Üniversite Öğrencilerinin Dini Yönelimleri İle Bireysel Değerleri Arasındaki İlişki

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 29, 129 - 146, 01.06.2013

Kürşad Yılmaz

Öz

Problem Durumu: Değerler, bireylerin davranış, değerlendirme ve tutumlarına yön veren temel kültürel unsurlardır. Bu anlamda değerler bir şeyin arzu edilebilir iyi ya da edilemez kötü olduğu hakkındaki inançtır. Değerler farklı birçok psikolojik ve kültürel unsur ile etkileşim halindedir. Bu unsurlar arasında tutumlar, inançlar, normlar, ideolojiler, varsayımlar, istekler, ilgiler ve ihtiyaçlar sayılabilir. Değerler ile ilişkisi olabilecek kavramlardan biri de dini yönelim kavramıdır. Çünkü din geçmiş ve günümüz toplumlarında önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireylerin mensup oldukları dine ilişkin görüşleri, onların dini yönelimlerini ortaya koymaktadır. Dini yönelim, bireyin bir dini, herhangi bir derecede benimseme veya benimsememe şeklindeki değerlendirmesi olarak tanımlanabilir.Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin dini yönelimleri ile değer tercihleri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Bu amaca ulaşmak için şu sorulara yanıt aranmıştır: 1 Üniversite öğrencilerinin dini yönelimleri nasıldır? 2 Üniversite öğrencilerinin dini yönelimleri cinsiyete göre değişmekte midir? 3 Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri nasıldır? 4 Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri cinsiyete göre değişmekte midir? 5 Üniversite öğrencilerinin dini yönelimleri ile değer tercihleri arasında nasıl bir ilişki vardır?Yöntem: Araştırma, tarama modelindedir. Araştırmanın örnekleminde, seçkisiz olarak belirlenen 221 üniversite öğrencisi bulunmaktadır. Veriler, Dini Yönelim Ölçeği ve Bireysel Değerler Envanteri ile toplanmıştır. Araştırmada betimsel istatistikler ve korelasyon analizi kullanılmıştır.Bulgular ve Sonuçlar: Elde edilen bulgulara göre katılımcılar yüksek düzeyde bir dini yönelime sahiptir. Katılımcılar, ölçekte yer alan 18 maddenin 10’una “her zaman”, 6’sına “çoğu zaman”, 2’sine ise “bazen yanıtını vermiştir. Katılımcılar, ölçekte yer alan maddeler arasında en yüksek katılımı “Dinî inancın gerekli olduğunu düşünürüm” maddesine gösterirken, en düşük katılımı ise “Nafile farz olmayan ibadetler yaparım” maddesine göstermiştir. Katılımcıların dini yönelimleri cinsiyete göre değişmemektedir. Üniversite öğrencileri bireysel değerlerde de yüksek bir ortalamaya sahiptir. Katılımcılar, ölçekte verilen değerlerin kendilerini “genellikle” tanımladığını düşünmektedir. Katılımcılar bireysel değerlerde en yüksek katılımı sırası ile “Paylaşım”, “Dürüstlük”, “Saygı ve Doğruluk”, “Disiplin ve Sorumluluk” ve “Güven ve Bağışlama” boyutlarına göstermiştir. Katılımcıların, Bireysel Değerler Toplam Puan, Disiplin ve Sorumluluk, Güven ve Bağışlama ve Saygı ve Doğruluk alt boyutlarındaki görüşleri cinsiyete göre değişmemektedir. Ancak, Dürüstlük ve Paylaşım alt boyutlarındaki görüşleri cinsiyete göre değişmektedir. Katılımcıların dini yönelimleri ile bireysel değer tercihleri, disiplin ve sorumluluk değerleri, güven ve bağışlama değerleri ve saygı ve doğruluk değerleri arasında aynı yönde ve anlamlı ilişkiler vardır. Ancak katılımcıların dini yönelimleri ile dürüstlük değerleri ve paylaşım değerleri arasında anlamlı ilişki yoktur. Belirlenen bu ilişkiler düşük düzeydedir

