BEŞERİ SERMAYENİN EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİSİ: EĞİTİM GÖSTERGELERİ İLE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 17 - 39, 17.01.2021

Duygu Baysal Kurt , Burcu Güvenek

https://doi.org/10.33416/baybem.836429

Cited By: 4

Öz

Klasik Büyüme Teorilerinden İçsel Büyüme Modellerine kadar ekonomik büyümenin temel kaynağı sermaye birikimi olarak görülmüştür. İçsel Büyüme Modelleri ile beraber ekonomik büyüme sürecine sermaye birikiminin yanında teknolojik gelişme, bilgi birikimi, araştırma-geliştirme faaliyetleri ve beşeri sermaye de dahil edilmiştir.
Beşeri sermaye ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi araştıran birçok çalışma literatürde yerini almaktadır. Bu çalışmaların genel olarak ulaştıkları sonuç beşeri sermayenin ekonomik büyümeyi pozitif olarak etkilediği yönündedir.
Bu çalışmada beşeri sermayenin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla beşeri sermayeyi temsil eden eğitim göstergeleri (öğrencilere yapılan finansal yardımların kamu eğitim harcamaları içerisindeki payı, kamu eğitim harcamalarının gayri safi yurtiçi hasılaya oranı, matematik, fen ve teknoloji alanlarından mezun olanların oranı ve 15-24 yaş arası eğitime katılım oranı) kullanılarak 2000-2010 dönemi için Avrupa Birliği ülkeleri üzerine dinamik panel veri analizi yapılmıştır. Ampirik bulgular, kamu eğitim harcamalarının gayri safi yurtiçi hasıladaki payı hariç diğer kullanılan eğitim göstergelerinin ekonomik büyümeyi pozitif etkilediğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Sermaye, Ekonomik Büyüme, Avrupa Birliği, Dinamik Panel Analizi

