Kivi Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Temel Sorunların Faktör ve Probit Analizleri ile Belirlenmesi: Rize İli Örneği

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 71 - 92, 07.07.2018

Ahmet Semih Uzundumlu , Kübra Bilgin Seval Kurtoğlu , Nur Ertek

Öz

2017 yılı itibariyle dünyada kivi üretiminde bulunan ülke
sayısı 23 olup,  dünya üretiminin %50’sinden fazlasını Çin sağlamaktadır.
Diğer önemli ülkeler İtalya, Yeni Zelanda, İran, Şili Yunanistan, Fransa,
Türkiye ve ABD’dir. Bu 9 ülkenin dünya üretimindeki payı %98’dir. Türkiye'de
kivi üretimi 2000’li yıllara gelindiğinde birçok bölgede denemeleri yapılarak 2017
yılı itibari ile başta Karadeniz Bölgesi'nde olmak üzere, Marmara, Ege ve
Akdeniz bölgesindeki toplam 23 ilde yetiştirilmektedir. Türkiye’de üretilen kivinin %45’i Yalova’da, %14’ü Rize, %11’i
Ordu, %5’i Samsun, %4’ü Trabzon ve %4’u Giresun ilerinden elde edilmektedir. Bu
6 ilin toplam kivi üretimindeki payı %83’tür. Geçen yaklaşık 25 yılda bu
ilerdeki üretim 7 tondan 40-45 bin tona yükselmiştir. Ancak Doğu Karadeniz
bölgesinde özellikle Rize ve Ordu illerinde kivi üretiminde bazı sorunlar
nedeni ile kivi veriminde son beş yılda önemli düşüşlere neden olmuştur. Bu
çalışmanın amacı Rize ilinde kivi üretiminde bulunan işletmelerin karşılaşmış
oldukları sorunları tespit ederek, bu sorunları faktör analizi ile indirgeyerek
ana faktörler oluşturmaktır.  Böylece her bir ana faktörün
olumsuzluklarını ortadan kaldırmak için neler yapılacağını tespit etmektir. Bu
amacı gerçekleştirmek için 2017 yılında oransal örnekleme yöntemine göre Rize
ilinde kivi üretiminin en fazla yapıldığı 5 ilçede 100 bireyle karşılıklı
görüşmeler yapılmıştır. Kivi üretiminde üreticilerin karşılaşmış oldukları
sorunlar 17 madde halinde verilmiş olup, 
üreticilerin vermiş oldukları cevaplara göre bu 17 faktörü %71 oranında
temsil eden 5 ana faktör de özetlenmiştir. Bu ana faktörler örgütleşememe,  girdi, fiyat düşüklüğü, bilgi ve sermaye
yetersizliği ve sigorta yaptırmama sorunlarıdır. Sonuç olarak Doğu Karadeniz bölgesinde kivi
üretiminde yetiştiriciler bazı sorunlarla karşı karşıyadır. Bu nedenle üretimin
yapıldığı pazar ilçesi dışındaki diğer ilçeler de örgütleşme ve girdi
problemlerini en aza indirmek için işletmelerin bilgilendirilmesi
gerekmektedir. Ayrıca tüm ilçelerde kivi üretimi yapan bireylerin ürün
kayıplarını en aza indirmek ve kalite, verim ve fiyatı yüksek ürün elde
edebilmeleri için üniversitelerce ve araştırma enstitüleri tarafından üreticilerin
bilgi deneyimini artıracak seminerler verilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kivi, Üretim Sorunları, Faktör Analizi

