Sağlık Çalışanlarında Toksik Liderlik Davranışlarının Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 31, 19 - 50, 31.05.2025

Sibel Aybar , Feride Akaçin

https://doi.org/10.47129/bartiniibf.1558710

Öz

Bu çalışmada, sağlık çalışanlarının toksik liderlik algılarının örgütsel sessizlik durumları üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla öncelikle toksik liderlik ve örgütsel sessizlik değişkenleri ile ilgili literatür çalışmasına, devamında değişkenlerin birbirleri ile olan ilişkilerine yönelik yapılan ampirik araştırmaya yer verilmiştir. Kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak İstanbul ili kamu hastanelerindeki 400 sağlık çalışanı ile yapılan çalışmada, veri toplama aracı olarak toksik liderliği ve örgütsel sessizliği belirleyen ölçekler ile kişisel veri formu kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiye yönelik hipotezlerin test edilmesi amacıyla korelasyon ve regresyon analizlerinden faydalanılarak yapılan çalışmada, sağlık çalışanlarının yöneticilerine yönelik toksik liderlik algısına sahip olmalarının, onların örgütsel sessizlik durumları üzerinde belirleyici ve açıklayıcı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca analizler sonucunda toksik liderlik ölçeğinin değer bilmezlik alt boyutunun kabullenici, fırsatçı, örgüt yararına ve pasif sessizlik alt boyutları üzerinde pozitif yönde anlamlı etkilerinin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik , Toksik liderlik , Örgütsel sessizlik , Sağlık çalışanları

Toxic leadership behavior in healthcare professionals a study to determine its impact on organizational silence

Öz

In this study, the literature review on the variables of toxic leadership and organizational silence is first included, followed by empirical research on the relationships between the variables to determine the effect of healthcare professionals' perceptions of toxic leadership on organizational silence. A survey with the scales of toxic leadership and organizational silence and personal data questions was conducted on 400 healthcare professionals in Istanbul's public hospitals using the convenience sampling method. The study, which tested the hypotheses regarding the relationship between the variables using correlation and regression analyzes, showed that the toxic leadership perception of health professionals towards their managers had a decisive and explanatory effect on their organizational silence. As another result of the analyzes, it was determined that the ignorance sub-dimension of the toxic leadership scale had positive and significant effects on the accepting, opportunistic, organizational benefit and passive silence sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