Kaynakça

• Afşar, M. (2011). Eğitimin Ekonomik Temelleri ve Ekonomik Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları.
• Afzal, M., Rehman, H. U., Farooq, M. S. ve Sarwar, K. (2011). ‘‘Education and Economic Growth in Pakistan: A Cointegration and Causality Analysis’’. International Journal of Educational Research, 50(5-6), 321-335.
• Aghion, P. ve Howitt, P. (2009). The Economics of Growth. London: The MIT Press.
• Amiri, A. ve Ventelou, B. (2012). ‘‘Granger Causality between Total Expenditure on Health and GDP in OECD: Evidence from the Toda–Yamamoto Approach’’. Economics Letters, 116(3), 541-544.
• Arellano, M. ve Bover, O. (1995). ‘‘Another look at the Instrumental Variable Estimation of Eror-Components Models’’. Journal of Econometrics, 68(1), 29-51.
• Asteriou, D. ve Agiomirgianakis, G. M. (2001). ‘‘Human Capital and Economic Growth Time Series Evidence from Greece’’. Journal of Policy Modeling, 23(5), 481-489.
• Atik, H. (2006). Beşeri Sermaye, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme. Birinci Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Ay, A. ve Yardımcı, P. (2008). ‘‘Türkiye’de Beşeri Sermaye Birikimine Dayalı Ak Tipi İçsel Ekonomik Büyümenin Var Modeli ile Analizi (1950-2000)’’. Maliye Dergisi, (155), 39-54.
• Baldacci, E., Clements, B., Gupta, S. ve Cui, Q. (2008). ‘‘Social Spending, Human Capital, and Growth in Developing Countries’’. World Development, 36(8), 1317-1341.
• Barro, R. J. (1998). ‘‘Human Capital and Growth in Cross-Country Regressions’’. http://garrido.pe/lecturasydocumentos/BARRO%20(1998)%20Human%20capital%20and%20growth%20in%20cross-country%20regressions.pdf, Erişim Tarihi: 08.08.2014.
• Barro, R. J. (1999). ‘‘Human Capital and Growth in Cross-Country Regressions’’. http://www.iei.liu.se/nek/makroekonomi-med-inriktning-mot-tillvaxtteori-7-5-hp-730a11/artiklar-och-bokkapitel/1.418623/Barro1999.pdf, Erişim Tarihi: 08.08.2014.
• Barro, R. J. ve Sala-i-Martin, X. (2001). Economic Growth. 3rd Printing, London: The MIT Press.
• Berber, M. (2006). İktisadi Büyüme ve Kalkınma. Üçüncü Baskı, Trabzon: Derya Kitabevi.
• Blundell, R. ve Bond, S. (1998). ‘‘Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Models’’. Journal of Econonometrics, 87(1), 115-143.
• Bozkurt, H. (2010). ‘‘Eğitim, Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Türkiye İçin Bir Analiz’’. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(1), 7-27.
• Branson, W. H. (1995). Makro İktisat Teorisi ve Politikası. İ. Kanyılmaz (Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
• Chi, W. (2008). ‘‘The Role of Human Capital in China’s Economic Development: Review and New Evidence’’. China Economic Review, 19(3), 421-436.
• Cypher, J. M. ve Dietz, J. L. (2004). The Process of Economic Development. 2nd Edition, London and New York: Routledge.
• Çakmak, E. ve Gümüş, S. (2005). ‘‘Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002)’’. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 60(1), 59-72.
• Çalışkan, Ş., Karabacak, M. ve Meçik, O. (2013). ‘‘Türkiye’de Eğitim-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1923-2011 (Kantitatif Bir Yaklaşım)’’. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 29-48.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2010). ‘‘Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi’’. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 166-182.
• Çoban, O. (2004). ‘‘Beşeri Sermayenin İktisadi Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği’’. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (30), 131-142.
• Daşdemir, A. M. (2008). AB Üyesi Ülkelerde Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• De Meulemeester, J.-L. ve Rochat, D. (1995). ‘‘A Causality of the Link Between Higher Education and Economic Development’’. Economics of Education Review, 14(4), 351-361.
• Denison, E. F. (1962). ‘‘Education, Economic Growth, and Gaps in Information’’. The Journal of Political Economy, 70(5), 12-128.
• Er, Ş. (2009). Dinamik Panel Veri Analizi ve Bir Uygulama (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğdu, M. M. (2009). ‘‘Beşeri Gelişme Perspektifinden Türkiye’de Kamu Eğitim ve Sağlık Harcamaları’’. Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu. 22-23 Ekim. Ankara: Belediye-İş Sendikası Yayını, 324-336.
• Ertuğrul, H. M. ve Uçak, A. (2013). ‘‘Ekonomik Büyüme İstihdam İlişkisi: Türkiye için Dinamik Bir Uygulama’’. International Journal of Human Sciences, 10 (1), 661-675.
• Eser, K. ve Ekiz Gökmen, Ç. (2009). ‘‘Beşeri Sermayenin Ekonomik Gelişme Üzerindeki Etkiler: Dünya Deneyimi ve Türkiye Üzerine Gözlemler’’. http://www.sobiad.org/eJOURNALS/dergi_SBD/arsiv/sbd-2009/04kadir_eser.pdf, Erişim Tarihi: 11.09.2013.