Anahtar Kelimeler

Dini yönelim, bireysel değerler, üniversite öğrencileri

The Relationship between Personal Values and Religious Tendency among Turkish University Students

Öz

Problem: Values are main cultural factors which guide individuals’ behaviours, judgements and attitudes. Values interact with a lot of different psychological and cultural factors. Religious tendency is one of the notions in relation to values because religion appears as a critical factor in the previous and modern societies. Religious views reveal religious tendency, which might be defined as personal judgment about a religion in order to determine whether that religion is, to a certain extent, agreeable or disagreeable.Purpose of the Study: The main purpose of the research was to determine the relationship between university students’ religious tendency and value preferences. To this end, the following questions were answered: 1 What is university students’ religious tendency? 2 Does university students’ religious tendency vary according to gender? 3 What are university students’ value preferences? 4 Do university students’ value preferences vary according to gender? 5 What is the relationship between university students’ religious tendency and value preferences?Method: A survey research methodology was employed in the study. The sample of study consisted of 221 randomly chosen university students. Data was collected by Religious Attitude Scale and Personal Values Inventory. In the research, descriptive statistics and correlation analysis were used.Findings and Results: The participants have a high religious tendency. Out of 18 items, the participants answered 10 items “always”, 6 items “mostly”, and 2 items “sometimes”. The mostly agreed scale item was “I feel religious belief is necessary”, while the least agreed scale item was “I perform the null religious practices not sunnah ”. The participants’ religious tendency did not vary according to gender. The participants included in the study had a high mean of personal values. The participants thought that the values in the scale “generally” described them. The mostly agreed personal values were respectively: “Sharing”, “Honesty”, “Respect and Justice”, “Discipline and Responsibility” and “Trust and Forgiveness”. The participants’ views in Personal Values Total Score, Discipline and Responsibility, Trust and Forgiveness and Respect and Justice did not vary according to gender. However, their views in Honesty and Sharing varied according to gender. There were significant and positive relationships between the participants’ religious tendency and personal value preferences, discipline and responsibility values, trust and forgiveness values and respect and justice values. Yet, there was no significant relationship between the participants’ religious tendency and honesty values and sharing values. However, those relationships were low

