Kentlerde Erişilebilirliği Destekleyen Kapsayıcı Tasarım Kriterlerinin Değerlendirilmesi: Çankırı Örneği

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 73 - 84, 15.04.2021

Pelin Şahin Körmeçli

https://doi.org/10.24011/barofd.868222

Öz

Kentlerde bireylerin açık ve yeşil alanlardan eşit olarak faydalanmasını öngören kapsayıcı tasarım yaklaşımı, erişilebilirliğin sağlanması için değerlendirilmesi gereken önemli bir konudur. Günümüzde kentlerde araç kullanımının artması, toplu taşıma kullanımlarının ve yürünebilirliğin azalması nedeniyle, erişilebilirlikle ilgili sorunlar ortaya çıkmaktadır. Kentlerde ortaya çıkan bu sorunları çözümleyebilmek için erişilebilirliği destekleyen kapsayıcı tasarım kriterlerinin farklı örneklemlerde karşılaştırmalı olarak irdelenmesine ihtiyaç vardır. Erişilebilirliğin değerlendirilmesine yönelik tasarım kriterlerinin geliştirildiği pratik bir model üretilmesi kentlerin sürdürülebilirliği için önemlidir. Bu araştırmanın amacı, Çankırı kentinde kapsayıcı tasarım kriterlerini değerlendirerek erişilebilirlik durumunu analiz etmek ve bu kapsamdaki sorunları ortaya koyarak öneriler geliştirmektir. Çalışma alanı olarak kentin yoğun kullanıma sahip kamusal alanlarının yer aldığı Çankırı kent merkezi seçilmiştir. Araştırmanın ilk aşamasında mekân dizimi (space syntax) yöntemiyle alanın fiziksel erişilebilirlik durumu analiz edilmiştir. İkinci aşamada kapsayıcılık anlayışının mekânsal parametreleri olarak sınıflandırılan bazı çoklu kentsel tasarım kriterleri gözlem ve arazi çalışmasına dayalı bir analiz aracılığı ile değerlendirilmiştir. Sonuçta, Çankırı kent merkezinin fiziksel erişilebilirliği destekleyen gridal sistem dokusuna sahip olduğu saptanmış olsa da mekânsal kaliteyi gösteren kapsayıcı tasarım kriterlerine dair eksikler nedeniyle erişilebilirlik kapasitesinin düştüğü ortaya çıkmıştır. Araştırma sonunda kentte kapsayıcı tasarım kriterlerindeki sorunlara yönelik öneriler geliştirilmiştir. Elde edilen araştırma sonuçlarının diğer kentlerde de değerlendirilmesi ve geliştirilmesi gelecekte ortaya çıkan sorunların çözümüne ve yerel bilgi havuzuna katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Evrensel tasarım, kamusal alan, mekan dizimi, mekan kalitesi, peyzaj erişebilirliği, quality of space

Evaluation of Inclusive Design Criteria Supporting Accessibility in City Center: Çankırı Case Study

Öz

The inclusive design approach, which requires individuals to use open and green spaces equally, is an important issue that should be evaluated in order to provide accessibility. Nowadays, accessibility problems are arising due to the increased vehicle use and decreased in public transpotation uses and walkability in cities. In order to solve these problems in cities, the inclusive design aproach needs to be examined comparatively in different city samples. Producing a practical model in which design criteria for evaluating accessibility are developed is important for the sustainability of cities. The purpose of this research is to analyze the accessibility by evaluating the inclusive design criteria and to develop proposals by revealing the problems in the city of Çankırı. Çankırı city center is chosen as study area, where the intensely used public spaces are located. In the first stage of the research, the physical accessibility of the area was analyzed using the space syntax method. In the second stage, some of the multiple urban design criteria classified as the spatial parameters of the inclusivity concept were evaluated through an analysis based on observation and field study. As a result, although it was determined that Çankırı city center has a gridal system texture that supports physical accessibility, it was revealed that the accessibility capacity decreased due to the deficiencies in the inclusive design criteria indicating the quality of space. The last part of the research, suggestions were developed for the problems related with inclusive design criteria in the city. The evaluation and development of obtained research results in other cities will contribute to the solution of future problems and the local data.