• Eurostat (2013). ‘‘Education and Training Indicators’’. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/education/data/database, Erişim Tarihi: 10.12.2013.
• Evans, A. D., Green, C. J. ve Murinde, V. (2002). ‘‘Human Capital and Financial Development in Economic Growth: New Evidence Using The Translog Production Function’’. International Journal of Finance and Economics, 7(2), 123-140.
• Frini, O. ve Muller, C. (2012). ‘‘Demographic Transition, Education and Economic Growth in Tunisia’’. Economic Systems, 36(3), 351-371.
• Gökbayrak, Ş. (2008). ‘‘Uluslararası Göç ve Kalkınma Tartışmaları: Beyin Göçü Üzerine Bir İnceleme’’. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63(3), 66-82.
• Günsoy, G. (2013). ‘‘Geleneksel Büyüme Teorileri’’. G. Günsoy ve Z. Erdinç (ed.), İktisadi Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Gyimah-Brempong, K. ve Wilson, M. (2004). ‘‘Health Human Capital and Economic Growth in Sub-Saharan African and OECD Countries’’. The Quarterly Review of Economics and Finance, 44(2), 296-320.
• Hoşgörür, V. ve Gezgin, G. (2005). ‘‘Ekonomik ve Sosyal Kalkınmada Eğitim’’. http://efdergi.yyu.edu.tr/makaleler/cilt_II/vural_hosgor.doc, Erişim Tarihi: 10.09.2013.
• Ikonen, P. (1999). ‘‘Further Testing of the Human-Capital Augmented Solow Model’’. http://www.vatt.fi/file/vatt_publication_pdf/k189.pdf, Erişim Tarihi: 03.07.2014.
• Im, K. S., Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (2003). ‘‘Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels’’. Journal of Econometrics, 115(1), 53-74.
• Jalil, A. ve Idrees, M. (2013). ‘‘Modelling the Impact of Education on the Economic Growth: Evidence from Aggregated and Disaggregated Time Series Data of Pakistan’’. Economic Modelling, 31, 383-388.
• Kar, M. ve Ağır, H. (2006). ‘‘Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eşbütünleşme Yaklaşımı İle Nedensellik Testi, (1926-1994)’’. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 51-68.
• Karadeniz, O. (2007). ‘‘Türkiye’de Beşeri Sermayenin Durumu ve Çeşitli Ülkelerle Karşılaştırması’’. O. Karadeniz (ed.), Avrupa Birliği Yolunda Türkiye’de Eğitim ve Beşeri Sermaye. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kaya, A. A. (2007a). ‘‘Ekonomik Büyümenin Belirleyici ve Dışsal Büyüme Kuramları’’. E. Kutlu (ed.), İktisadi Kalkınma ve Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Kaya, A. A. (2007b). ‘‘İçsel Büyüme Kuramları’’. E. Kutlu (ed.), İktisadi Kalkınma ve Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Kaynak, M. (2011). Büyüme Teorileri Giriş. İkinci Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Keskin, A. (2011). ‘‘Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye’’. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 125-153.
• Kibritçioğlu, A. (1998). İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(1-4), 207-230.
• Koç, A. (2013). ‘‘Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yatay Kesit Analizi ile AB Ülkeleri Üzerine Bir Değerlendirme’’. Maliye Dergisi, 165, 241-258.
• Kwon, D.-B. (2009). ‘‘Human Capital and Its Measurement’’. http://www.oecd.org/site/progresskorea/44109779.pdf, Erişim Tarihi: 11.11.2013.
• Levin, A., Lin, C.-F. ve Chu, C.-S. James (2002). ‘‘Unit Root Tests in Panel Data: Asymptotic and Finite-Sample Properties’’. Journal of Econometrics, 108(1), 1-24.
• Li, H. ve Huang, L. (2009). ‘‘Health, Education, and Economic Growth in China: Empirical Findings and Implications’’. China Economic Review, 20(3), 374-387.
• Lin, T.-C. (2003). ‘‘Education, Technical Progress, and Economic Growth: The Case of Taiwan’’. Economics of Education Review, 22(2), 213-220.
• Lin, T.-C. (2004). ‘‘The Role of Higher Education in Economic Development: An Empirical Study of Taiwan Case’’. Journal of Asian Economics, 15(2), 355-371.
• Malthus, T. (1998). ‘‘An Essay on the Principle of Population’’. http://www.esp.org/books/malthus/population/malthus.pdf, Erişim Tarihi: 11.10.2013.
• Mercan, M. ve Sezer, S. (2014). ‘‘The Effect of Education Expenditure on Economic Growth: The Case of Turkey’’. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 109, 925-930.
• Narayan, S., Narayan, P. K. ve Mishra, S. (2010). ‘‘Investigating the Relationship Between Health and Economic Growth: Empirical Evidence from a Panel 5 Asian Countries’’. Journal of Asian Economics, 21(4), 404-411.
• OECD (2001). ‘‘Glossary of Statistical Terms’’. http://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=1264, Erişim Tarihi: 29.05.2013.
