Türkiye’de eğitim yönetimi alanında değerler ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 50, 505 - 521, 31.12.2023

Hande Çelik , Didem Koşar

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1281834

Öz

Bu araştırmanın temel amacı Türkiye’de eğitim yönetimi alanında değerler ile ilgili hazırlanan lisansüstü tezlerin eğilimlerini belirleyebilmektir. Bu amaca yönelik olarak Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi’nde yer alan 2000 ile 2022 yılları arasında tamamlanmış olan toplam 48 lisansüstü tez incelenmiştir. Çalışma bir nitel araştırmadır ve doküman analizi yöntemiyle yürütülmüştür. Verilerin analiz edilmesinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından bir değerlendirme formu oluşturulmuştur ve tüm tezler bu formlar kapsamında incelenmiştir. Değerlendirme formunda yer alan alt başlıklar tez bilgileri (yıl, tür, üniversite), araştırmanın yöntemi, modeli, örneklem, örneklem büyüklüğü, kullanılan veri toplama araçları ve tez konusundan oluşmaktadır. Yapılan analiz sonucunda eğitim yönetiminde değer konulu tezlerin en çok 2015 yılında yayınlandığı, konuyla ilgili tezlerin en fazla Yeditepe Üniversitesi kapsamında yapıldığı, tezlerin büyük oranda yüksek lisans düzeyinde hazırlanmış olduğu ve neredeyse tamamına yakınının nicel yöntemle yürütülmüş olduğu belirlenmiştir. Konularına göre gruplandırılan tezlerin araştırma konularının büyük oranda örgütsel değerler ve değer yönelimi üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Verilerin en çok öğretmenlerden oluşan örneklem/çalışma gruplarından elde edildiği anlaşılmıştır. Son olarak araştırma kapsamındaki tezler sonuçlarına göre değerlendirilerek araştırmalarda erişilen ortak ve farklılaşan sonuçlara yer verilmiştir. Alanyazında konu ile ilgili boşluklar belirlenerek gelecekte yapılacak çalışmalar için araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim yönetimi, Değer, Doküman analizi

An examination of postgraduate theses on values in the field of educational administration

Öz

The main purpose of this research is to determine the trends of postgraduate theses on values in the field of educational administration in Turkey. For this purpose, 48 postgraduate theses completed between the years 2000 and 2022 in the National Thesis Center of the Higher Education Institution were examined. The study is qualitative research and is carried out by document analysis method. The descriptive analysis technique is used to analyze the data. An evaluation form was created by the researchers and all theses are examined within the scope of these forms. Subheadings in the evaluation form consist of thesis information (year, type, university), research method, model, sample, sample size, data collection tools, and its subject. As a result of the analysis, it has been determined that the most published year of the theses on value in education management was 2015, most of the theses on the subject were made within the scope of Yeditepe University, the theses were mostly prepared at the master's level and almost all of them were carried out with the quantitative method. It has been seen that the research topics of the theses mostly focus on organizational values and value preference. It was understood that the data were obtained from the sample/study groups consisting mostly of teachers. Finally, the theses within the scope of the research were evaluated according to their results, and the common and differing results reached in the research were included. By identifying gaps in the literature on this subject, suggestions were made to researchers for further studies.