Anahtar Kelimeler

Religious tendency, value preferences, university students

Kaynakça

• Alker, H. A. ve Gawin, F. (1978). On the Intrapsychic Specificity of Happiness. Jour- nal of Personality, 46, 311–322.
• Allport, G. W. ve Ross J. M. (1967). Personal Religious Orientation and Prejudice. Jo- urnal of Personality and Social Psychology, 5 (4), 432–443.
• Arat, Y. (1998). Feminists, Islamists, and political Change in Turkey. Political Psycho- logy, 19 (1), 117–131.
• Arı Hareketi (2003). Gençliğin İnsan Haklarına Bakışı Araştırması. http://www.ari.org.tr/ index.php?option=com_content&task=view&id=160&Itemid=83. (18.02.2010).
• Arı Hareketi (2006). Türk Toplumu ve Sosyal Sermaye Araştırması. http://www. ari.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=166&Itemid=833. (18.02.2010).
• Arslan, Z. (2006). Öğretmenlerde Dindarlık, Değerler ve İş Doyumu Üzerine Bir Araş- tırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Asan, T., Ekşi, F., Doğan, A. ve Ekşi, H. (2008). Bireysel Değerler Envanterinin Dil- sel Eşdeğerlik Geçerlik ve Güvenirlik Çalişmasi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27, 15–38.
• Barnea, M. F. ve Schwartz, S. H. (1994) Values and Voting. Political Psychology, 19, 17–40.
• Batson, C. D. ve Vends, W. L. (1982). The religious experience: A social psychologi- cal perspective. New York: Oxford University Press.
• Costa, P. ve Goodwin, R. (2006). The Role of Religion in Human Values: A Case Study. Journal of Beliefs & Values, 27 (3), 341–346.
• Çarkoğlu, A. ve Kalaycıoğlu, E. (2009). Türkiye’de dindarlık: uluslararası bir karşılaş- tırma. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi. http://research. sabanciuniv.edu/13119/1/Rapor_Kamu-dindarl%C4%B1k.pdf. (18.02.2010).
• Çokluk-Bökeoğlu, Ö., Şekercioğlu, G. ve Güzeller, C. O. (2009). Öğretmen Adayla- rında Fatalizmin Yordayıcıları. XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. Ege Üni- versitesi Eğitim Fakültesi. İzmir, Turkey. 1–3 Ekim 2009.
• Dinç, A. (2007). Ergenlerde Anne-Baba Tutumları ve Dini Yönelim. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Donahue, M. J. (1985a). Intrinsic and Extrinsic Religiousness: Review and Meta Analy- sis. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 400–419.
• Donahue, M. J. (1985b). Intrinsic and Extrinsic Religiousness: The Empirical Rese- arch. Journal for the Scientific Study of Religion, 24 (4), 418–423.
• Eysenck, M. W. (1998). Personality and the Psychology of Religion. Mental Health, Religion & Culture, 1, 11–19.
• Gashi, F. (2008). Kosova Bölgesindeki Arnavut, Boşnak ve Türk Gençlerinin Dini Yö- nelimleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neş- riyat A.Ş.
• Heaven, P. C. L. ve Ciarrochi, J. (2007). Personality and Religious Values among Adolescents: A Three-wave Longitudinal Analysis. British Journal of Psycho- logy, 98, 681–694
• Herek, G. M. (1987). Religious Orientation and Prejudice: A Comparison of Racial and Sexual Attitudes. Personality and Social Psychology Bulletin, 13 (1), 34–44.
• Hofstede, G. (1984). Culture’s consequences: international differences in work-related attitudes. Beverly Hills, CA: Sage Publications.
• Hostetter, S. J. (2003). Institutional culture in the Bible College and its relationship to organizational member’s values. Unpublished PhD Thesis. Trinity Evangelical Divinity School. UMI No: 3087175.
• Kıraç, F. (2007). Dindarlık Eğitimi, Varopluşsal Kaygı ve Psikolojik Sağlık. Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Kimmerling, B. (1999). Religion, Nationalism and Democracy in Israel. Constellati- ons, 6, 3, 339–363.
• Kluckhohn, C. (1951). Values and Value Orientations in the Theory of Action: An Exploration in Definition and Classification. T. Parsons, & E. Shils (Eds.). To- ward A General Theory of Action (pp. 388-433). Cambridge, MA: Harvard Uni- versity Press.
• Konrad Adenauer Vakfı (1998). Türk gençliği 98 – Suskun kitle büyüteç altında. An- kara: Konrad Adenauer Vakfı Yayınları.
• Köktaş, M. E. (1993). Türkiye’de dini hayat, İzmir örneği. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk Öğretmenlerin Değer Yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59–76.
• Kuzgun, Y. ve Sevim, A. S. (2004). Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yö- nelim Arasındaki İlişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1), 14–27.
• Lovat, T. J. ve Clement, N. D. (2008). The Pedagogical Imperative of Values Educa- tion. Journal of Beliefs & Values, 29 (3), 273–285.
• Muñoz-García, A. ve Saroglou, V. (2008). Believing Literally Versus Symbolically: Values and Personality Correlates Among Spanish Students. Journal of Beliefs & Values, 29 (3), 233–241.
