From Recent Years Of Secondary School To High School: Karesi High School 1913-1923

Yıl 2012, 20. Yıl Özel Sayı, 129 - 156, 31.12.2012

Mustafa Murat Öntuğ Kamil Uygun

Öz

A plethora of research studies have been conducted with respect to Turkish Education History. However, it is striking that the majority of these research studies are of general quality and that there are very few number of separate and independent subjects concerning secondary education. In this study, recent years of Karesi Secondary School and the opening of Karesi High School, administrative board, teaching staff, other staff as well as educational facilities and student statistics have been tried to be investigated within the framework of historical development. Karesi Secondary School was founded on February 23, 1886 February 11, 1301 next to Ottoman Public Debt Administration building in Celalzâde Inn as a day school and it is one of the firstly opened secondary schools. Karesi Secondary School served in a number of buildings between 1895-1896 R. 1311 due to natural disasters and various reasons until it has moved to its new building. City high schools located in the lands lost after Balkan Wars were decided to be moved to other cities in Anatolia. Karesi Secondary School moved to Edremit because of thinking of shifting Selanik High School to Karesi Secondary School Building at the end of the year 1912-13 R. 1328 . The high school in Selanik moved to Balıkesir and it commenced to offer education as a Karesi High School in the 1912-1913 Academic Year. Karesi High School offered education as a boarding school until 1912-1920 Academic Year and it offered education as a day school until 1923 when it began to be named as a high school. Besides delivering education to students, it made a remarkable contribution to defending the country, especially in Dardanelles War. 90 people consisting of graduates and students joined the war and 87 of these people lost their lives in the war and they became martyrs

Anahtar Kelimeler

Karesi, secondary school, high school, education, teaching

İdâdînin Son Yıllarından Liseye: Karesi Sultânîsi 1913-1923

Öz

Türk eğitim tarihi ile ilgili birçok çalışma yapılmış fakat bu çalışmaların çoğunun umûmî nitelikte olduğu, bilhassa ortaöğretim hususunda münferit ve müstakil konuların azlığı dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Karesi İdâdîsi’nin son yılları ve Karesi Sultânîsi’nin açılışı, idarî heyeti, öğretmen kadrosu ve diğer personeli ile eğitim-öğretim durumları ve öğrenci istatistikleri tarihi gelişim süreci içinde irdelenmeye çalışıldı. Karesi İdâdîsi, 23 Şubat 1886 11 Şubat 1301 tarihinde Düyun-u Umûmiye binası yanında Celalzâde Hanı içinde nehârî olarak kuruldu ve ilk açılan nehârî idâdîlerdendir. 1895–1896 R.1311 yılında idâdî öğretimi için yapılan yeni binaya taşınana kadar doğal afetler ve çeşitli sebeplerle bir çok binada hizmet vermiştir. Balkan Savaşları’ndan sonra kaybedilen topraklardaki vilayet sultânîleri Anadolu’daki başka vilayetlere taşınması kararlaştırıldı. Selanik Sultânîsi’nin 1912-13 R.1328 yılı sonlarında Karesi İdâdîsi binasına nakledilmesi düşünülünce Karesi İdâdîsi Edremit’e taşındı. Selanik’teki sultânî Balıkesir’e getirilerek 1912-1913 ders yılından itibaren Karesi Sultânîsi olarak öğrenim vermeye başlamıştır. 1919-1920 ders yılına kadar leylî, lise adını aldığı 1923 yılına kadar nehârî olarak eğitim-öğretim yapıldı. Eğitim-öğretim yanında ülke savunmasına özellikle Çanakkale Savaşı’na katkıda bulunmuştur. Mezunlardan ve öğrencilerden 90 kişi savaşa katılıp 87’si savaşlarda şehit olmuştur

