Gagauz Atasözleri Bağlamında “Anne”

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 99 - 108, 31.07.2023

Bülent Hünerli , Tudora Arnaut

https://doi.org/10.47139/balted.1272580

Öz

Her toplumun kendi kültürel kodları vardır. Bu kodlar zaman içinde oluşmuş olup birdenbire değişmemektedir. Başka bir deyişle bunların kısmi tabusal yönleri vardır. Aslında bu kültürel kodlar toplumun betimleyici özeliklerini de taşımaktadır. Örnek vermek gerekirse Gagauz toplumunun geçmişten günümüze getirdiği belli başlı kültürel özellikler bulunmaktadır ve bu özellikler onu diğer toplumlardan farklılaştırmaktadır. Nitekim Gagauz toplumunu oluşturan aile ve aile ilişkileri, bir önceki cümlede ifade edilen farklılıkları göstermesi bakımından son derece iyi bir örnektir. V. Moşkov daha 20. yüzyılın başında değerli eserinde kendine özgü özellikleri olan Gagauz aile yaşantısını betimleyici bir üslupla ele almıştır. Eserin bir bölümünde dar planda karı-koca ve çocuk ilişkisi üzerinde durulmuşsa da geniş anlamda her bir aile bireyinin kendine has tutumları ve davranışları hakkında da bilgi vermiştir. Dolayısıyla Gagauzlarda katı bir ataerkil aile anlayışını teşhis eden V. Moşkov’un ifadelerini, zaman zaman bir toplumun aynası niteliği olan Gagauz atasözlerinde de net bir biçimde görmekteyiz. Bu makalede sosyal yapısının en önemli yapı taşı olan aile ve onun da temel unsuru olan ana (anne), Gagauz atasözleri temelinde incelenmiştir. Çalışmada farklı başlıklar altında Gagauz atasözlerindeki ana (anne) algısı ve kimliği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, Atasözü, Anne, aile, aile yapısı

"Mother" in the Context of Gagauz Proverbs

Öz

Every society has its own cultural codes. These codes have been formed over time and do not change suddenly. In other words, they have partial taboo aspects. In fact, these cultural codes also carry the descriptive characteristics of the society. For example, Gagauz society has certain cultural characteristics that it has brought from the past to the present and these characteristics differentiate it from other societies. As a matter of fact, the family and family relations that make up the Gagauz society are a very good example in terms of showing the differences expressed in the previous sentence. In his valuable work at the beginning of the 20th century, V. Moshkov has dealt with the Gagauz family life, which has its own unique features, in a descriptive style. In one part of the work, he focused narrowly on the relationship between husband, wife and children, but in a broader sense, he also provided information about the specific attitudes and behaviours of each family member. Therefore, we can clearly see the expressions of V. Moshkov, who diagnoses a strict patriarchal family understanding in Gagauz proverbs, which are sometimes a mirror of a society. In this article, the family, which is the most important building block of the social structure, and the mother, which is its basic element, are analysed on the basis of Gagauz proverbs. In the study, the perception and identity of the mother in Gagauz proverbs are emphasised under different headings.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, Proverbs, Mother, family, family structure

Kaynakça

• Arnaut, T. (2014). Anamın Evi, Kıiv: OK-Poligraf.
• Çebotar, P. A., Dron, İ. (2002). Gagauzça-Rusça-Romınca Sözlük. Chişinău: Pontos.
• Hünerli, B., Arnaut, T. (2022). Gagauz Atasözleri. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• İusiumbeli, İ. (2017). Gagauz Yerinde Kadın. Ankara: Karaağaç.
• Jung, C. G. (2015). Dört Arketip. M. Bilgin Saydam (Yay. Haz.), İstanbul: Metis.
• Kuroglo, S., Filimonova, M. (1976), Proşloe i Nastoyaşee Gagauzskoy Jenşinı, Kişinev: Kartă Moldovenâskè.
• Moşkov, V. A. (2021). Bender İlinin Gagauzları. Yuliana Bayram (Çev.), Ankara: TİAV.
• Nata Çebotari (2023). “İnatçı”. Gagauzlar ilgili kalıp yargılara neden güvenilmemesi gerektiği hakkında. [Erişim tarihi: 11.02.2023] (https://laf.md/2023/03/23/inatci-gagauzlar-ilgili-kalip-yargilara-neden-guvenilmemesi-gerektigi-hakkinda/?fbclid=IwAR2YwOEmQ8N-8gnBEVUNvP_fq8wxi7Vx5x2Ni0SGk4riWy_TdjIcXEH8iPY)
• Özakdağ, N. (2021). Türk Dünyasında Kadın Aydınlanması Bağlamında Gagauz Kadını, Turgay Şahin (Ed.), Disiplinlerarası Bakışta Türk Kadını: Sağlık, Fen ve Sosyal Bilimler, (s. 131-157). İstanbul: Hiperyayın.
• Özkan, N. (2017). Gagavuz Edebiyatı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Мещерюк И.И (1971). Социально-экономическое развитие болгарских и гагаузских сел в Южной Бессарабии (1808–1856 гг.). Кишинев: Академии Наук Молдавской ССР. (Meşçerük, İ, İ (1971). Sotsialno-Ekonomiçeskoye Razvitiye Bolgarskih i Gagauzskih Sel v Yujnoy Bessarabii (1808-1856 gg). Kişinev: Akademii Nauk Moldavskoy SSR.)
• Шабашов, A. B. (2002). Гагаузы: Система терминов родства и происхождения народа. Одесса: астопринт. (Şabaşov, A. V. (2002). Gagauzı: Sistema Terminov Rodstva i Proishojdeniya Naroda. Odessa: Astopint.)