Toxic leadership , Organizational silence , Health employees. , Leadership

Kaynakça

• Akbulut, D. ve Yavuz, E. (2022). Örgütlerde toksik liderlik davranışı: Betimsel içerik analizi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 5(2), 107-122.
• Alan, G. (2006). High toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21(8), 733-746.
• https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/02683940610713262/full/html
• Algın, İ. ve Başkan, G. A. (2015). Üniversitelerde örgütsel sessizliğin olası sonuçları. Yükseköğretim Dergisi, 5(2), 81-90.
• Alioğulları, Z. D. (2012). Örgütsel sessizlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• Appelbaum, S. H. ve Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate governance: The International Journal of Business in Society, 7(1), 17-28. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/14720700710727087/full/html
• Aubrey D. W., (2012). The effect of toxic leadership. Army War Coll Carlisle Barracks.
• Aydan, O. ve Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 15-28.
• Ayşen, T. E. ve Selin, B. (2010). Örgütlerde kişilerarası ilişkilerde bir problem: Psikolojik yıldırma (aktörlerin ve kurbanların iletişim davranışları). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 45-66.
• Bildik B, (2009). Örgütsel sessizlik iklimi ve iş gören sessizlik davranışları arasındaki etkileşim: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Öğretim Elemanları Üzerinde Bir Araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gebze Yüksek Teknoloji Üniversitesi, Kocaeli.
• Brouwers, M. ve Paltu, A. (2020). Toxic leadership: Effects on job satisfaction, commitment, turnover intention and organisational culture within the South African manufacturing industry. SA Journal of Human Resource Management, 18(1), 1–11.
• Bundy, J., Iqbal, F. ve Pfarrer, M. D. (2021). Reputations in flux: How a firm defends its multiple reputations in response to different violations. Strategic Management Journal, 42(6), 1109–1138.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi. Cortina, L. M. & Magley, V. J. (2003). Raising voice, risking retaliation: Events following interpersonal mistreatment in the workplace. Journal of Occupational Health Psychology, 8(4), 247. https://psycnet.apa.org/record/2003-08390-002
• Çağırıcı, Y. E. (2021). Toksik liderliğin örgütsel sessizlik ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi. İstanbul
• Çankaya, M. ve Çiftçi, G.E. (2020). Hastane çalışanlarının toksik liderlik ve örgütsel sinizm algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 273-298.
• Çavuşoğlu, S. ve Köse, S. (2019). Örgütsel sessizlik ölçeği’nin Türkçe’ ye uyarlanması. BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 365-387.
• Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çınar, O. Karcıoğlu, F. ve Alioğulları, Z. (2013). Örgütsel sessizlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Erzurum ilinde bir araştırma çalışması, Procedia- Sosyal ve Davranış Bilimleri, (99), 314-321.
• Dahlan, M., Omar, R. ve Kamarudin, S. (2024). Influence of Toxic Leadership Behaviour on Employee Performance in Higher Educational Institutions in Saudi Arabia. International Journal of Organizational Leadership, 13(1), 79-101.
• Demirtaş, Z. ve Küçük, Ö. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizliği arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41-58. https://doi.org/10.9779/pauefd.489747
• Deniz, N. Noyan, A. ve Gülen Ertosun, O. (2013). The relationship between employee silence and organizational commitment in a private development in a pluralistic world. The Academy of Managemet Review, 24(4), 706- 725.
• Dimitris, B. ve Vakola, M. (2007). Organizational silence: A new challenge for human resource management. Athens university of economics and business, 6(1), 1-19.
• Dyne, L.V., Soon, A. ve Botero, I.C. (2003). Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs. Journal of Management Studies. 40 (6), 1359-1392. https://doi.org/10.1111/1467-6486.00384
• Fayganoğlu, P., Yalçın, R. C. ve Begenirbaş, M. (2022). Toksik Liderlik Örgütsel Esneklik ve İş Biçimlendirmeyi Etkiler Mi? Hizmet Sektörü Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 260-285.
• Frost J.P. (2004). Handling toxic emotions: New challenges for leaders and their organization. Organizational Dynamics, 33(2), 111-127.
• Gamze, K. (2019). Toxic behaviors in workplace: Examining the effects of the demographic factors on faculty members' perceptions of organizational toxicity. International Journal of Research in Education And Science, 5(1), 272-282.
• Girgin, S. ve Gümüşeli, A. İ. (2021). Vocational high school teachers' perceptions of organizational silence. Independent Journal of Management & Production, 12(4), 856-873.
• Goh, J., Pfeffer, J. ve Zenios, S. A. (2016). The relationship between workplace stressors and mortality and health costs in the United States. Management Science, 62(2), 608–628.
• Gupta, A. ve Chawla, S. (2024). Toxic leadership in workplaces: Insights from bibliometric, thematic analysis, and TCM framework. International Journal of Organizational Leadership, 13(1), 179-200.