Anahtar Kelimeler

Karesi, İdâdî, Sultânî, Eğitim, Öğretim

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (Kısaca: BOA) Belgeleri BOA. İ.ŞD. Dosya:89, Gömlek:5301. BOA. İ. MF. Dosya:2/ 1312-L-1. BOA. İ. MF. Dosya:5/ 1317-Ca-4.
• BOA. DH. UMVM. Dosya:68, Gömlek:40.
• BOA. DH. UMVM. Dosya:66, Gömlek:51.
• BOA. DH. İD. Dosya:26-2, Gömlek:20.
• BOA. DH. İD. Dosya:26-2, Gömlek:23.
• BOA. DH. EUM. SSM. Dosya:25, Gömlek:20.
• BOA. DH. KMS. Dosya:44-1, Gömlek:33.
• BOA. Y. PRK. ASK. Dosya:136, Gömlek:32.
• Akyüz, Y. (2001). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 2001’e). İstanbul: Alfa Yayın- ları.
• Balıkesir Liseliler Derneği Arşivi Balıkesir Lisesi Arşivi Binbaşıoğlu, C. (1995). Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Ba- kanlığı Yayınları.
• Cevat, M. (2001). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilatı ve İcraatı -XIX. Asır
• Osmanlı Maârif Tarihi- (Haz. Taceddin Kayaoğlu). Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları, (İlk baskı; İstanbul: Matbaa-i Amire, H.1338-M.1920).
• Devellioğlu, F. (1970). Osmanlı-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Doğuş Matba- ası.
• Eren, M. (1993). Mutasarrıf Ömer Ali Bey. İstanbul: Zağanos Kültür Ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914). Ankara: Ocak Yayınları.
• Ergün, M. (1997). Atatürk Devri Türk Eğitimi. Ankara: Ocak Yayınları.
• İhsanoğlu, E., Aydüz, S. (2002). Yenileşme Döneminde Osmanlı Bilim ve Eğitimi.
• Türkler: Yeni Türkiye Yayınları, C. 14. Karesi Gazetesi, 18 Ekim 1915 Pazartesi. (R. 5 Teşrin-i Evvel 1331)
• Karesi Vilâyet Resmi Gazetesi, 10 Temmuz 1334.
• Koçer, H. A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923).
• İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kodaman, B. (1999). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Maârif-i Umûmiye Nezâreti (1318). Maârif Nezâreti İdaresinde Bulunan Mekâtib-i İpti- dai, Rüşdiye, İdâdîye, Aliye ile Mekâtib-i Hususiye ve Ecnebîyenin ve Dersaadet’te
• Tahriri-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcut Bulunan Kütüphanenin İstatistiği (1311- Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsustur). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Öntuğ, M. M. (2006). Balıkesir’deki Ermeni Kilisesi ve Mektep Açma Faaliyetleri. A.Ü.
• Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM), S.19, s.343-364. Peyami Sabah, 28 Şubat 1913.
• Şişman, A. (1989). Galatasaray Mekteb-i Sultânîsi’nin Kuruluşu ve İlk Yılları (1868- ). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Şişman, A. (1996). Galatasaray Mekteb-i Sultanisi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam An- siklopedisi, C.XIII, s. 323-332.
• Tercüman-ı Hakikat, 7 Mart 1913.
• Unat, F. R. (1964). Türkiye’de Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. An- kara: Milli Eğitim Basımevi.
• Uygun, K. (2006). Karesi İdâdîsi ve Sultânîsi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Af- yonkrahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1339-1342). Karesi İdâdî-Sultânî-Lisesine Mahsus Salnâme. Balı- kesir: Dilek Matbaası.
• Yazıcı, N. (2003). Ocak 1898 Depremi ve Sonrası. Ankara.
• Yeğin, A. (2003). İslami-İlmi-Edebî-Felsefi Yeni Lügat. İstanbul: Hizmet Vakfı Ya- yınları.
• Yücel, H. A. (1938). Türkiye’de Ortaöğretim İstanbul: Devlet Basımevi. EKLER