Okul ve Eğitim Yöneticilerinin Kurmuş Olduğu Sivil Toplum Kuruluşlarının Mesleki Etkililiklerinin Araştırılması: Nitel Bir Analiz

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 30, 23 - 53, 01.12.2013

İbrahim Hakan Karataş Zehra Şaşmaz

Öz

Amaç: Türkiye’de de son yıllarda okul ve eğitim yöneticilerinin kurmuş olduğu sivil toplum kuruluşlarının STK sayısı HIZLA artmaktadır. Fakat bu STK’ların hangi amaçlarla kuruldukları, ne tür çalışmalar yaptıkları, üyeleri ve diğer taraflar nezdinde etki düzeylerine ilişkin bir çalışmaya henüz rastlanmamıştır. Bu araştırmada okul ve eğitim yöneticilerinin kurmuş olduğu STK’ların mesleki etkinliklerinin ve etkililik düzeylerinin araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden belge inceleme ve yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ile elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Türkiye merkezli ulusal düzeyde faaliyet gösteren 12 STK oluşturmaktadır. Araştırmada bu STK’lardan 8’inin resmi tüzükleri, faaliyet raporları incelenmiş ve üst düzey bir yöneticisinin ve iki üyesinin görüşlerine başvurulmuştur. Bulgular: Eğitim ve okul yöneticiliği alanında faaliyet gösteren STK’lar, 1 akademisyenler, 2 merkez teşkilatı yöneticileri, 3 il-ilçe müdürleri, şube müdürleri ve 4 okul yöneticileri olmak üzere dört farklı kesim tarafından kurulmaktadır. Bu STK’lar, kurucu profilleri ile irtibatlı olarak 1 bir akademik alan örgütlenmesi, 2 ağırlıklı olarak özlük hakları konusunda politik arenada bir lobi ve çıkar grubu oluşturma, 3 mesleki örgütlenme ve dayanışma, 4 mesleki, sosyal ve kişisel gelişme ve 5 toplumsal hizmet amaçlarına odaklanmışlardır. Sayısal olarak artmakla birlikte alanda faaliyet gösteren STK’ların 1 sivil toplum kültürü ve derinliğini henüz edinemedikleri, 2 kurumsal kapasitelerinin oldukça zayıf olduğu, 3 güçlü bir kitle örgütü olacak kadar taban bulamadıkları, 4 spesifik bir gündem oluşturamadıkları ve 5 faaliyet çeşitliliğinden mahrum oldukları gözlenmektedir. Sonuçlar: Araştırma sonucunda 1 alanda faaliyet gösteren STK’ların çoğunlukla okul yöneticileri tarafından kurulmuş olmasının okul yöneticiliğinin bir meslek olarak tanınmasına ilişkin bilincin geliştiğini, 2 çoğunlukla Ankara’da kurulmuş olmalarının meslek mensuplarının özlük ve mali haklarını iyileştirme, kendileri ile ilgili düzenlemelerde karar verme mekanizmalarına etki etme amacında olduklarını ve bu yüzden bir mesleki örgütlenmeden çok bir sendika gibi işlev görmek istediklerini, 3 bununla beraber son dört yıl içinde sayılarının hızla artmasının ve Anadolu’daki diğer şehirlere de yayılmalarının tabanlarının genişlediğini gösterdiği söylenebilir. Fakat 4 düşük üye sayıları, zayıf gündemleri ve çeşitlilikten yoksun faaliyet türleri, henüz kurumsallaşamadıklarını ve beklenen düzeyde taban bulamadıklarını göstermektedir. Henüz herhangi bir STK’nın 5 mesleki standartlar ve etik ilkeler belirlememiş olması ve mesleki denetim gündemlerinin olmaması göz önünde bulundurulduğunda henüz mesleki bir örgütlenme kültürünün yerleşmediği söylenebilir. Dolayısıyla alanda faaliyet gösteren STK’ların mesleki etkiliklerinin düşük olduğu, bununla beraber gelecek yıllarda oldukça etkili bir potansiyele sahip olabilecekleri sonucuna ulaşılmıştır. Öneriler: Alanda faaliyet gösteren STK’ların gelişmesine katkı sağlayacak birçok konu araştırmacıların ilgisini beklemektedir. Bunların başında bu STK’ların üye sayılarının neden düşük olduğu konusu gelmektedir. Ayrıca mesleki bir örgütlenme olarak karşı karşıya kaldıkları sorunlar, diğer alanlarda faaliyet gösteren STK’lar ile karşılaştırmalı olarak analiz edilmelidir. Gelişmiş ülkelerdeki benzer STK’ların konumları, işlevleri ve deneyimleri de yerli literatüre kazandırılmalıdır. Ayrıca alanda faaliyet gösteren STK’ların dünden bugüne karar mekanizmalarına etki düzeylerini saptayacak çalışmalar geleceğe yönelik ipuçlarının ortaya çıkarılması açısından yararlı bulgular sunacaktır