• Hadadian, Z. ve Sayadpour, Z. (2018). Relationship between toxic leadership and job related affective well-being: The mediating role of job stress. European Online Journal of Natural and Social Sciences: Proceedings, 7(1), 137-145.
• Hasan, I. A., Basalamah, S., Amang, B. ve Bijang, J. (2023). The influence of leadership, work environment, competence and character development on organizational commitment and employee performance in banking in Sinjai Regency. International Journal of Professional Business Review, 8(5), 124.
• Henley, K. (2003). Innovative leader. Winston Brill-Articles, 12(6), 571-600.
• Henriksen, K. ve Dayton, E. (2006). Organizational silence and hidden threats to patient safety. Health Services Research, 41(4p2), 1539-1554.
• Holloway L. Elizabeth & Mitchell E. Kusy. (2010). Disruptive and toxic behaviors in healthcare: Zero tolerance, the bottom line, and what to do about ıt. J Med Pract Management, 25(6), 335-337.
• İskit, B. (2019). Liderliğin karanlık yüzüne bir bakış: Toksik liderlik kavramı ve toksik liderliğin işgören motivasyonu ve tutumları üzerindeki etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• İzgüden, D., Eroymak, S. ve Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 262-276.
• Kahveci, G., Bahadır, E. ve Kandemir, İ.K. (2019). Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52 (1), 225-249.
• Kâmil, U. ve Yeliz, P. (2017). İş stresi ile toksik davranışlar arasındaki ilişki: Aşçılar üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14 (1), 108-129.
• Kashani, Y. M., Yazdkhasty, A. ve Sadeqi-Arani, Z. (2022). The effect of communication on organizational silence (case study: secondary school teachers in kashan). Karafan Quarterly Scientific Journal, 19(Special Issue), 415-439. https://doi.org/10.48301/kssa.2022.269395.1359.
• Kaya, N., Göncü, F. T. ve Erarslan, İ. (2021). Yöneticilerin toksik liderlik davranışlarının örgütsel sinizm ve çalışan sessizliği üzerine etkileri: Kamu sektörüne yönelik bir araştırma. Journal of Life Economics, 8(1), 111-120.
• Kellerman, B. (2004). “Bad leadership: what it is, how it happens, why it matters”. Harvard Business Press.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Kırca, M. Y. (2021). Çalışanlardaki toksik liderlik algısının örgütsel sessizlik ve iş motivasyonu üzerindeki etkisi: pozitif psikolojik sermayenin düzenleyici rolü (Doktora Tezi), Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Knoll, M. ve Van Dıck, R. (2012). Do ı hear the whistle…? a first attempt to measure four forms of employee silence and their correlates”, Journal of Business Ethics, 113(2), 349–362. https://doi.org/10.1007/s10551-012-1308-4
• Koç, O., Bozkurt, S., Taşdemir, D. D. ve Günsel, A. (2022). The moderating role of intrinsic motivation on the relationship between toxic leadership and emotional exhaustion. Frontiers in Psychology, 13, 1-12.
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69 (3), 1-8.
• Lipman‐Blumen, J. (2005). Toxic leadership: when grand ıllusions masquerade as noble visions. Leader to Leader, (36), 29-36.
• Lipman-Blumen, J. (2010). Toxic leadership: A conceptual framework. In Handbook of top management teams (pp. 214-220). London: Palgrave Macmillan UK.
• Mackey, J. D., Ellen III, B. P., McAllister, C. P. ve Alexander, K. C. (2021). The dark side of leadership: A systematic literature review and meta-analysis of destructive leadership research. Journal of Business Research, 132, 705–718.
• Macklem, K. (2005). The toxic workplace: A poisoned atmosphere can wreak havoc.(Leadership). Maclean’s, 118, 34-35.
• Maitlis, S. ve Hakan Ö. (2004). Toxic decision processes: A study of emotion and organizational decision making. Organization Science, 15 (4), 375- 393.
• Malikeh, B., Hoseein, B. ve Mahmood Nekoie, M. (2012). Destructive role of employee silence in organizational success. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(11), 275-282.
• Managheb, S., Razmjooei, P., Gharbi, M., Hosseini, M. ve Amirianzadeh, M. (2018). Mediating role of organizational silence in the relationship between organizational climate and job performance. Revista Amazonia Investiga, 7(12), 72–86.
• Milliken, F. J. ve Morrison, E. W. (2003). Shades of silence: emerging themes and future directions for research on silence in organizations. Journal of Management Studies, 40(6), 1563-1568.
• Morrison, E. W. ve Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: a barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706–725. https:// doi.org/10.2307/259200
• Oliver N., (1990). Rewards, ınvestments, alternatives and organizational commitment: empirical evidence and theoretical development. Journal of Occupational Psychology, 63 (1), 19-31.
• Özgür, S. (2002). Sağlık alanında araştırma yöntemleri. Güneş Tıp.
• Özişli, Ö. (2023). Hizmetkar liderlik ve örgütsel özdeşleşmenin iş tatminine etkisi: Sağlık çalışanlarına yönelik bir araştırma. International Journal Of Eurasia Social Sciences/Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 787-799.