Anahtar Kelimeler

Universal design, andscape accessibility, public space, space syntax

Kaynakça

• 1. Abass, Z., Tucker, R. (2018). White Picket Fences & Other Features of the Suburban Physical Environment: Correlates of Neighbourhood Attachment in 3 Australian Low-Density Suburbs. Landscape and Urban Planning, 170, 231-240.
• 2. Ak, A. (2018). Urban Form and Walkability: The Assesment of Walkability Capacity of Ankara. Doktora tezi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, ODTÜ, Ankara, 395 pages.
• 3. Bilgili, C. (2013). Çankırı Kenti Kamusal Alanlarının Yeterliliğinin Ulaşılabilirlik Yönünden Değerlendirilmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(2) 21-25.
• 4. BM, (2004). Accessibility for the Disabled a Design Manual for a Barrier Free Environment, United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Division for Social Policy and Development. https://www.un.org/esa/socdev/enable/designm/, (28.03.2020).
• 5. Carr, S., Francis, M., Rivlin, L., Stone, A. (1992). Public Space. Cambridge University Press, Cambridge, 420 pages.
• 6. Coşkun Hepcan, Ç. (2019). Kentlerde İklim Değişikliği ile Mücadele için Yeşil Altyapı Çözümleri. İklim Değişikliği Eğitim Modülleri Serisi 12, İklimİN, Ankara, 40s.
• 7. ÇŞB (2016). Kentsel Tasarım Rehberleri. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. Kentsel Tasarım Uygulama ve Araştırma Merkezi. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, İncekara Matbacılık 3 cilt, İstanbul, 287s.
• 8. Evcil, N. A. (2014). Herkes için Tasarım Evrensel Tasarım. Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 143s.
• 9. Gehl, J. (1987). Life Between Buildings: Using Public Space. Arkitektens Forlag, Copenhagen, 216 pages.
• 10. Harris, C. W., Dines, N. T. (1998). Time-Saver Standards for Landscape Architecure. McGraw-Hill Publishing, New York, 850 pages.
• 11. Hildebrand, F. (1999). Designing Toward the More Sustainable Urban Form. Spon Press, London and New York, 160 pages.
• 12. Hillier, B., Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. Cambridge University Press, Cambridge, 296 pages.
• 13. Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American. Cities, New York, 458 pages.
• 14. Jeannotte, M. S. (2008). Promoting Social Integration: a Brief Examination of Concepts and Issues. In Experts group meeting, 1-15, July 8-10 Helsinki, Finland.
• 15. Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N., Çavuş, M. (2011). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 125 s.
• 16. Karataş, K. (2002). Engellilerin Toplumla Bütünleşme Sorunları: Bir Sosyal Politika Yaklaşımı. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(2), 43-55.
• 17. Katz, P., Scully, V., Bressi, T. W. (1994). The New Urbanism: Toward an Architecture of Community. McGraw-Hill, New York, 288 pages.
• 18. Kaymaz, M. K. (2015). Eğitim Yapılarında Bedensel Engellilere Yönelik Engelsiz Tasarım. Selçuk-Teknik Dergisi, 14(2), 238-250.
• 19. Kaźmierczak, A. (2013). The Contribution of Local Parks to Neighbourhood Social Ties. Landscape and Urban Planning, 109(1), 31-44.
• 20. Kuter, N., Kaya, Z. (2019). Kentsel Donatı Elemanlarının Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi: Çankırı Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(1), 81-96.
• 21. Lambert, K. (2005). A Critical Evaluation of Livability in Garisson Woods. A master thesis, University of Calgary, Faculty of Environmental Design, Calgary.
• 22. Litman, T. (2012). Evaluating Non-Motorized Transportation Benefits and Costs. Victoria Transort Policy Institute (VTPI), Victoria, British Columbia, 81 pages.
• 23. Liu, Y., Hou, Y. (2010). Notice of Retraction:“Green and Harmony” Idea Study Based on the Sustainable Universal Design, The 2nd Conference on Environmental Science and Information Application Technology, 289-291, 17-18 July 2010, Vol. 1, Institude of Electrical and Elecronics Engineers, Wuhan, China.
• 24. Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form. MIT Press, Cambridge, 514 pages.
• 25. Lynch, K. (2010). Kent İmgesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. 215s.
• 26. Mace, R. L., Hardie, G. J. and Place, J.P. (1991). Accessible Environments: Towards Universal Design. The Center for Universal Design. North Carolina State University, Raleigh NC, USA, 44 pages.
• 27. Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, Vitality and Urban Design. Journal of Urban Design, 3(1), 93-116.
• 28. Özbek, M. (2007). Fizik Mekân Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekân Dizimi (Space Syntax) Yöntemi ile İncelenmesi. Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 233s.
• 29. Özbil, A. Yeşiltepe, D., Argın, G. (2015). Modeling walkability: The effects of street desing, street-network configuration and land-use on pedestrian movement. A|Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, (12)3, 189-207.
• 30. Şahin Körmeçli, P. (2019). Kentsel Alanlarda Erişilebilirlik ve Sosyal Etkileşim İlişkisinin İrdelenmesi: Ankara Çukurambar Mahallesi Örneği. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Ankara, 237s.
• 31. Schreiber F., Carius A. (2016). The Inclusive City: Urban Planning for Diversity and Social Cohesion. In: State of the World. Island Press, Washington, DC, p. 317-335.
• 32. Southworth, M., Owns, P. M. (1993). Evolving Metropolis: Studies of Community, Neighbourhood, and Street Form at the Urban Edge, Journal of the Amerikan Planning Association, 59(3), 87-217.
• 33. Stevens, Q. (2006). The Shape of Urban Experience: a Reevaluation of Lynch's Five Elements. Environment and planning B: Planning and design, 33(6), 803-823.
• 34. Tankut, G. Göksu, Ç., Ersoy, M. (1988). Kentsel Planlama Standartları Araştırması. (Özet Rapor), Bayındırlık ve İskân Bakanlığı için Hazırlanan Araştırma Raporu Özeti, Ankara.
• 35. TÜİK (2019). Yıllara Göre İl, İlçe Merkezi Nüfusları ve Nüfus Yoğunlukları, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009-2019 verisi, Ankara.
• 36. TÜİK (2019a). Türkiye Ulaşım İstatistikleri, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009-2019 verisi, Ankara.
• 37. URL-1 (2020). https://www.cankiri.bel.tr/tarihi-istiklal-yolu,7,1056,1, Çankırı Belediyesi, (15.12.2020)
• 38. Whyte, W. H., (1980). The Social Life of Small Urban Space. Conservation Foundation, Washington DC, 125 pages.