• Oketch, M. O. (2006). ‘‘Determinants of Human Capital Formation and Economic Growth of African Countries’’. Economics of Education Review, 25(5), 554-564.
• Özsağır, A. (2008). ‘‘Dünden Bugüne Büyümenin Dinamiği’’. Karamanoğlu MehmetBey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (14), 332-347.
• Özşahin, Ş. ve Karaçor, Z. (2013). ‘‘Ekonomik Büyümenin Belirleyicilerinden Biri Olarak Beşeri Sermaye: Yükseköğrenimin Türkiye Ekonomisi İçin Önemi’’. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (1), 148-162. Pereira, J. ve Aubyn, M. St. (2009). ‘‘What Level of Education Matters Most for Growth? Evidence from Portugal’’. Economics of Education Review, 28(1), 67-73.
• Romer, P. M. (1986). ‘‘Increasing Returns and Long-Run Growth’’. The Journal of Political Economy, 94 (5), 1002-1037.
• Roodman, D. (2007). ‘‘A Short Note on the Theme of too Many Instruments’’. http://mercury.ethz.ch/serviceengine/Files/ISN/37952/ipublicationdocument_singledocument/4f373fe2-aa66-4b7e-98c3-17823023e272/en/2007_08_13.pdf, Erişim Tarihi: 13.12.2013.
• Sanders, N. (2008). ‘‘Chapters 7 and 8- Solow Model Basics’’. http://njsanders.people.wm.edu/101/Ch7_8_Handout.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2014.
• Self, S. ve Grabowski, R. (2003). ‘‘Education and Long-Run Development in Japan’’. Journal of Asian Economics, 14(4), 565-580.
• Selik, M. (1982). Marksist Değer Teorisi. Dördüncü Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Smith, A. (2005). ‘‘An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations’’. http://www2.hn.psu.edu/faculty/jmanis/adam-smith/wealth-nations.pdf, Erişim Tarihi: 20.10.2013.
• Solow, R. M. (1956). ‘‘A Contribution to the Teory of Economic Growth’’. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.
• Solow, R. M. (1957). ‘‘Technical Change and the Aggregate Production Function’’. The Review of Economics and Statistics, 39(3), 312-320.
• Şimşek, M. ve Kadılar, C. (2010). ‘‘Türkiye’de Beşeri Sermaye, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi’’. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 115-140.
• Taban, S. (2008). İktisadi Büyüme Kavram ve Modeller. Birinci Baskı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Taban, S. (2010). İçsel Büyüme Modelleri ve Türkiye. Bursa: Ekin Basım Dağıtım Yayın.
• Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2010). ‘‘Nüfus ve Eğitimin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Üzerine Bir İnceleme’’. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 197-214.
• Tsamadias, C. ve Prontzas, P. (2012). ‘‘The Effect of Education on Economic Growth in Greece over the 1960-2000 period’’. Education Economics, 20(5), 522-537.
• TÜSİAD ve OECD (2005). ‘‘Ekonomik Büyümeyi Anlamak.’’ http://www.tusiad.org.tr/__rsc/shared/file/No5.pdf, Erişim Tarihi: 17.10.2013.
• Tzeremes, N. (2014). ‘‘The Effect of Human Capital on Countries’ Economic Efficiency’’. Economic Letters, 124(1), 127-131.
• Umutlu, G., Yılmaz, F. A. ve Günel, S. (2011). ‘‘Ekonomik Büyüme Farklılıklarının İncelenmesi: OECD Ülkeleri İçin Bir Uygulama’’. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(22), 351-372.
• Ülgen, G. (2002). İktisat Bilimine Giriş. Birinci Baskı, İstanbul: Der Yayınevi.
• Ünlü, U., Bayrakdaroğlu, A. ve Şamiloğlu, F. (2011). ‘‘Yönetici Sahipliği ve Firma Değeri: İMKB için Ampirik Bir Uygulama’’. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 66(2), 201-214.
• Ünsal, E. M. (2007). İktisadi Büyüme. Birinci Baskı, Ankara: İmaj Yayıncılık. Wolff, E. (2000). ‘‘Human Capital Investment and Economic Growth: Exploring the Cross-Country Evidence’’. Structural Change and Economics Dynamics, 11(4), 433-472.
• Worldbank (2013). ‘‘Indicators’’. http://databank.worldbank.org/data/views/reports/tableview.aspx?isshared=true, Erişim Tarihi: 10.12.2013.
• Yaylalı, M. ve Lebe, F. (2011). ‘‘Beşeri Sermaye ile İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi’’. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 30(1), 23-51.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2012). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı. Birinci Baskı, İstanbul: Beta.
• Yılmaz, Ö. ve Akıncı, M. (2012). İktisadi Büyüme ve Makroekonomik Belirleyicileri. Birinci Baskı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yumuşak, İ. G. ve Yıldırım, D. Ç. (2009). ‘‘Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme’’. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 57-70.
• Zhang, C. ve Zhuang, L. (2011). ‘‘The Composition of Human Capital and Economic Growth: Evidence from China Using Dynamic Panel Data Anaysis’’. China Economic Review, 22(1), 165-171.