Kaynakça

• Alpar, R. (2012). Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlilik-Güvenirlik, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Anonim (2016). Rize İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Kayıtları.
• Arı, A. ve Önder, H. (2013). “Farklı Veri Yapılarında Kullanılabilecek Regresyon Yöntemleri”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 28(3), 168-174.
• Atak, A., Doygacı, Y., Kahraman, K., Kandilli, G. ve Şen, A. (2018). “Determination of Flower Characteristics of some Kiwifruit Genotypes (Actinidia Spp.) Obtained with Breeding Program”. International Journal of Agriculture, Environment and Food Sciences, 2(1), 7-12.
• Atak, A., Ferguson, A.R. ve Testolin, R. (2015). “Türkiye ve Dünya Kivi Yetiştiriciliğinin Karşılaştırılması”. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 8. Bağcılık ve Teknolojileri Sempozyumu Özel Sayısı, 27(3), 721-732.
• Bardakçı, S. (2013). İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Sınıf İçi Etkinlik Ölçeği Geliştirilmesi, Güvenirlik ve Geçerlilik Çalışması: Sivas İli Uygulaması (yüksek lisans tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dost, A. (2014). Hemşirelik Mesleğine Yönelik İmaj Ölçeği Geliştirilmesi (yüksek lisans tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• FAOSTAT (2018). Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Bitkisel Ürün İstatistikleri. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. Erişim Tarihi: 18.03.2018.
• Günay, K. (2009). Ordu Ekolojisinde Yetiştirilen Hayward (A. Deliciosa Planch) Kivi Çeşidinde Önemli Meyve Kalite Özelliklerinin Rakım ve Yöneye Göre Değişimi (yüksek lisans tezi). Ordu: Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• ITC (2018). Uluslararası Ticaret Merkezi İstatistikleri. Trade of Kiwifruit in the World. https://www.trademap.org/Index.aspx. Erişim Tarihi: 18.03.2018.
• İnce Aka, E. ve Sarıkaya, M. (2017). “Probleme Dayalı Öğrenme Yöntemine Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 75-95.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5. Baskı. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Karadeniz, T. (2004). “Türkiye Kivi Üretim Durumu”. Alatarım, 3(1), 23-27.
• Karagöz, Y., Bardakçı, S., Demir, B., Arslan, R. ve Yemez, İ. (2016). “İİBF Öğrencilerine Yönelik Matematik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 39-55.
• Karsan, A. ve Gül, M. (2017). “Patates Üretim Maliyetleri ve Karlılığındaki Değişim: Niğde İli Örneği”. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(5), 530-535.
• Kılıç, S. (2013). “Örnekleme Yöntemleri”. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46.
• Kırcaali İftar, G. (1999). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 2. Ünite Ölçme. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1081 ve Açık Öğretim Fakültesi Yayınları No: 601, 13-22.
• Kıymaz, T. (2008). Dünya Tarım Piyasalarında Serbestleşmenin Türk Tarımına Fiyat ve Gelir Yönünden Yansıması. İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Tarım Dairesi Yayın No: 2754, Ankara.
• Kubal, C., Mazı, B.G. ve Bostan, S. (2017). “Ordu’da (Türkiye) Yetiştirilen ‘Hayward’Kivi Çeşidinin Önemli Kimyasal Bileşenleri ve Fiziksel Özellikleri”. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6 (ICAFOF 2017 Özel Sayı), 280-296.
• Malhotra, A.K. (2013). “Curbing Creative Accounting: Roleand Effectiveness of Ethics”. International Journal of Finance and Policy Analysis, 5(2), 15-26.
• Mancı, A.R. ve Eren, M.E. (2017). “Harran Ovası Tarımsal İşletmelerinde Risk Analizi”. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 21(4), 456-465.
• Öven, V. ve Pakdemir, A. D. (2005). “Faktör Analizi ile Ofis Kira Değerini Etkileyen Parametrelerin Belirlenmesi”. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 4(2), 3-13.
• Özata, M. ve Sevinç, İ. (2005). “Hastanelerde Kurumsal İmajın Ölçülmesinde Dikkate Alınması Gereken Faktörlerin Belirlenmesi”. Journal of Azerbaijani Studies, 59-74.
• Özcan, M. (2012). Tarımsal İşletmelerde Risk Yönetimi ve Bir Alan Çalışması (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ramanathan, R. (1998). Introductory Econometrics with Applications, The Dryden Press, USA.
• Sağlam, U. ve İnan, İ.H. (2014). Uşak İlindeki Üreticilerin Tarımsal Üretici Örgütlenmesi ve Sorunları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Samsun.
• Samancı, H. (2012). Türkiye’de Kivi Yetiştiriciliğinin Tarihsel Gelişimi. I. Uluslararası Kivi Çalıştayı, 26-27 Kasım, Yalova.
• Tezbaşaran, A.A. (1996). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Tozlu, G., Uzundumlu, A.S. ve Gedikli, O. (2013). “Çeltik Üretiminde İlaçlama Başarısızlığını Etkileyen Faktörlerin Analizi: Samsun İli Örneği”. Alınteri Ziraai Bilimler Dergisi, 25(B), 13-22.
• Trabzon, H.E. (2002). Rize İli Ardeşen ve Pazar İlçelerinde Kivi Yetiştiren Tarım İşletmelerinde Kivi ve Çay Üretim Faaliyetlerinin Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• TÜİK (2016). Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Ürün İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. Erişim Tarihi: 23.03.2016.
• TÜİK (2018). Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Ürün İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. Erişim Tarihi: 18.03.2018.
• Uzundumlu, A.S. (2011). Erzurum İlinde İşlenmiş ve İşlenmemiş İçme Sütü Tüketim Davranışlarının İncelenmesi (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Uzundumlu, A.S., Sezgin, A. ve Tekin, M.H. (2016). “Balık Eti Tüketim Eğilimi Etkileyen Faktörlerin Analiz; Hakkâri İli Örneği”. Alınteri Ziraai Bilimler Dergisi, 30(2), 9-17.