Anahtar Kelimeler

okul yöneticileri, eğitim yöneticileri, mesleki kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları

The Examination of Professional Effectiveness of NonGovernmental Organizations Established by School Principals and Educational Administrators: A Qualitative Analysis

Öz

Aim: In Turkey the number of non-govermental organizations NGO established by school principals and educational administrators has been rapidly increasing in recent years. However, it has not been studied yet about their purposes, activities, effectiveness and impacts on their members and other sides. In this study, the main aim is to examine the professional activities and effectiveness of those NGOs. Methodology: In this study, the data were obtained through document analysis and semi-structured interview techniques and examined using content analysis method. The research universe was 12 NGOs established in Turkey and operating at national level. In this study, official regulations and annual reports of 8 NGOs were examined and one senior manager and two members of each NGOs were interviewed. Findings: The NGOs operating in the field of school and educational administration, are established by four different groups: 1 academics, 2 senior educational administrators in central organization of National Ministry of Education, 3 educational directors of provinces and 4 school principals. Those NGOs, in connection with the founders’ profiles, primarily aimed and especially focused on 1 organizing and bringing together the members of an academical field, 2 generating a lobby or an interest group particularly striving in order to improve the personal rights, 3 bringing together the professionals in an organization and building solidarity among them, 4 developing the colleagues professionally, socially and personally, and 5 serving the community in which they live. Although the NGOs operating in the field, has increased numerically, it was observed that they 1 had not been acquired enough depth in culture of being a civil society organization yet, 2 had quite weak institutional capacities, 3 had not had enough strong social base in order to be named as a mass organization, 4 had not generated a specific agenda, and 5 had been deprived of the diversity of activities. Results: As a result of this research, it can be argued that the fact that the NGOs operating in the area 1 have been often established by school principals demontrates that the consciousness on the recognition of the school administration as a professional task has been rapidly developed, 2 have been often centered in Ankara demonstrates that they are intended to impact on the decision-making procedures about arrangements related to their professional task in order to improve their personal and financial rights, and therefore they wanted to function like a trade union organizations rather than as a professional organization, 3 however, the rapid increase in the number of such NGOs in last four years and in other cities in Anatolia demonstrates that their social base has been expanding. 4 But the low number of members, the weak agendas and lack of diversity in the types of activities demonstrate that they could not find the social base yet and are not institutionalized in an expected level. 5 Just any of NGOs have not determined any professional standards, conducted any ethical principles, and have any professional supervision agendas demonstrates that they have not been built the culture of a professional organization. Therefore, it is concluded that the effectiveness of the NGOs operating in the area is low; however they are going to have a highly effective potential in coming years. Suggestions: Many issues that will contribute to the development of NGOs in the field are waiting for the attention of researchers. Foremost among these issues is why the number of members of those NGOs are so low. In addition, the problems they faced as a professional organization, should be analyzed in comparison with the NGOs operating in other areas. Status, functions and experiences of similar NGOs in developed countries should be acquired to literature. Furthermore, the studies which detect the impact of those NGOs on decision-making mechanisms from past to today will provide useful findings which include clues for the future.

Anahtar Kelimeler

school principals, educatioanl administrators, professional organizations, non-govermental organizations