• Pelletier, K. L., (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership, 6(4), 373-389.
• Pinder, C. C. ve Harlos, K. P. (2001). Employee silence: Quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. Research in Personnel and Human Resources Management, 20, 331–69. https://doi.org/10.1016/ S0742-7301(01)20007-3.
• Rangaswamy, R. (1995). A text book of agricultural statistics. New Age International.
• Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
• Robinson, L. S. ve O'Leary-Kelly, Anne M. (1998). Monkey see, monkey do: The ınfluence of work groups on the antisocial behavior of employees. Academy of Management Journal, 41(6), 658-672.
• Roter (2011). The lived experiences of registered nurses exposed to toxic leadership behaviors (Doctoral Dissertation). Capella University, Minnesota, USA.
• Saqip, A. ve Arif, M. (2017). Employee silence as mediator ın the relationship between toxic leadership behavior and organizational learning. Abasyn Journal of Social Sciences, 10(2), 294-310.
• Sarah Mei Yi, C. ve Duncan William, M. (2015). How toxic leaders are perceived: Gender and information-processing. Leadership & Organization Development Journal, 36(3), 292-307.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. [Unpublished Doctoral Thesis]. The University of Maryland, USA.
• Schyns, B., (2015). Dark personality in the workplace: Introduction to the special Issue. Applied Psychology, 64(1), 1-14.
• Seyedi, S. S. ve Darroudi, A. (2023). Personality as a key determinant of the organizational silence in Iranian startups. Economics and Management, 2023, 65–77.
• Sull, D., Sull, C. ve Zweig, B. (2022). Toxic culture is driving the great resignation. MIT Sloan Management Review, 63(2), 1–9.
• Suryosukmono, G., Sahono, B., Daulay, M. Y. I., Hayadi, I. ve Afandy, C. (2023). Uncovering the dark side of leadership: consequences of toxic leadership on turnover ıntention with bphubbing as moderation. International Journal of Business and Society, 24(3), 886-904.
• Tabachnick, B. ve Fidell, L. (2013). Using Multivariate Statistics (6 ed.). Boston: Pearson.
• Tanhaei, M. H., Nasre E, A., Nilipour T, S. A. ve Akhavan S, A. R. (2018). Recreation of antecedents and consequences of employees organizational silence case study: Isfahan municipality. Journal of Applied Sociology, 29(4), 147-166.
• Taşkıran, E. (2010). Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin rolü ve bir araştırma (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tayfun, A. ve Çatır, O. (2013). Örgütsel sessizlik ve çalışanların performansları arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(3), 114-134.
• Turab, M. F. ve Çınar, Ö. (2019). Örgütsel sessizlik ve örgütsel güven arasındaki ilişkinin incelenmesi: Ağrı örneği, Hiperlink Yayınları, 1. Basım, İstanbul.
• Turhan, Ö. (2022). Toksik liderliğin örgütsel sessizliğe etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1212-1224. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1049543.
• Ünüvar, H. (2023). Türkiye'de toksik liderlik alanında yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Dynamics in Social Sciences and Humanities, 4(1), 31-36. https://doi.org/10.5152/OJFHSS.2022.230424.
• Ürek D., Demir, İ. B. ve Uğurluoğlu, Ö. (2016). Örgütsel sessizliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi: Bir eğitim ve araştırma hastanesi uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 122-141.
• VanDyne Linn, Ang Soon & Isabel C. Botero, (2003). Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs, Journal of Management Studies, 40 (6), 1359-1392.
• Vakola, M. ve Bouradas, D. (2005). Antecedents and consequences of organizational silence: An empirical investigation. Employee Relations, 27(5), 441–458. https://doi.org/10.1108/01425450510611997
• Vimbi Petrus, M., (2014). The effects of toxic leadership on teaching and learning in south african township schools. Journal of Social Sciences, 38(3), 313-320.
• Vreja, L. O., Balan, S. ve Bosca, L. C. (2016). Toxic leadership an evolutionary perspective. Proceedings of the Internatıonal Management Conference, 10(1), 539-547.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, CT. Quorum Books.
• Yalçınsoy, A. ve Işık, M. (2018). Toksik liderlik ile örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisine yönelik bir araştırma. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 1016-1025.
• Yavarian, S., Abad, H. S. E. ve Lou, S. T. (2017). Forecasting organizational silence according to moral behavior styles. Bali Medical Journal, 6(3), 457-464. https://pdfs.semanticscholar.org/8209/2bd8e275c987e6929c7be810a4a5386fe251
• Yılmaz, S., Bakan, İ. ve Olucak, H. İ. (2020). Çalışanların toksik liderlik boyutlarına ilişkin algılarının stres boyutları düzeylerine etkisi üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(3), 557-572.
• Zagross, H. ve Jamileh, Z. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11 (3), 84-89. https://intapi.sciendo.com/pdf/10.1515/sbe-2016-0037