TÜRKİYE’DE BUĞDAY ÜRETİM SEKTÖRÜNÜN YAPISI VE ARIMA MODELİ İLE ÜRETİM TAHMİNİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 18, 21.01.2022

Atilla Aydın

https://doi.org/10.33416/baybem.982635

Cited By: 4

Öz

Buğday, insanlar için en temel besin kaynağıdır. Bu nedenle tüm dünyada buğday üretimi önemsenmekte, buğday üretimine ilişkin iktisadi politikalar üretilmektedir. Buğdayın talep esnekliği düşük olduğundan buğday fiyatları, arz tarafından belirlenmektedir. Buğday arzı, iklim koşullarından da etkilendiği için ülkelerin buğday üretimi yıldan yıla değişiklik gösterebilmekte ve bu nedenle uluslararası buğday ticareti önem kazanmaktadır. Türkiye, uluslararası buğday piyasasında net ithalatçı konumundadır ve bunun doğal sonucu olarak buğdayı girdi olarak kullanan sektörler, döviz kurlarındaki dalgalanmalardan etkilenmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin gelecekteki beş yıllık dönemdeki buğday üretiminin tahmini yapılmıştır. ARIMA modelinin kullanıldığı çalışmada gelecek beş yıllık dönemde sınırlı bir artış öngörülmüştür. Ayrıca buğday üretiminde arz artışını sağlayacak politikalar üzerinde durulmuş, çözüm önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Buğday, Uluslararası Buğday Ticareti, Buğday Arzı, Buğday Politikaları, ARIMA

STRUCTURE OF WHEAT PRODUCTION SECTOR IN TURKEY AND PRODUCTION FORECAST WITH THE ARIMA MODEL

Öz

Wheat is the most basic food source for humans. For this reason, wheat production is given importance all over the world and economic policies regarding wheat production are produced. Since the demand elasticity of wheat is low, wheat prices are determined by supply. Since the wheat supply is also affected by the climatic conditions, the wheat production of the countries may vary from year to year, and therefore international wheat trade gains importance. Turkey is a net importer in the international wheat market, and as a natural consequence, the sectors that use wheat as input are affected by the fluctuations in exchange rates. In this study, an estimation of Turkey's wheat production in the future five-year period was made. In the study, in which the ARIMA model was used, a limited increase was predicted in the next five years. In addition, policies that will increase the supply in wheat production have been emphasized and solutions have been proposed.