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2008). Türk eğitim tarihi: M.Ö. 1000-M.S. 2008 (Gözden geçiril- miş 12. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Avrupa Komisyonu (2011). Türkiye 2011 yılı ilerleme raporu. http://www. ab.gov.tr/files/ardb/evt/3_ab_bakanligi_yayinlari/2011_ilerleme_raporu_tr.pdf, 16 Ekim 2012.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (54), 181-209.
• Balcı, A. ve Çınkır, Ş. (2002). Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi. C. Elma & Ş. Çınkır (Eds.), 21.yüzyıl eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi sempoz- yumu, 16–17 Mayıs 2002 (syf. 211-236). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Başbakanlık (2011). Millî eğitim bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname. Resmi Gazete, 14.09.2011/28054.
• Başbakanlık (2012). Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim kurumları yöneticilerinin atama ve yer değiştirmelerine ilişkin yönetmelik. Resmi Gazete, 13.8.2009/27318.
• Bayhan, V. (2002). Demokrasi ve sivil toplum örgütlerinin engelleri: patro- naj ve nepotizm. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26(1), 1-13.
• Bikmen, F. ve Meydanoğlu, Z. (2006). Türkiye’de sivil toplum: bir değişim süreci-Uluslararası sivil toplum endeksi projesi Türkiye ülke raporu. Istanbul: TU- SEV yayınları.
• Cılızoğlu, G. Y. & Karagöz, E. Ö. (2007). Sivil toplum örgütlerinin kamu- oyu oluşturma süreci: Petrol-iş sendikası kampanya analizi. Istanbul: Ful Ajans.
• Crisan, A. (2008). Eğitimde toplumsal sorumluluk ve sivil toplum örgütlerinin rolü. 80. yıl uluslararası eğitim forumu: Eğitim hakkı ve gelecek perspektifleri içinde (ss. 231-241). Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• Darling-Hammond, L., LaPointe, M., Meyerson, D., Orr. M. T., & Cohen, C. (2007). Preparing school leaders for a changing world: Lessons from exemplary lea- dership development programs. Stanford, CA: Stanford University, Stanford Educa- tional Leadership Institute. http://seli.stanford.edu, Erişim Tarihi: 10 Ağustos 2012.
• Dernekler Dairesi Başkanlığı [DDB], 2012). Dernek istatistikleri. http://www. dernekler.gov.tr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id =51&Itemid=66&lang=tr, 23 Temmuz, 2012.
• Eraslan, L. (2011). Türkiye’de eğitim derneklerinin sorun alanlarının değerlendirilmesi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1161-1181.
• Eraslan, L. (2012). Günümüz öğretmen sendikacılığın değerlendirilmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 1(1), 59-72.
• Gönel, A. (1998). Araştırma raporu: Önde gelen STK’lar. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Grogan, M. & Andrews, R. (2002). Defining preparation and professional de- velopment for the future. Educational Administration Quarterly, 38(2), 233-256.
• Işık, H. (2002). Okul müdürlüğü formasyon programları ve okul müdürleri- nin yetiştirilmesi. C. Elma & Ş. Çınkır (Eds.), 21.Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu, 16–17 Mayıs 2002 (syf. 25-36). Ankara: Ankara Üni- versitesi Basımevi.
• Karataş, I. H. (2008). Türk eğitim sisteminde sivil toplum kuruluşları: konumları ve işlevleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi,İstanbul, Türkiye.
• Karataş, İ. H. (2008). Türk eğitim sisteminde sivil toplum kuruluşları: ko- numları ve işlevleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversi- tesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Mütevellioğlu (Schulze), N. ve Köksal, C. D. (2002). Sivil toplum kuruluşlarında üyelerin örgütsel etkinliklere katılma düzeyini farklılaştıran etkenler. TUBITAK araştırma projesi raporu proje no: sbb-3007. Antalya.
• NASSP (2012). About us. http://www.nassp.org/about-us, 10 Aralık 2012.
• OECD (2011). Education at a glance 2011: OECD indicators. Paris: OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/eag-2011-en, 10 Ağustos 2012.
• Pont, B., Nusche, D. and Moorman, H. (2008). Improving school leadership, volume 1: policy and practice. Paris: OECD.
• Sackney, L., Walker, K. (2006). Canadian perspectives on beginning princi- pals: their role in building capacity for learning communities. Journal of Educati- onal Administration, 44(4), 341-358.
• Selamoğlu, P. (2008). Avrupa Birliğine giriş sürecinde Türkiye’de sivil top- lum örgütleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırık- kale, Türkiye.
• Şimşek, H. (2003). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: karşılaştırmalı örnek- ler ve Türkiye için çıkarsamalar. Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu Eğitimde Yansımalar: VII, (syf. 130-138). Ankara: Tekışık Yayıncılık. http://hasansimsek.net/pdf%20makale%20metinleri.html, 10/12/2011 tarihinde alındı.
• Şirin H. (2009). Sivil toplum örgütlerinin eğitime ilişkin karar alma süreçlerine katılımları üzerine bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 34(153), 169-182.
• Şişman, M. ve Turan, S. (2002). Dünyada eğitim yöneticilerinin yetiştiril- mesine ilişkin başlıca yönelimler ve Türkiye için çıkarılabilecek bazı sonuçlar. C. Elma & Ş. Çınkır (Eds.), 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempoz- yumu, 16–17 Mayıs 2002 (syf. 239-253). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Spring, J. (1993). Conflict of interest: the politics of American education 2 nd ed. White Plains, NY: Longman Publishing.
• Tezcan, M. (2003, Güz). Cumhuriyetimizin 80. yılında ülkemizde “eğitim sosyolojisi” alanının durumu ve sivil toplum örgütleri. Milli Eğitim Dergisi, 160.
• Uzun, Ş. (2004). Uyum sürecine bağlı olarak mevzuat değişikliği ve STK’ların bu sürece katılma biçimleri. AB Uyum Süreci ve STK’lar iç. (s. 70-71). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.