça

• Bıçakçı, İsmail. Yunanistan'da Türk Mimari Eserleri, İstanbul: IRCICA Yayınları, 2003.
• Çulpan, Cevdet. “Macaristan’da Türk Kitabeleri” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı 15, s.74-76, 1968
• Dingeç, Emine. “Bir Menzil Defterine Göre III. Osman Dönemi’nde Yapılan Atamalar, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi”, Sayı 24, s.71-81, 2009.
• Römer, C. “Egy, a 15 éves háborúból származó oszmán sírkő Steyersbergben, Alsó-Ausztriában”, Aetas Történettudományi folyóira, 14/4, s.66-70, 1999.
• Eyice, Semavi. “Hadersdorf’ta Türk Taşları, Belgrad’dan Viyana’ya Götürülen Kitabeler” Kaynaklar 1, s.36-41, 1981.
• Lővei, Pál. “Gasztony Török Emlékek” Lapidarium Hungaricum, S.5, s.293-303, 2002.
• Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmanî, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1996.
• Mevsim, Hüseyin. Bogdan Filov’un Balkan Savaşları (1912- 1913) Fotoğrafları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Molnár, József. “Macaristan’daki Türk Anıtları – Monuments Turcs en Hongrie” Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1973.
• Orbán, Róbert. “Török emlékek a gasztonyi római katolikus templomban” Honismeret, Sayı 12, 1884/4, s.38-39, 1984.
• Ömer Feridun. “Belgrádi török emlékek” Archaeologiai Értesítő, sayı 34, s.132-138, 1914.
• Özcan, Abdülkadir. “Köprülüzâde Fâzıl Mustafa Paşa” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 26, s.263-265, 2002
• Özcan, Abdülkadir. “Şehid Ali Paşa” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.38, s.433-434, 2010
• Özcan, Abdülkadir. “Zağarcıbaşı” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.44, s.75-76, 2013
• Remzi. “Belgrad’da Damat Ali Paşa Türbesi” Tarih-i Osmânî Encümeni Mecmuası, cilt VII, sayı 39, İstanbul, s.189-1921, Ağustos 1332.
• Sarıcaoğlu, Fikret. “İzzet Mehmed Paşa” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 23, s. 557-558, 2001.
• Topçu, Sultan Murat. Gücün Mimariye Yansıması Köprülüler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
• Tütüncü, Mehmet. “Belgrade’s Ottoman Inscriptions As War Booty” Belgrade 1521-1867, s.259-282, 2018
• Yılmaz, Mehmet Emin. Sigetvar’da Türk Mimârîsi, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 2015
• Yüksel, İ. Aydın – Kahraman, Alper. “Viyana’da Bir-kaç Misafir Belgrad Kalesi Kitâbesi ve Diğerleri” Ekrem Hakkı Ayverdi 30. Yıl Hâtıra Kitabı, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, s.275-284, 2014.