• Nicholson, J. D. (1991). The Relationships between Cultural Values, Work Beliefs, and Attitudes towards Socioeconomic Issues: A Cross-Cultural Study. Unpublis- hed PhD Thesis. The Florida State University. USA.
• Onay, A. (1997). Dini Yönelim Düzeyi İle Sınav Kaygısı İlişkisi ve Sınav Kaygısında Hipnoterapi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Onay, A. (2000). Religious Attitudes and Muslim Identity, with Reference to Turkish University Students. Unpublished Doctoral Dissertation. Department of Theo- logy and Religious Studies, University of Leeds, Leeds, UK.
• Onay, A. (2003). Mezun Oldukları Liselere Göre Üniversite Öğrencilerinin Dindar- lık Düzeyleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Hizmetlerine ve Dinî Gruplara Yönelim Durumlar. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 171–194.
• Onay, A. (2002). Dini Yönelim Ölçeği. İslamiyat Dergisi, 5 (4), 181–192.
• Onay, A. (2004). Dindarlık, etkileşim, değişim. İstanbul: DEM Yayınları.
• Öztürk, Z. A. (2006). İlköğretim Öğrencilerinde (4., 5., 6., 7. Ve 8. Sınıflar) Dindarlık ile Kaygı Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üni- versitesi. Adana.
• Paloutzian, R. F., Jackson, S. L. ve Crandall, J. E. (1978). Conversion Experience, Be- lief System, and Personal and Ethical Attitudes. Journal of Psychology and The- ology, 6, 266–275.
• Roccas, S. (2005). Religion and Value Systems. Journal of Social Issues, 61, 747– 759.
• Rokeach, M. (1973). The nature of the human values. New York: The Free Press.
• Rokeach, M. (1969a). Religious Values and Social Compassion. Review of Religious Research 11: 24–38.
• Rokeach, M. (1969b). Value Systems and Religion. Review of Religious Research 11: 2–23.
• Roy, A. (2003). Factor Analysis and Initial Validation of the Personal Values Inventory. Unpublished Doctorate Dissertation. Tennessee State University, USA.
• Saroglu, V., Delpierre, V. ve Dernelle, R. (2004). Values and Religiosity: A Meta- analysis of Studies Using Schwartz’s model. Personality and Individual Diffe- rences, 37, 721–734.
• Schwartz, S. H. (1994). Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values? The Journal of Social Issues, 50 (4), 19–45.
• Schwartz, S. ve Sagie, G. (2000). Value Consensus and Importance: A Cross-national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 31 (4), 465–497.
• Schwartz, S. H. ve Huismans, S. (1995). Value Priorities and Religiosity in Four Wes- tern Religions. Social Psychology Quarterly, 58, 88–107.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim Okulu Öğretmelerinin Bireysel ve Örgütsel Değerlerinin Uyumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Sezgin-Nartgün, Ş. (2007). Öğretim Elemanlarının Örgütsel değerlere ilişkin Görüş- leri (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (12), 129–148.
• Takahaski, M. (1994). The Issues of Gender in Contemporary Japanese Working Life: A Japanese “Vicious Circle”. Feminist Issues, 14 (1), 37–55.
• TESEV (2000). Devlet reformu araştırması. İstanbul: TESEV.
• TESEV (2005). Üniversite gençliği değerler araştırması. İstanbul: TESEV.
• TÜSİAD (1991). Türk toplumunun değerleri. İstanbul: TÜSİAD.
• Uysal, V. (1996). Din psikolojisi acısından dini tutum, davranış ve şahsiyet özellikleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayını.
• Uysal, V. (2003). Türkiye’de dindarlık ve kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Voltan-Acar, N., Yıldırım, İ. ve Ergene, T. (1996). Bireylerin Dindarlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakül- tesi Dergisi, 12, 45–46.
• Welch, M. R., Leege, D. C. ve Woodberry, R. (1998). Pro-life Catholics and Support for Political Lobbying by Religious Organizations. Social Science Quarterly, 79, 649–663.
• World Values Survey (1990). World values survey questionnaire. www.worldvalues- survey.org/ (Accessed 11 February 2010).
• Yapıcı, A. (2007). Ruh sağlığı ve din, psiko-sosyal uyum ve dindarlık. Adana: Kara- han Yayınları.
• Yılmaz, K. (2007). İlköğretim Okulu Yönetici ve Öğretmenlerinin Değerlere Göre Yönetim İle İlgili Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13 (52), 639–664.
• Yılmaz, K. (2008). Eğitim yönetiminde değerler. Ankara: Pegem Akademi.
• Yılmaz, K. ve Balcı, A. (2009). Administrators’ and teachers’ views of individual and organizational values in Turkish primary schools. Educational Planning, 18 (1), 26–37.
• Yüce, F. (2009). Gençlerde Dini Yönelim ve Kişilik. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Williams, M. R. (1979). Change and stability in values and value systems: a sociolo- gical perspective. M. Rokeach (Edt.). Understanding Human Values. (pp. 15–46). New York: The Free Press.