A View to the Very Significant Structure of Some Verbs in Garibnâme

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 43, 21 - 30, 30.06.2020

Serpil Soydan

https://doi.org/10.31795/baunsobed.662958

Öz

Garibnâme, which is a
moral, mystical and instructive masnavi, is the greatest work of Turkish
literature written in Anatolian Turkish in the fourteenth century. It is one of
the leading, valuable and basic works of Turkish language and literature. Asik
Pasha, the author of Garibnâme, is a conscious and knowledgeable plaintiff of
Turkish, who uses the language in a simple way. The work is written in Turkish
in order to educate the public. Some of the verbs identified in this work
reflecting Turkish culture have been tried to be evaluated in terms of
multi-meaning. Polysemy is that an indicator, with many factors, tells new
concepts other than the real meaning. Meanwhile, polysemy is the phenomenon of
meaning that occurs when a word is expanded to show more than one concept by
expanding it for linguistic semantic reasons. The aim is to try to determine
the meanings of verbs. This study was carried out on Garibname in order to
examine and exemplify some very meaningful verbs determined in my ongoing work
on meaning. It is seen that the verbs press, find out, rise, come, take-, cut-,
read are used in two meanings and fall and arrange verbs are used in six
meanings.

Anahtar Kelimeler

Garibnâme, Verb, Meaning, Polysemy

GARİBNÂMEDE BAZI FİİLLERİN ÇOK ANLAMLI YAPISINA BİR BAKIŞ

Öz

Ahlâkî,
tasavvufî ve öğretici bir mesnevi olan Garibnâme, Türk edebiyatının Anadolu
Türkçesiyle yazılmış, XIV. yüzyıldaki en büyük eseridir. Türk dili ve
edebiyatının önde gelen, değerli ve temel eserlerindendir. Garibnâme’nin yazarı
olan Âşık Paşa, dili sade bir şekilde kullanan, Türkçenin hem şuurlu hem de bilgili
bir savunucusudur. Eser, halkı eğitmek amacıyla Türkçe yazılmış bir eserdir. Türk
kültürünü yansıtan bu eserde incelenen bazı fiiller, çok anlamlılık açısından
değerlendirilmeye çalışılmıştır.  Çok
anlamlılık, pek çok etkenlerle bir göstergenin gerçek anlamın dışında yeni kavramları
anlatmasıdır. Aynı zamanda, çok anlamlılık, bir sözcüğün, dil içi anlamsal
nedenlerle genişleyerek birden çok kavramı gösterebilme özelliği kazanmasıyla
ortaya çıkan anlam olgusudur. Amaç, fiillerin hangi anlamlar yüklediklerini tespit
etmeye çalışmaktır. Bu çalışma, Garibname üzerinde, anlam konusunda devam eden çalışmamdan
tespit edilen, çok anlamlı bazı fiillerin, bu bakımdan incelenip örneklendirilmesi
amacıyla yapılmıştır. Bu fiillerden bas-, bul-, dog-,
gel-, götür-, kes-, okı- fiillerinin ikişer anlamda kullanıldığı, düş- ve düz-
fiillerinin altı anlamda kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Garibnâme, Fiil, Anlam, Çok Anlamlılık

Kaynakça

• Aksan, D. (2016). Anlambilim- Anlambilimi Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi. Atalay, B. (1998). Kâşgarlı Mahmud-Divânü Lûgât-it-Türk. Cilt I-II-III-IV. Ankara: TDK Yay. Banguoğlu, T.(1998). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Berbercan, M., T.(2013). “Kutadgu Bilig’de Fiillerin Çok Anlamlı Yapısına Genel Bir Bakış”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VI (24): 83-98. Bréal, M.(1924). Essai sémantique (Science des significations).7. baskı. Paris: Hachette. Copestake, A., Brıscoe, T. (1996). Semi-productive Polysemy and Sense Extension”. “Lexical Semantics, The Problem of Polysemy. Ed. by J. Pustejovsky, B. Boguraev, New York: Oxford University, Press: 15-68. Egro, G., A. (2009). Dünyada ve Türkiye’de anlam ve kelime değişmelerine ilişkin araştırmalar münasebetiyle. Turkısh Studies-International Periodical For The Languages, Literature and Hıstory of Turkish or Turkic. Volume 4(3), Spring 2009: 841-870. Ercilasun, A. B., İz, F., Kut, G. (1985). Âşık Paşa. Büyük Türk Klasikleri I: 299-300. Ergin, M. (2019). Türk Dil Bilgisi.İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Kabaklı, A.(1997). XIV. Yüzyıl Tekke Şairleri-Âşık Paşa. Türk Edebiyatı Ansiklopedisi: 353-356. Kahraman, S. (2015). Dilde Çok Anlamlılık ve Belirsizlik. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Karaağaç, G.(1994). Eş Yazılılık, Eş Seslilik ve Çok Anlamlılık. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi VIII, İzmir: 35. Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları Korkmaz, Z.(2014). Türkiye Türkçesi Grameri- Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Uğur, N. (2007). Anlambilim- Sözcüğün Anlam Açılımı. İstanbul: Doruk Yayınları. Yavuz, K.(2000). Âşık Paşa- Garibnâme (Tıpkıbasım, Karşılaştırmalı Metin ve Aktarma)I-II. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.