Anahtar Kelimeler

Educational administration, Value, Document analysis

Kaynakça

• Akhan-Çağırtekin, G. (2022). Öğretmenlerin örgütsel değer algıları ile örgütsel bağlılık ve okul iklimi arasındaki ilişki [Doktora Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Akman, A. (2019). Ortaokulların benimsedikleri örgütsel değerler ile öğretmenlerin okul imajına ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Aktay, A. (2008). Yönetici ve öğretmenlerin değer tercihleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Allport, G.W. (1968). The Person in Psychology. Beacon Press.
• Alp, İ. (2017). Ortaokul öğrencilerinin bireysel değerleri ile okul kültürüne ilişkin algılarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Altınok, S. (2019). Örgütsel değerlerin örgüt iklimine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Asan, T., Ekşi, F., Doğan, A ve Ekşi, H. (2008). Bireysel Değerler Envanteri’nin dilsel eşdeğerlik geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(15), 15-38.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Ayık, A. ve Ada, Ş. (2009). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 429-446.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Yayınları.
• Çakan, S. (2015). Kamu ilkokullarında görevli öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Çavdar, M. (2009). Öğretmenlerin bireysel değerlerinin çok boyutlu incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Çelik, V. (1999). Egitimsel Liderlik. Pegem Yayınları.
• Çifci, G. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarının örgütsel değerlere göre yönetilme düzeyi [Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Ekmekyapar, M. (2013). Ortaokul yöneticilerinin değerlere göre yönetim uygulamaları ile okul kültürü arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Eşberk-Başyayla, Y. (2016). Lise öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu (Antalya ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Feather, N. T. (1975). Human values and their relation to justice. Journal of Social Issues, 50(4),129-151.
• Fichter, J. (1990). Sosyoloji nedir? (N. Çelebi, Çev.) Selçuk Üniversitesi Yayınları. (Orijinali 1957’de yayımlanmıştır).
• Fidan, M. (2013). Öğretmen algılarına göre ilköğretim kurumlarında yöneticilerin iletişim becerileri ve örgütsel değerler arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Goldthwait, J. T. (1996). Values. What they are & how we know them. Prometheus Books.
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi. Hollanda Türk Akademisyenler Vakfı.
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Hoy, W. & Miskel, C. (2017). Eğitim yönetimi: Teori araştırma ve uygulama. (S. Turan, Çev.) Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinali 2010’da yayımlanmıştır).
• İnan, A. (2022). Okulların değerlere göre yönetilme durumlarına ilişkin yönetici ve öğretmen algılarının analizi (Kızıltepe örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Mardin Artuklu Üniversitesi.
• Kaçmaz, E. (2015). Kamu ortaokullarında görevli öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Kaplan, V. (2015). Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin iş yaşamı kalitesi ve örgütsel değer algıları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Harran Üniversitesi.
• Kayan, M. S. (2015). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel ve bireysel değerlerine ilişkin uyum algılarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Kılıç, M. F. (2012). Ortaöğretim okulları yöneticilerinin değerlerle yönetime ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Lalek, M. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarında örgütsel değerler (Sakarya ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, 3. Basımdan Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinali 2009’da yayımlanmıştır).
• McDonald, P. R. (1993). Individual-organizational value cogruence: Operatinalization and consequences [PhD Thesis]. University of Western Ontarion.
• Önler, D. (2015). Ortaöğretim kurumlarında örgütsel değerler ile kurumsal imaj oluşturma arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-240.
• Öztürk, Z. G. (2014). Sınıf öğretmenlerinin değer tercihleri ile yaşam doyumu arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Rashid, Z., Sambasivan, M., & Azmawani, A. R. (2004). The influence of organizational culture on attitudes toward organizational change, Leadership and Organization Development Journal, 25(2), 161-179.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. The Free Press.
• Sağnak, M. (2003). İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları ile kişisel değerleri arasındaki uyum düzeyleri [Doktora Tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Sağnak, M. (2005). Örgüt ve yönetimde değerlerin önemi. Milli Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 33(166). 20 Şubat 2023 tarihinde https://dhgm.meb.gov.tr/ yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/166/index3-sagnak.htm adresinden erişildi.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology içinde, (ss. 1–65) Academic Press.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Şahin-Fırat, N. (2006). Pozitivist yaklaşımın eğitim yönetimi alanına yansıması, alana getirdiği katkı ve sınırlılıkları, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 40-51.
• Tanıt, T. (2007). Eğitim yöneticilerinin değer tercihleri ile yaratıcılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi], Yeditepe Üniversitesi.
• Terzi, A. R. (2000). Örgüt Kültürü. Nobel Yayın Dağıtım.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. (10. bs.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkoğlu, C. (2013). Yöneticilerin değerlerini etkileyen etkenler [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Uncu, Ü. (2008). Öğretmen ve eğitim yöneticilerinin değer yönelimlerinin çok boyutlu olarak incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. 4 Mart 2023 tarihinde https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/2989 adresinden erişildi.
• Yapıcı, A., Kutlu, M. ve Bilican, F. (2012). Öğretmen adaylarinin değer yönelimleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 129-151.
• Yapıcıkardeşler, E. (2007). Öğretmenlerin değer yönelimleri ile iş tatminleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Yıldırım, T. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin kişisel ve örgütsel değer uyumunun örgütsel adanma ve yabancılaşma üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Uşak Üniversitesi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K. (2006). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre kamu ilköğretim okullarında bireysel ve örgütsel değerler ve okul yöneticilerinin okullarını bu değerlere göre yönetme durumları [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2007). İlköğretim okul yönetici ve öğretmenlerinin değerlere göre yönetim ile ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 639–664.
• Yılmaz, K. (2008). Eğitim yönetiminde değerler. Pegem Yayınları.
• Yılmaz, K. ve Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler eğitimi dergisi, 7(17), 109-128.
• Yılmaz, S. (2017). Değerlere dayalı okul yönetiminin okul kültürüne etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.