Anahtar Kelimeler

Wheat, International Wheat Trade, Wheat Supply, Wheat Policies, ARIMA

Kaynakça

• Akgül, I. (2003), Zaman Serilerinin Analizi ve ARIMA Modelleri, Der Yayınları, İstanbul
• Aydın, A . (2021). Türkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Arasındaki Uzun Dönem İlişkisi . Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 4 (1) , 30-62, DOI: 10.38057/bifd.865548
• Berk, A. ve Uçum, İ. (2019). Türkiye’nin Nohut Üretiminin ARIMA Modeli ile Tahmini, Journal of the Institute of Science and Technology, 9 (4) , 2284-2293, DOI: 10.21597/jist.544619
• Box, G. ve Jenkins, M.G. (1976), Time Series Analysis Forecasting and Control, Holden Day, San Francisco
• Burkibayeva, Saule & William A. Kerr (2013) “The Accession of Kazakhstan, Russia and Ukraine to the WTO: What Will It Mean For The World Trade in Wheat? Canadian Agricultural Trade Policy And Competitiveness Research”, Network Commissioned Paper 2013-06. 26p
• Çetin, R. (2020). Türkiye Tarım Ürünleri Bakımından Hala Kendi Kendine Yeterli mi? Dış Ticaret Verileri Yoluyla Bir Analiz, Sakarya İktisat Dergisi, 9 (2), 160-173, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sid/issue/55102/626858
• Çınar, G. ve Yılmaz, H. (2017). Türkiye’deki Mazot Fiyat Şoklarının Hububat Sektörüne Etkisi . Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, Aydın İktisat Fakültesi Dergisi 2, 101-115, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/aifd/issue/33315/370598
• Çil, N. (2018), Finansal Ekonometri, Der Yayınları, İstanbul
• Dellal, İ., Özat, H. E., Özüdoğru, T. (2007). Tarımda Mazot Kullanımı ve Mazot Destekleri. Çalışma Raporu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara
• Diamond J. (2006), Tüfek, Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Çeviri: Ülker Önce, Ankara.
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 49(4), 1057- 1072
• Duru, S., Gül, A , Hayran, S . (2019). Türkiye’de Buğday ve Buğday Mamulleri Dış Ticaret Yapısı, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2) , 552-564, DOI: 10.33905/bseusbed.563347
• Enders, W. (2010), Applied Econometric Time Series, Third Edition, New York, Wiley
• Gaytancıoğlu, S. (2007). Türkiye’de Buğdayda Uygulanan Tarım Politikaları ve Trakya Bölgesi Buğday Üreticilerinin Sorunları . Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4 (3) , 249-259, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/jotaf/issue/19053/201507
• Göçer, K. (2015). Türkiye’de Tarım üretimindeki değişim dinamiklerinin buğday üretimindeki mekânsal yansımaları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25 (3) , 254-268, DOI: 10.29133/yyutbd.236394
• Griffiths, W.E., Hill, R.C. ve Judge, G.G. (1993), Learning and Practicing Econometrics, John Wiley and Sons Inc, New York
• Güldal, H. ve Özçelik, A . (2017). Buğday Yetiştiriciliğinde Toprak Analizi Sonucuna Göre Kullanılan Gübrenin Maliyete Etkilerinin Belirlenmesi: Konya İli Cihanbeyli İlçesi Örneği, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (1), 9-15 . DOI: 10.25308/aduziraat.296630
• Hamilton, J.D. (1994), Time Series Analysis, Princeton University Press, Princeton, New Jersey
• Johnston, S. ve Dinardo, J. (1997), Econometric Methods, Fourth Edit, New York, McGraw-Hill International Edit
• Kırtok, Y. (1997), Genel Tarla Bitkileri, Serin ve Sıcak İklim Tahılları, Çukurova Üniversitesi Ofset Atölyesi, Adana. .
• Kurt, Çiğdem (2012) “Buğday İşleme Fabrikasındaki İşlem Akışı ve Enerji Sarfiyatı”, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bil. Ens., Biyosistem Mühendisliği ABD, Yüksek Lisans Tezi, 52s
• Makridakis, S., Wheelwright, S.C. ve Hyndman, R.J. (1998), Forecasting Methods and Applications, Third Edit, John Wiley and Sons, Inc, New York
• Narayan, P.K. ve Popp, S. (2010). A New Unit Root Test with Two Structural Breaks in Level and Slope at Unknown Time, Journal of Applied Statistics, 37(9), 1425-1438.
• Nolte, I., Pohlmeier, W. ve Voev, V. (2007), Financial Econometrics, WS
• OAİB (Orta Anadolu İhracatçılar Birlikleri Genel Sekreterliği) (2010) “Değirmencilik Ürünleri Sektör Raporu”, Haziran-2010. Ankara.
• Özçelik, A. ve Özer, O . (2006). Koyck Modeliyle Türkiye’de Buğday Üretimi ve Fiyatı İlişkisinin Analizi, Journal of Agricultural Sciences, 12 (04), 333-339, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ankutbd/issue/59739/861193
• Phillips, P.C.B ve Perron, P. (1988), Testing for Unit Roots in Time Series Regression, Biometrika, 75, 335-346
• Sevütekin, M. ve Çınar, M. (2017), Ekonometrik Zaman Serileri Analizi, Dora Yayıncılık, Bursa
• SGB, (2021), Tarım Ürünleri Piyasa Raporu, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2021-Ocak%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/Bu%C4%9Fday,%20Ocak%202021,%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasa%20Raporu.pdf
• Süvla, R.Ş. (1943), Dünyada ve Türkiye’de Buğday Meselesi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 4(1), 17-41
• Tanno, K., Willcox, G. (2006). How Fast Was Wild Wheat Domesticated? www.sciencemag.org/cgi/content/full/311/5769/1886/DC1, Erişim tarihi:28.07.2017.
• Teoman, Ö. ve Yaşar, P. (2016). Türkiye’de 2003 Sonrası Buğday ve Gübre Fiyatları İlişkisinin Piyasa Yapıları Bakımından Değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18 (1), 0-0, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/akuiibfd/issue/24314/257661
• Tiryakioğlu, M , Demirtaş, B , Tutar, H . (2017). Türkiye’deki Buğday Veriminin Karşılaştırılması: Hatay ve Şanlıurfa İlleri Örneği, Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (1), 56-67 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sduzfd/issue/38631/451881
• TMO (2021), 2020 Yılı Hububat Sektör Raporu, https://www.tmo.gov.tr/bilgi-merkezi/raporlar
• Tsay, R.S. (2010), Analysis of Financial Time Series, Third Edition, John Wiley & Sons
• Turhan, Ş. (2008). Türkiye'de makarna sektörünün rekabet gücü açısından değerlendirilmesi,. Verimlilik Dergisi , (4) , 115-125, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/verimlilik/issue/21757/233899
• TÜİK (2021), Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Denge Tabloları, Erişim Tarihi: 18 Mart 2021, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1
• Yıldırım, A ve Altunç, Ö. (2020). Muş İli Süt Üretiminin ARIMA Modeli ile Tahmini . Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Volume: 8 Number: IMS'20 , 137-146 . DOI: 10.18506/anemon.832180
• Yurdakul, P. ve Aktaş, E. (2001). Türkiye’de Un Sanayi Sektörünün Analizi . Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8 (8) , . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/4364/59700